Учир мэдэх зарим нь В.Коларов, Б.Шмераль, Х.Чойбалсан нарын амьдарч байсан байшин байсан юм гэж хэлнэ. Нийслэлд маань орчин үеийн өндөр барилгууд өнгө үзэмж, загвар хийц, өндрөө булаалдан сүндэрлэж, шинэхэн барилга олширч байгаа өнөө цагт хүмүүс тэрхүү гял цал барилгын суурин дээр өмнө нь юу байсан, түүнийг хэрхсэнийг анзаарах ч үгүй явна. Драмын театрын газрыг булаагаад орон сууц барьчихад, сургуулийн биеийн тамирын талбай дээр орон сууц босгочиход тоодог ч үгүй. Сайндаа л хэдэн ажилчин нь ганц хоёр өдөр тэмцэж, эсэргүүцлээ илэрхийлнэ. Гэсэн ч тэдний дуу хажуу хавийн байшингийн хананд ойж, цуурай болоод л замхардаг.

Гэнэт нэг өглөө байрных нь үүд, хүүхдийн тоглоомын талбай, хөгшид нарлах газар, машины зогсоол дээр нь газар ухчихсан, гэрийнхээ цонхоор нар үзэхгүй болох аюул нүүрлэсэн хойно л “яав ийв” гэж сандарч гүйдэг ч ар өврийн хаалгатан, баян компани, эрх мэдэлтний өмнө хүчгүйдэж, тэнгэрийн хол, газрын хатууг гайхаад л өнгөрдөг шүү дээ.

Ийм нэг явдал бас л бидний нүдэн дээр өрнөсөн ч анзаараагүй өнгөрсөн байх юм. Нийслэ лийн Сүхбаатар дүүргийн I хорооны нутаг дэвсгэрт одоо Худалдаа хөгжлийн банк байрлаж байгаа газарт анх 1920-иод оны үед орос хийцийн жижиг байшин барьжээ.

Шавардсан шургааган туургатай, цонх болон дээврийн доод талаараа модон угалз чимэглэлтэй энэхүү дан байшинд анх БНБАУаас БНМАУ-д суугаа Элчин сайдын яам байрлаж байв. Уг газар нь тухайн үед О вангийн хорооны нутаг дэвсгэрт харьяалагддаг байсан аж. 1929 онд МАХН-ын VII их хуралд Коминтерний төлөөлөгчөөр оролцсон Чехословак, Болгарын коммунист хөдөлгөөний нэрт зүтгэлтэн Б.Шмераль, В.Коларов нарыг уг байшинд түр суулгасан байна.

Дараа нь 1935-1937 онд маршал Х.Чойбалсан энэ байшинд амьдарч, бас нэг хэсэг хугацаанд ажлын байраа болгож байсан түүхтэй. Хожим нь Хүүхдийн номын сан байгуулахад энд төвхнүүлэн, хажууд нь нэмж барилга барьснаар ард иргэд түүнийг “муурын байшин” гэж өхөөрдсөн. Тэгтэл 1997 оны дөрөвдүгээр сарын 25- нд Төрийн өмчийн хороо 122 дугаар тогтоолоороо уг байшингуудыг Хүүхдийн номын сан гийн данснаас хасаж, сэм хувьчилжээ. Одоо уг газрыг “Юнайтэд файнанц корп” ХХК эзэмшдэг.

Маршал Х.Чойбалсангийн ажил, амьдралын нэгэн үеийн түүхийг өнөөгийн бидэнд хүүрнэх, Монгол Улсыг анх тусгаар тогтнолоо дэлхийд тунхаглан зарласных нь дараа гадаадын ямар улс Улаанбаатарт Элчин сайдын яамаа байгуулсныг, анх байгуулагдсан ЭСЯ ямар байсныг тэр модон байшин өгүүлэх байв. Монгол Улсын тусгаар тогтнолын нэгэн гэрч, монгол хүүхдүүд бичиг үсэгт бөөнөөрөө тайлагдан, номтой хэрхэн нөхөрлөж, ертөнцийг ямар номоор тольдож байсныг хэлэх Хүүхдийн анхны номын сан одоо байхгүй.

Хотын төвийн А зэрэглэлийн бүсэд байрлалтай газарт нь нүдээ унагасан нөхөд “Тус газар дээр байрлаж байсан байшингийн тулгуур модон баганууд ялзарч, өмхөрсний улмаас дээврээ даахгүй... болсон тул...” гэсэн эвтэйхэн тайлбар хий гээд түүхийн үл хөдлөх дурсгалыг үгүй хийчихэж. Хүүхдийн номын сан гийн байшинг нураагаад эхэл мэгц нийслэлийн Соёлын газрынхан нойрноос сэрж, юу болсныг тодруулахад “Юнайтэд файнанц корп” ХХК-ийн захирал Т.Болдбаатар “Тус компани нь нийслэлийн Засаг даргын 817 тоот шийдвэртэй, 6002/0107 нэгж талбарын дугаартай, 0228693 тоот гэрчилгээтэй, Сүхбаатар дүүргийн I хороонд байрлах газар дээр Худалдаа хөгжлийн банкны захиалгын дагуу нийслэлийн өнгө үзэмжийг нэгээр нэмэгдүүлэх орчин үеийн шийдэл бүхий банкны оффисын барилгыг барихаар үйл ажиллагаагаа эхлүүлээд байна...” гэсэн тайлбар өгчээ.

