анхаарлыг татсаар байна. Тэдний адал явдлын тухай ном бичин, шог зураг зурж, кино бүгээсээр ирсэн билээ. Гэхдээ энэ бүхэн хоосон дам ярианаас цаашгүй гэдгийг нинжаг шүтэн бишрэгчдийн дийлэнх нь тааварладаг ч үгүй. Бодит байдал дээр тэдний амьдрал, үйл ажиллагаа огт өөр байжээ.

Ингээд нэрнээс нь эхэлцгээе. “Нинжа” гэдэг үг нь “нуугдагч этгээд” гэсэн утгатай. Япон уламжлалаар нь дуудвал “сино моно” болно. Энэ холбоо үгнээс эдгээр хүний “синобу моно” гэдэг өөр нэр үүснэ. Үгчилбэл “мэргэжсэн тэвчээртэй нуугдагч” эсвэл “синоби моно” буюу үгчилбэл “сэм харагч нуугдагч” гэсэн утгатай ажээ. Орчин үеийн Японд энэхүү мэргэжлийн төлөөлөгчдийг зүгээр л “синоби” гэх нь олонтаа, тийм учраас энэ өгүүлэлд “нинжа” гэхийн зэрэгцээ энэ нэр томьёог ч дурдана.

Харин уранзохиолд олонтаа хэрэглэдэг орчуулгын “шөнийн гэтэгчид”, “сүүдэр-цэргүүд” гэдэг хувилбарын тухайд бол эдгээр нь 19, 20 дугаар зууны зохиолчдын уран сэтгэмж болохоос биш уг нэрийн утгатай ямар ч холбоогүй юм. Одоо синоби гэж үнэндээ хэн байсан тухай өгүүлье. Үнэнийг хэлэхэд тийм ч нэр хүндтэй бус энэхүү мэргэжлийн төлөөлөгчид Өрнөдөд нэр алдартай болсноос хойш /ХХзуундч мөн адил/ тэднийг нэлээд сурвалжит гаралтай хүмүүс мэтээр дүрслэн үзүүлэх болжээ.

Нинжа нарын гарвал үүслийг Түвд, Хятадын буддын шашны сүм хийдээс хайвал зохих бөгөөд тийм нууц нийгэмлэг байсан тухай Наран улсын соёл, түүхийг сурталчлагчид бичсээр ирсэн байна. Нинжа нар амьсгалах, байлдах, бясалгах, нууцлаг арга техникийг эзэмшсэн бөгөөд ингэснээрээ тэд “хүнээс дээгүүр хүн” болсон гэж тэдгээр зохиолчид дүрслэн бичиж байлаа.

Гэхдээ тэд Японы түүхэн эх сурвалжуудад удаа дараа дурдагдсан нэгэн баримтыг анхаарч үзсэнгүй. Юу гэвэл, синоби нарыг нас барахад тэднийг оршуулах ёслол үйлдэхийг буддын шашны нэг ч санваартан зөвшөөрдөггүй байжээ. Санваартан хүн тийм “сүнслэг” хүний шарилын дэргэд яагаад маань уншиж болохгүй гэж? Японы буддын шашинтнуудын ёс жаягаар тийнхүү маань уншвал санваартнууд өөрсдөө хойд насандаа жаргах ёстой бус уу?

Уран сэтгэмж, далдыг шүтэх явдалд төдийлөн автсан зохиогчид синоби нар бол зевхөн япон “Үйлдвэрийнхээ бүтээгдэхүүн” гэж үздэг ажээ. Тэднийг улс орноороо бадарчлан хэсч, замдаа тааралдсан хүмүүсийг эмчлэн, шуламсуудыг хөөж, мөн мужийн захирагч нарын талд тагнуул хийдэг байсан Дундад зууны үеийн Европын ядуу лам нарын нэгэн адил тэнүүчлэгч ямабуси гэдэг лам нараас үүсэлтэй гэж үздэг байна.

Гэхдээ энэ нь бас тун эргэлзээтэй. Учир нь ямабуси нар бол эхнэр авч, хүүхэдтэй байх ёсгүй сахил хүртсэн санваартнууд юм. Тэгвэл нинжа нар гэр бүлтэй байсан нь тодорхой билээ. Түүнээс гадна дэг жаяг ёсоор ямбуси нар нэг газартаа удаан байж болдоггүй байсан бол синоби нар хүрч очиход бэрх уулархаг нутагт суурьшмал суурингуудтай байсан нь тодорхой юм.

