Гэхдээ юу гэж хоёр хөршөөсөө хараат эдийн засагтай амьдрахав. Нөгөө нь гэвэл АНУ одоо дэлхийн бодлогыг тодорхойлж байгаа хүчирхэг гүрэн. Манайх бас нэгэн цагт яг ийм байсан. Энэ нь одоо тийм сонин чухал юм биш.

Яагаад бид Америкийг гуравдагч хөршөө гээд сүжрээд буйн учир шалтгаан нь улс орондоо ардчилсан нийгэм байгуулсанд оршино. Бид америкчууд шиг тийм амьдралын хэв маягийг сонгох гэж үе үед мөрөөдсөөр ирсэн юм. Мөрөөдөл маань 90 онд биелж, МоАХ, Ардчилсан нам байгуулагдаж, тэр үеийн ардчиллын төлөө тэмцэж явсан залуучуудын ачаар өнөөдрийн энэ сайхан эрх чөлөөт нийгэмд амьдарцгааж байгаа билээ. Өөрөөр хэлбэл, хоёр хөршийнхөө дэргэд бид харь гаригийн мэт, гуравдагч хөрштэйгээ оонын хоёр эвэр шиг дэндүү адилхан амьдрах болж дээ.

Ерөнхийлөгч "Google"-ийнхэнтэй уулзалт хийх, "Бей Эйр"-т шинээр консул нээж буй ёслолд оролцох зэрэг Сан Франциско дахь дотоод ажил төрлөө амжуулж дуусмагц Америкийн талын албан ёсны айлчлалын арга хэмжээ эхлэв. Тусгайлан гаргаж өгсөн том нисэх онгоц хөлөглөн, автомат буугаар зэвсэглэсэн булиа залуусаар хамгаалуулан Америкийн нийслэл Вашингтоныг зорин зүүн эргийн зүг нисэн одов. Тэнд зөвхөн гадаад улсын төрийн тэргүүн, хаад тухалдаг "Блэйр хаус" зочид буудлыг бэлджээ.

Америкийн нийслэл хот нь ойн чөлөөнд зайчлаад барьсан тосгодын нийлбэр гэмээр жижигхэн хот. Нөгөө тэнгэр баганадсан өндөр барилга байхгүй. Байгаа барилга болгон нь шахуу XX зууны мэдээллийн сенсаац болсон түүхт байгууллагууд. Пентагон гэхэд л дүнхийсэн саарал блокон хашаа юу даа гэмээр урт, дээвэргүй байшин модны чөлөөгөөр харагдана.

Барууны цаадах баруун ертөнц дэх Вашингтон хот руу бид Улаанбаатараас шууд нисье гэвэл чанх хойшоо чиглээд харвачихаж болох юм шиг. Тэгээд бөмбөрцөгийн хойд мөсөн далайн төв цэгээс чанх урагш чиглэхэд ганц шулуун шугаман дээр энэ хоёр хот огтлолцдог. Хэрэв тийм агаарын зам нээвэл холын Америк руу дээрээс нь давхиад орчихно гэсэн үг. Зургаан сарын энэ өдрүүдэд сургуулийн хүүхдийн хичээл тарчихсан, залуучууд бүлэг бүлгээрээ аялал зугаалганд гарчээ. Аялагчдын заавал үзвэл зохих ёстой Вашингтоны Цагаан ордон, Конгрессийн байр, Пентагон, Америкийн дайчдын хөшөө зэрэг зурагтаар үргэлж гардаг дүрсүүдийг биетээр нь харахад ямар байдгийг сонирхоцгооно. Хэн дуртай нь Цагаан ордон орж болох ч хязгаарлагдмал хэсгийг жуулчдад харуулах ба хар сэр нь арай хэтийдсэн газар юм. Тэр жил Пентагоныг террористууд онгоцоор дайрснаас хойш улам чанга шалгууртай болчихсон гэнэ.

