"залилангийн хэрэг" үйлдэх нь их. Гэвч Мэргэжлийн хяналтын газар болон бусад холбогдох байгууллагууд энэ талаар нэг нь ч ам ангайхгүй. Зориод очсон нэгнийг эвтэйхэн аргалаад өрөөнөөсөө гаргачихдаг байдал жирийн үзэгдэл боллоо.

Улаанбаатар хотын хуучны хэдэн барилгын хажуугаар байгаа нүх сүв, ашигтай талбайг андахаа байсан “барилгачид” тоглоомын талбай, машины зогсоол зэргийг үл харгалзан барилга барьдаг. Богинохон хугацаанд баригдсан эдгээр барилгуудын талаар нийтлэг дутагдал байдаг.

Энэ нь сантехник муутай, дээд давхарын айл руу борооны ус ордог, байсхийгээд л ванн, галын өрөөний холигч болон бусад зүйлсийг солих болдог гээд тоочоод байвал олон зүйл гарна.

Гэсэн ч барилгын компани эдгээр зүйлүүдэд баталгаа гаргаж өгдөггүй, “ам мэх”-ээр борлуулалт хийчихдэг учраас айх зүйлгүй. Хэрэглэгч, оршин суугчдад зарсан л бол болоо. Уг нь 2008 онд шинэчлэн батлагдсан “Барилгын тухай” хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.4-т Барилгын чанарын баталгаат хугацаа гурван жил байна гэж заасан байдаг ч жил хүрэхгүй хугацаанд сантехникийн сүлжээ нь асуудал үүсгэж, барилгын гадаад өнгө үзэмж мууддаг нь нууц биш ээ.

Иймд Иргэний болон Барилгын тухай хуулийн дээрх заалтуудаас үзвэл “Барилгын чанарын баталгаат хугацаа гурван жил байна. “ гэсэн заалт нь шинээр барьж ашиглалтад өгч байгаа барилгуудад хамаарах ёстойгоос биш барилгын засварын ажил гүйцэтгэхэд хамаарахгүй гэдэг нь ойлгомжтой байгаа юм. Харин барилгын засварын ажлын баталгаат хугацааг Иргэний хуулийн холбогдох заалт болон тухайн ажил гүйцэтгэх гэрээгээр зохицуулах ёстой.

Гэхдээ дээрхээс илүү хохирлыг иргэд амссан. Энэ нь илүү кв метрээр боддог гажиг тогтолцоо. Соц нийгмийн үед баригдсан 3 өрөө байрнууд 40.08 кв метрээр тооцогддог. Харин нэг өрөө байр 18 ам метрээр тооцогддог. Хуучны 9 давхарууд шүү дээ. Өөрөөр хэлбэл коридор, ванн 00 зэргийг талбайг оруулдаггүй. Яг энэ хэмжээсээр дулааны үнийг төлдөг.

2008 оны есдгээр сарын 23-ний 158 дугаар тогтоолд

2.2. “халаалт тооцох талбай” гэж төвлөрсөн дулаан хангамжид холбогдсон айл өрхийн халаалтын төлбөр тооцох талбайг,

3.4. Айл өрхийн халаалтын төлбөр тооцох талбайг Монгол улсын Иргэний хуулийн 147.4 дэх болон Сууц өмчлөгчийн холбооны эрх зүйн байдал, нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн тухай хуулийн 4.1.4 дэх заалтуудыг тус тус үндэслэн тогтооно.

3.4.1. Гал зуухны өрөө нь зочны өрөөтэй хамт байх тохиолдолд халаалтын төлбөр тооцох талбайд орно.

Мөн "Иргэний хууль"-д

147.4. Дангаар өмчлөх талбайн хэмжээг тодорхойлохдоо, сууц өмчлөгчийн сууцны талбай дээр дангаар өмчлөх сууцны бус зориулалттай талбайн гуравны нэгийг нэмнэ.

Сууцны нийт талбай - сууцны зориулалттай талбай, сууцны бус зориулалттай талбай болон туслах талбайн нийлбэр байна. Гэхдээ лоожийн талбайг 0,5, тагт, террасын талбайг 0,3 гэсэн илтгэлцүүрээр бууруулан тооцно.

Сууцны зориулалттай талбай-дангаар өмчлөх сууцны зориулалттай хэсэг (зочны, унтлагын, хүүхдийн, ажлын г.м.)-ийн талбай хамаарна .

Сууцны бус зориулалттай талбай-дангаар өмчлөх сууцны бус зориулалттай хэсэг (гал тогооны, хооллох өрөө, ариун цэврийн болон угаалгын өрөө, өрөө хоорондын хонгил, агуулах, ханын (хувцасны) шүүгээ,)-ийн талбайг тооцно.