Энд олон зүйл авцалдахгүй байгаа биз. Тэгэхлээр бүх зүйл эсрэгээрээ байсан бололтой. Синоби нар ажлаа гүйцэтгэхдээ ямабуси нараар халхавчлах нь олонтаа байжээ. Ганцхан тэд ч биш самурай нар, худалдаачид, тэр ч байтугай хэсүүчлэгч гар урчууд ингэдэг байв. Чухам энэ л дээрхийг батлах эх үндэс болсон бололтой.

Харин бодит байдал дээр үүнээс өөр, бүр эмгэнэлтэй байжээ. Дундад зууны бүх эх сурвалжид, жишээлбэл, XIV-XV зууны үеийн самурай нарын өөр хоорондын зөрчил, тэмцлийн тухай өгүүлдэг “Аугаа ертөнцийн тухай туужид” нинжа нарыг хинин, этачуудаас үүсэлтэй гэж өгүүлсэн байдаг. Нийгмийн давхаргын хоёр өөр давхаргыг ингэж нэрлэдэг байжээ.

Тэд хүүр оршуулан, хог цэвэрлэж, бохир зайлуулах, тэр ч бүү хэл самурай нарын сэлмээ бузарлахыг хүсдэггүй байсан “доодчуудыг” цаазлагч зандалчин болдог байжээ. Өөрөөр хэлбэл, ялзарсан, өмхийрсөнтэй холбоотой бүхэн бузартахын эх үүсвэр гэж үздэг сүсэгтэн япон хүний хэзээ ч хийхээргүй зүйлүүдийг гүйцэтгэдэг байв. Ялтан байсан хүмүүс, тэнүүлчид, тэрчлэн тэр үеийн ёс зүйд үл нийцсэн үйлдэл хийсэн хүмүүс хининчүүдийн бүлэгт бас хамаардаг байжээ.

Этачуудад /үгчилбэл “элдүүрчид”/ мал нядлагчид, мах эвдэгчид, анчид, өөрөөр хэлбэл,байнга амьтан алж, мах эвдэх ажил эрхэлдэг хүмүүс хамаардаг байв. Гэхдээ энэ бүлэгт бас эх баригчид, эмнэлгийн үйлчилгээний ажилтнууд ама нар /сувд түүгчид, нальхай хорхой баригчид/ ордог байжээ. Энэ хоёр бүлгийн төлөөлөгчид үнэндээ аливаа хуулиас гадуур байсан бөгеөд эдгээр “хамаагүйчүүдээс” хэн нэг нь бусдын гарт хөнөөгдвөл шүүхээр авч хэлэлцдэггүй байв.
Тэдний амь насыг гэрийн тэжээвэр болон зэрлэг амьтныхаас ч дорд үздэг байжээ. Хининчүүд болон этачууд хот тосгонд амьдрах, сүмд очих, бусад давхаргынхантай үг яриа өдөх, хөрөнгө эзэмших, газар тариалан эрхлэх эрхгүй байсан аж. Тэднийг бусад давхаргынхантай гэр бүл болох, тэр ч байтугай Японы үндсэн иргэдийн биед хүрэхийгч хориглодог байжээ. Хэрэв ямар нэг хоригийг зөрчвөл “хамаагүйчүүдийн” суурингуудыг газрын хөрснөөс арчиж, оршин суугчдыг нь толгой дараалан хяддаг байв.

Чухам энэ давхаргаас синоби нар үүсчээ. Тэгэхээр тэд амьсгалах, гардан тулалдаан хийх, ямар нэг далд арга техник эзэмшсэн байсан тухай яриа ч байж огт таарахгүй. Харанхуй бүдүүлэг, мартагдсан, элдвээр гадуурхагддаг эдгээр хүмүүст хэн тэр арга чадварыг зааж өгөх билээ дээ? Тунгаан дүгнэхэд гардан тулалдаан хийх бүх өвөрмөц аргыг синоби нар өөрсдийг нь гомдоогчдоос биеэ хамгаалахын тулд бодож олжээ.

“Хамаагүйчүүд” анчин, хүүр оршуулагч, яргачид байсан болохоор хүн, амьтны биеийн бүтцийг сайн мэддэг байсан нь зүйн хэрэг. Энэ нь тэдэнд тун их тус болдог байсан байна. Удаан хугацаагаар амьсгалаа түгжих чадвар нь ч тус болж байж. Ялзарч илжирч буй цогцоснуудтай өдөржингөө ноцолдох нь удаан тэсэхийн аргагүй ажил гэдэг нь ойлгомжтой.