Сэтгүүлчид Цагаан ордонд орж Ерөнхийлөгчийгөө Обаматай хэрхэн хэлэлцээр хийж буй талаар сурвалжлага авах гэж бүх суу залиа хэрэглээд бараагүй юм. Хүн нэг бүрийг няхуур шалган зурагтын камер, зургийн аппаратыг газар эгнүүлэн тавьж тусгай мэргэжилтэн ирж задалж үзэж байгаа юм. Тэр дор нь хэдэн хэсэг болгосноо буцаагаад угсарчихна. Дараа нь нохойтой нөхөр ирж үнэрлүүлнэ. Харин тэр нохой нь аппаратны цүнхэнд байсан цаасанд боолттой хиамыг ухаж гарган залгичихаад яваад өгч билээ. Өглөөнөөс хойш бөөн шалгалт шүүлэг болж байснаа үдээс хойш "Та нарыг ийш нь оруулахаа болилоо" гэдэг байгаа. Тэгж тэгж зургийн аппараттай ганц нэг сэтгүүлчийг Цагаан ордонд ороод Обамагийн дэргэд таван секундэд амжиж зураг дарахыг зөвшөөрөв.

Дэлхийн хамгийн том орны засаг захиргааны төв ордон гэсэн чинь манай сумын төвийн хонтоороос хамаагүй жижигхэн хоёр давхар цагаан байшин байна шүү. Сэтгүүлч оруулах дургүйдээ ч биш угаасаа ороод ч багтахгүй юм билээ. "Зориг сан"-гийн байшин гээд байсан даа. Цагаан ордонг үзье гэвэл тэрэн шиг л юм харагдсан. Ордны хашаан дотор тарьж ургуулсан мод лав 200 жил болж байгаа болов уу гэмээр сүглэгэр. Цаад буланд нь савлуур, гулсуур, элс энэ тэртэй. Тэнд Обамагийн хүүхдүүд тоглодог гэсэн. Америкийн Ерөнхийлөгчийн гэрийн яндангаас цагаан утаа олгойдож байсан. Ордонд дотогшоо нэвтрээд нэг умгар өрөөнд оруулахад тэнд долоон эгнээ бүхий 49 сандалтай, хоёр камертай. Камерны ард хоёр оператор нь хийх ажилгүй гиюүрээд сууж байна. Обама гарч ирээд мэдэгдэл хийдэг индэр нь гээд хариугүй жижигхэн модон тавцан. Тэнд Жорж Вашингтон, Рузвельт, Кеннедигээс өгсүүлээд үе үеийн Ерөнхийлөгч нар ард түмэндээ хандан үгээ хэлсээр ирсэн. Тэгж байтал нэг сахалтай нөхөр орж ирээд оператор дагуулаад гарав. Гадаа ардаа ордноор фон хийж байгаад гараа зангидан авч өгдөг юм байна. "Обама чи огцорвол таарна. Чамаас болж Америк энэ намар эдийн засгийн дампуурал зарлах гэж байна. Ливи улс дахь цэргийн ажиллагаа чинь манай Үндсэн хуулийн төд төдийг ноцтой зөрчлөө. Үүнийг би Конгрессээр оруулж заавал арга хэмжээ авахуулна..." Тэрээр сөрөг хүчний төлөөлөгч бололтой. Баахан уухчиж хашгачиж байгаа бичлэгээ хийж дууссаны дараа зураглаачийн мөрөн дээр гараа тавин аминчхан захиас өгөөд юу ч болоогүй юм шиг гараа хармаандаа хийн ордноос гарч одов. Ингээд удтал хүлээсэн уулзалтын танхимын хаалга онгойлоо. Тэнд бид хэдээс гадна Америкийн сэтгүүлчид бас зураг дарахаар ирсэн байв. Хаалга онгойв уу үгүй юу зурагчид пижигнэлдэн гүйлдэж шаржигнатал зураг дарцгаав. Нэг тийм хул шар өнгийн өрөөний хойморт Ц.Элбэгдорж, Б.Обама хоёр зэрэгцээд суучихсан хөгжилтэй юм ярьж байгаа бололтой инээлдээд сууж харагдана. Яг тулаад харахад Обама хорчийсон туранхай, царай нь үнсэн саарал, их ядрангүй байрын хүн харагдсан. Тэгээд орж ирснийх нэг зураг дармар аядаж байтал нөгөө тав тоолох хугацаа нь дуусч биднийг ёстой л хүрздээд гаргаад шидчихэв. Туугдаж явах зуураа эргээд харсан чинь Обама суудал дээрээ яралзсан цагаан шүдээ гарган, гараа тун эвлэгхэн даллан байв. Бүр тэгж зургаа авахуулаад сурчихсан шинжтэй. Харин хоёр Ерөнхийлөгчийг дагалдан явагсад сандал байсан ч суугаагүй нэг эгнээ болон жагсаад зогсчихсон нь нүдэнд хальт харагдаад өнгөрөв.