Сууцны бус зориулалттай туслах талбай-лоож, тагт, террас, веранд гэх мэт бие даан орших чадваргүй сууцны барилгын туслах бүтээцийн талбай хамаарна.

Сууц өмчлөгчийн холбооны эрх зүйн байдал, нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн тухай хууль-д

4.1.4. "сууц өмчлөгчид ногдох хэсэг" гэж орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн ашиглалт, хамгаалалт, засвар, үйлчилгээ, сууц өмчлөгчдийн холбоог санхүүжүүлэхэд тухайн сууц өмчлөгчийн оролцох хувь хэмжээг,

4.1.5. “дангаар өмчлөх сууцны сууцны бус зориулалттай хэсэг” гэж тухайн сууцны гал зуух, ариун цэврийн болон угаалгын өрөө, өрөө хоорондын хонгил, агуулахыг тооцно гэсэн байдаг.

Эдгээр хууль дүрмэнд зааснаар бол үл хөдлөх хөрөнгийн гэрчилгээн дээр бичигдсэн сууцны нийт талбайгаар дулаан халаалтын талбайг төлөх ёсгүй. Гэтэл дулаан эрчим хүчний газарт дулааны төлбөрөө өрхийн сууцны бус зориулалтай талбайн хэмжээг хасалгүйгээр төлдөг гэсэн тайлбар хэлдэг.

Гэтэл сүүлийн үеийн зарим барилгуудад ванн, 00, коридор байтугай тагтыг нь хүртэл кв метртээ оруулчихсан байдаг. Тиймээс тагтанд хүртэл дулааны мөнгө төлж байна гэсэн үг. Үүнийгээ хасуулах гээд явахаар түм буман шат дамжлага дамжих болдог. Харин холбогдох байгууллагууд нь “Хасах ямар ч арга байхгүй” гэснээс асуудал цэглэдэг байна. Анх барилгыг ашиглалтанд авахад мэргэжлийн хяналтын газрын барилга байгууламж хариуцсан нөхдүүд хэмжиж, сайн мууг нь үзэж харж байж гарын үсэг зуран худалдах зөвшөөрөл олгодог. Гэвч энэ тогтолцоо Монгол улсад хэдийнээ халагджээ. Ёстой л хожсоны зол, хожуулсны хохь болоод л үлдэж байна.

Тухайлбал Зарубежстрой ХХК-ийн барьсан Москва хорооллын нэгдүгээр ээлжийн зургаан байруудад оршин сууж байгаа айлууд бүгд тагтандаа дулааны мөнгө төлдөг. Гэвч ОСНАА-н газрын харьяа “Москва” салбар, болон “Кремль” СӨХ ямар ч арга хэмжээ авдаггүй аж. Оршин суугчид нь гомдол гаргавал “Хөөцөлдөж байгаа“ гэсэн үгээр амыг нь таглачихдаг гэдгийг оршин суугчид нь хэлж байна. Уг нь илүү кв метрээр дулааны үнээ төлж байгаа оршин суугчдын хохирлын мөнгийг тооцоод үзвэл зургаан зуун мянга аль хэдийнэ давжээ. Гэхдээ, зөвхөн нэг айлаас зургаан зуугаад мянган төгрөг хожиж иржээ.

Дээрх илүү кв метрийн асуудлаас гадна Зарубежстрой ХХК нь 2005 онд барилгын материалын импортын татварыг тэглэх үеэр гаднаас их хэмжээний барилгын материал татсан ч байруудаа зарах үеэр татвар тэглэсэний зөрүүг хасалгүй зарсан байдаг. Зарга мэдүүлсэн цөөхөн хэдэн хүн зөрүү мөнгө олох 3000 гаруй ам.доллараа олж авсан ч бусад нь хохироод л үлджээ. Компани дээр очиж учирласан оршин суугчдыг “Танай төр засаг авчихсан. Засгийн газраасаа ав” хэмээн амыг нь тагладаг гэх.

Юутай ч сүүлийн үеийн барилга тойрсон иймэрхүү асуудал газар авсаар байгаа хэдий гар харж, асуудлыг шийддэг болчихсон эрх мэдэлтнүүд жирийн иргэд, оршин суугчдыг хохироосоор байна. Илүү кв метрээр дулаан төлж, татвар тэглэсний зөрүүг хасуулахаар хөөцөлдсөн иргэд хөлөө хүрэх газар явж, хэлээ хүрэх газар хэлсэн ч асуудлыг авч хэлэлцээгүй байна. “Дээшээ тэнгэр хол, доошоо газар хатуу” болсон уг асуудлыг хэнд хандаж шийдвэрлүүлэээ мэдэхээ байсан иргэд хэнд хандах вэ. Цаашид дулааны үнээ илүү төлж, хохирсоор байх уу.

Ж.Хулан