Ан хийх нь тэднийг анхааралтай, ажигч болгож, янз бүрийн хортой ургамлыг таньдаг болгожээ. Нэг үгээр хэлбэл, нинжа нар Хятад, Энэтхэг, Түвдийн “нууц” арга техникийг авч хэрэглэхгүйгээр өөрсдөө тусгай мэдлэг, чадвартай болох боломжтой байсан байна. “Хамаагүйчүүд” илд, нум сум, жад зэрэг уламжлалт зэвсэгтэй байх хориотой байсан учраас нинжа нар “нисдэг од”, “өргөс”, эвхмэл хадуур, авсаархан гинж мэтийг өвөрмөц зэвсэг болгожээ.

Тиймээс тэд гаднаас нь харахад ердийн ахуйн хэрэглээний багаж хэрэгсэлтэй төстэй мэт боловч тулаанд хэрэглэж болохуйц тийм зүйлүүдийг бүтээсэн байна. Синоби нар тэдгээрийг маш гаргууд эзэмшиж сурчээ. Гэхдээ нинжа нарын гол ур чадвар нь гардан тулалдааны аргууд огт биш, харин самурай, тариачин, ордны түшмэл, худалдаачин, санваартны дүрд агшин зуур хувирах чадвар аж.

Өөрөөр хэлбэл жүжигчний ур чадвар гэсэн үг. Чухам энэ нь Япон даяар өөртөө онцын эрсдэл бий болголгүйгээр хэсүүчлэн явах боломжийг тэдэнд олгодог байжээ. Самурайн армийн дээд тушаалын дарга нар чухам энэ ур чадварыг нь үнэлж, тагнуулчаар хөлслөн авдаг байсан байна. Харин нинжа нарыг хөлсний алуурчин болгон ашиглах нь тун ховор тохиолдол байв. Учир нь самурай дайсныхаа жанжныг өөрөө алах юм уу цаазалбал түүнийг шагнадаг байжээ.

XII- XVII зууны үед Японд дотоодын зөрчил тэмцэл хурцдан дайн дэгдсэн нь нинжа нарын хувьд сэргэн мандалтын үе байсан гэж түүхчид үздэг. Дайн байлдаан асар уудам нутаг дэвсгэрийг хамарсан учраас мэргэжлийн тагнуулчдын оролцоо тун чухал байжээ. Минамото Есицунэ, Асикага Такаузи, Такэда Сингэн, Ода Нобунага, Тоетоми Хидэеси болон Токугава Иэясу зэрэг цэргийн жанжнууд синоби нарын тусламжтайгаар дайснуудынхаа байлдааны арга тактикийг тулаан болохоос өмнө нь олж мэддэг байсан учраас хүчээр давамгай тэднийг бут цохиж чаддаг байв.

Төд удалгүй нинжа нарын уналтын үе эхлэв. Ода Нонбунага жанжин тэдний аюултайг мэдээд хамгийн хүч чадалтай, тулаанд гарамгай синоби нарын суудаг Ига, Кога муж дахь хининчүүдийн тосгодыг сөнөөхийг тушаасан байна. Хожим нь Токугава Иэясу жанжин энэ бодлогыг үргэлжлүүлсэн боловч илүү уян хатан бодлого баримталж, синоби нарыг цагдаагийн газарт алба хаахыг санал болгон тэдний зиндааг гар урчууд, худалдаачдынхтай ижил болгожээ.

Энэ тун аятайхан саналыг олон синоби нар зөвшөөрч, харин татгалзсаныг нь толгой дараалан устгаж байв. Тэхэн хэдий ч нинжа нарын зарим нь ямар ч байсан үхлээс зугтан, бартаа ихтэй уулархаг нутагт удтал нуугдаж амьдарч байсан тухай яриа Японд олон зуун жил ам дамжин яригджээ. Үнэхээр тийм эсэхийг хэлэхэд хэцүү. Яагаад гавэл үүнийг нотлох баримт байхгүй юм.

Синоби нарын тухай ам дамжсан домог яриа мөн их дэлгэрсэн бегөөд олон зохиолч, зураач, найруулагчийг уран бүтээл туурвихад нь зоригжуулсан хэвээр байна. Нинжа нар самурай нарын нэгэн адил олон үе дамжсан, бодит амьдралд нийцэмгүй домог яриа бий болгосон бололтой. Гэхдээ энэ бол маш уран гоё санаа битгий сонирхол татам домог юм.

Тийм учраас олон хүн синоби нар одоо ч гэсэн хаа нэгтээ Японы уулархаг нутагт амьдарч байгаа гэдэгт өнөөг итгэсээр байдаг ажээ.

Д.Жаргал
Эх сурвалж: “Монцамэ”