АНУ-ын Ерөнхийлөгчтэй албан ёсоор уулзах хүсэлтээ дэлхийн 150-иад орны тэргүүн тавиад байгаа гэдэг юм билээ. Тэр болгонтой ярилцаад байвал дэлхийн нэг ноймер энэ хүн үндсэн ажлаа хийх цаг гарахгүй тул ихэнхийг нь "канселддаг" аж. Сая гэхэд л Конгресс дээр бөөн хэрүүл тэмцэл хийж нервтэж байгаад гарч ирсэн. Түүнийг нь гадарласан манай Ерөнхийлөгч дотрыг нь зассан урмын сайхан үг хэлж, лавшруулаад хоёр орны цаашдын харилцааны талаарх бодлогоо солилцсон. Эцэст нь "Та 2013 онд манай улсад төрийн айлчлал хийгээрэй" хэмээн урихад үгний цаад учрыг гэнэт ойлгон машид бэлгэшээн баярласан гэдэг.

Америкийн "Их хурал" буюу Конгресст сенатын гишүүдтэй хийсэн уулзалтууд, хамтын ажиллагааны гэрээ хэлэлцээрүүд гээд бусад төрийн арга хэмжээнүүд шил шилээ даран энэ өдөр өрнөсөн. Америкт Конгрессийн дээд танхимд сенатын 100 гишүүн зургаан жилээр сонгогддог бол доод танхимд нь хүн амаасаа шалтгаалан 400 гаран депутатын суудал гардаг.

Энд үзэглэсэн томоохон ажил гэвэл манай нисэхийнхэн гурван онгоц худалдаж авахаар болсон. Урьд нь дандаа түрээсийн онгоцтой явдаг байсан бол одоо шинэ унаанд хойтон жилээс суухаар болжээ. "Боинг" онгоцны компани захиалгаа аваад жил илүү түүнээс удаан хугацаанд үйлдвэрлэдэг юм уу даа. ИНЕГ-ын С.Батмөнх даргын ярьж байгаагаар бид шинэ онгоцтой болчихоороо Америк руу шууд нисдэг болох юм гэсэн. Одоо манайхан энэ улс руу явахын тулд хоёроос доошгүй орон дамжин хорь гаруй цаг агаарт дүүжлэгдэн тамаа цайж, ёстой дурандаа л ирж буцаж яваа.

Манай иргэдийн гадаад яваа хүн бүрээс лавладаг хүлээлт бол визний горьдолт юм. Цаадуул чинь Америкийн визний хөнгөлөлтийн талаар юу ярьсан бол гэцгээдэг. Ажлын завсар зайнд энэ асуултыг Ерөнхийлөгчөөс лавлахад "Визний асуудал бол танайхаас хамааралтай, тэгээд ч үүнийг дээд хэмжээнд яригдах чухал сэдэв биш гэдэг" гэсэн. Хожим визний тухай бодож ээ байхад нээрэн аргагүй учир олон байна. Гадаад харилцааны яам иргэддээ Америк руу визгүй зорчуулах эрх олгохын төлөө уйгагүй хөөцөлдөх ямар ч шаардлага байхгүй. Тэдний сайд байтугай жолооч нь, садан төрөл нь энэ асуудлыг өөрсдөдөө аль хэдийнэ шийдчихсэн. Дээр нь нэмээд бүх ард түмэнд тийм эрх олгочих юм бол барууны ажин түжин сайхан амьдралыг нь барлагууд орж ирээд сүйдлээд хаячихна шүү дээ. Тэгээд эх оронд минь хэн үлдэж, хэн сонгуульд санал өгөхөв. Хоёр орны эд барааны үнийн зөрүүг арилгах, цалин хөлсний тарифыг адилсгах зэрэг ургуулаад байвал өчнөөн проблемууд босч ирнэ. Хоноц хоноцдоо дургүй шүү дээ. Хонуулах америкчуудын хувьд бол Монгол цөөхүүлхнээ, аймшгийн террорын голомт биш тул ирнэ үү байна уу хамаа алга.