Тухайн үед банкны барилга барихаар бүх зөвшөөрлийг авч, газар шорооны ажлаа хэдийнэ эхэлчихээд байсныг “Юнайтэд файнанц корп” ХХК-ийн захирлын нийслэлийн Соёлын газарт өгсөн тайлбараас харагдана. Нийслэлийн Соё- лын газрынхан ёстой л ниргэсэн хойно нь хашгирчээ.

Энэ байшинг 1998 онд Засгийн газрын 235 дугаар тогтоолоор “Нийслэлийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгалын жагсаалт”-д оруулсан ч 2008 оны тавдугаар сарын 14-нд Засгийн газрын 175 дугаар тогтоолоор “Улс, аймаг, нийслэлийн хамгаалалтад байх түүх, соёлын дурсгалт зүйлийн жагсаалт”-ыг шинэчлэн батлахад хасуулсан байна. Засгийн газрын тогтоолоор нийслэлийн хамгаалалтад авч, Засаг даргад хариуцуулж өгсөн түүхийн дурсгалыг жагсаалтаас хасуулж байгаад устган, газрыг нь бизнесийн чиглэлээр ашиглажээ. 60, 70 жилийн нүүр үзсэн модон байшин хуучирч, муудах нь мэдээж.

Түүнийг засаж сэлбээд тордчих сэтгэл тухайн үеийн эрх мэдэлтнүүдэд байсангүй. Газрыг нь л зоосны нүхээр харсан болохоос дээрх муу байшин нь хуучрах тусмаа үнэд орж, газраасаа илүү үнэ хүрэхийг тооцох ухаан дутжээ. Газраа алдчихсан, хуучин байшингаа нураалгачихсан Хүүхдийн номын сан одоо өөрийн гэсэн байргүй, Соёлын төв өргөөний нэг буланд хоргодож байна. Тэгсэн хэрнээ Хүүхдийн номын ордон гэсэн гоё нэртэй. Хуучин байр бүрийн дунд байдаг байсан тоглоомын талбайг нь хүүхдүүдээс булаасан. Таван сартайгаас гурав хүртэлх насны жаалуудыг авдаг байсан ясли одоо нийслэлд байтугай улсын хэмжээнд байхгүй.

Цэцэрлэгүүдийн байрных нь өрөөг баар, эмнэлэг, РС-д түрээслүүлчихсэн. Паркийн хашаан доторх газраас нь хумслаад бизнесийн байгууллагад өгчихсөн. Номын санг нь нурааж, банк барьчихаад манай төр засгийнхан “Хүүхдийн төлөө “За” гэж хэлье” гээд малийж явдаг ичдэггүй улс. Түүх дурсгалын зүйлсээ устгаж, хүүхдээс юмыг нь булааж авахдаа нүд халтирдаггүй эрх мэдэлтнүүд нийслэлд үлдсэн гарын таван хуруунд багтам түүхэн байшин барилга руу өрсөлдөн өнгөлзсөөр байна.

Газрын дээрэмчдийн хараанд өртөөд байгаа дараагийн түүхэн дурсгал бол Лениний музейн ард байрлах хоёр давхар модон байшин. Бас л А зэрэглэлийн бүсэд оршдог. Зүүн хүрээний нууц бүлгэм энд үйл ажиллагаа явуулж байсан учраас Засгийн газрын тогтоолоор “Нийслэлийн түүх, соёлын үл хөдлөх дурсгалт зүйлсийн жагсаалт”-д оруул сан. 2008 оны Засгийн газрын 175 дугаар тогтоолоор уг жагсаалтын долдугаарт бичигдсэн эл байшинг нийслэлийн Засаг дарга харж хамгаалах ёстой ч нэг хэсэг янз бүрийн байгууллагуудад түрээслүүлж, овоо ч ашиг олсон байх.

Олсон ашгаараа сэргээн засах нь байтугай ганц цонхонд нь ч будаг нялаагүй. Одоо бас л мөнгөтэй эрхмийн мэдэлд шилжүүлчихсэн дуулдав. 2220 жилийн түүхтэй төрт улстай хэмээн онгирч, ой тэмдэглэж байгаа ч түүнийгээ нотлох юм бидэнд юусан билээ. 90 жилийн өмнөх түүхийг ч харуулах юм алга байна шүү дээ.

onoodor