Ерөнхийлөгчийн зочилсон "Гүүгл", "Блүүмбэрг" гэсэн дэлхийд алдартай хоёр том мэдээллийн байгууллага их сонин юм билээ. Сан Франциско дахь "Гүүгл"-д очиж ажилчдынх нь хамт үдийн хоолонд орсон. Интернэтийн "Гүүгл" сүлжээ дөнгөж сая шахуу байгуулагдсан гэхэд дэлхий даяар түгсэн сүлжээтэй болоод авчихсан. 144 орны хэл дээр үйл ажиллагаа явуулдаг. Бараг ганцхан монголоор ярьдаггүй. Тэгэхэд Афганистанд зориулж хэд хэдэн хэлээр үүний дотор буштунг, хазараар хүртэл ярьдаг бичдэг байгаа юм. Ийм юмнаас бид хоцорчихсон. Манай энэ чиглэлийн нөхдүүд Ерөнхийлөгчтэйгээ хамт очоод ямар ч гэсэн уулзсан даа. Америкт аливаа ажлыг бүтээнэ гэдэг Америкийн визний ярилцлага өгч байгаатай адил хүнээсээ л шалтгаалдаг гэсэн. Үүрэг хүлээгч хэн нэгэн хэр зэрэг ухаантай овсгоотой байна, энэ оронд тэр хэмжээгээр юуг ч бүтээж зөвшөөрүүлж чадна.

Нью-Йорк хотын дарга Блүүмбэргийн "Блүүмбэрг" сайт, телевиз, сонин нь одоо мөн л 160 гаруй оронд хүчээ авчихсан 24 цагаар тасралтгүй мэдээлэл цуглуулж байдаг газар. Гол зарчим нь дэлхийн бүх мэдээллээс манайх бодитой нь гэсэн уриатай. Одоо эднийх бензиний үнэ төд хүрлээ гэдэг байснаа өргөжүүлж улс төр ярьдаг болох юм гэсэн. Энэ хоёр аварга мэдээллийн эх сурвалжийг Монголд найдвартай байршуулах, тэдэнтэй хамтарч ажилладаг болбол Монголын ардчилалд том нэмэр нөөлөг болох учиртай. Саяхан л "Долоон сарын -1"-ний үйл явдлыг гадаадад шал худлаа тайлбарлаж, ойлгуулахыг оролдсон явдал гарч байсан. Дотоод гадаад бодит мэдээлэлтэй байна гэдэг хүнд суртал, авлига, хүчирхийллийг хааж өгдөг. Блүүмбэргт Монгол талын үнэн мэдээллийг хэн өгөх гэдэг вэ гэдэг асуудал урган гарч байгаа юм. Энэ асуудлыг хөөцөлдөгчид маань өөрсдөө гадаадад л хаашаа юм гэхээс бидэнд хэзээ ч үнэнээ улайж байгаагүй шийртэй хуйхнууд байдаг. Эцсийн бүлэгт хэнийх нь үгийг бодит гэж үзэх юм бол. Ядаж дотоодын хэвлэл мэдээллийнхэнтэйгээ энэ талаар санал солилцож болоогүй юм байх даа гэсэн бодол төрж байлаа.

Вашингтон дахь манай Элчин сайдын яам хотынхоо төвдөө юм юмандаа ойр их сайн байршилд байдаг аж. Цагаан ордноос холгүйхэн. Элчингийн үүдээр хэдэн монголчууд ирчихсэн иргэний шинэчилсэн бүртгэлээ хийлгэнэ, 21 мянгаа авдаг болно гээд зогсож байв. Монголынхоо тухай хэрэгтэй хэрэггүй үнэгүй сайт ухаж баахан худлаа мэдээлэлтэй. Хөдөөний малчнаас хоцрогдсон байдал гаргах нь энэ оронд амьдарч суугаа монголчуудын нийтлэг дүр болжээ. Голдуу л аяга шаазан угааж, шал шүүрдэх ажил хийдэг юм уу даа зайлуул. Вьетнам хоолны газар байхаар нь орсон чинь хэдэн монгол хүүхэн нэг "төлөг" эрд зарцлагдаад хөлсөө гоожуулан гүйж явна. Нөгөөдөх нь "Хааяа" гээд л хашгирах юм. Эзэн кассан дээрээ зогсож мөнгөө атгах ба бусад нь хоол зөөнө.

Үргэлжлэл бий