УИХ-ын гишүүн Д.Ганхуягтай ярилцлаа. Түүнийг "Өвсний үндэс" хөтөлбөрийг эрх мэдлээ ашиглан хувьдаа ашигладаг гэх мэдээлэл тараад байгаа билээ. Тэрбээр энэхүү мэдээллийг эрс няцаахын зэрэгцээ "Японы ард түмний сайхан сэтгэл рүү ус цацсан хэрэг боллоо" хэмээн хэлсэн юм.
-Таныг УИХ-ын гишүүнийн болон парламентын бүлгийн даргынхаа эрх мэдлээр хувийн тогтолт хийж, Японы “Өвсний үндэс” хөтөлбөр болон бусад зээл, тусламжийг өөртөө ашигладаг гэсэн утгатай нийтлэлүүд гарах болсон. Энэ хир үндэслэлтэй вэ?
-Энэ маш хортой гүтгэлэг. Япон улс хөгжлийн албан ёсны тусламжаа олон оронд хэрэгжүүлдэг. Тэд энэ ард түмнийхээ татварын мөнгөөр аль нэг улс төрч, эсхүл тэр орны хувийн компанид үйлчилнэ гэж байхгүй. Тэд авлига авдаггүй, өгдөггүйгээрээ олон орны ард түмэнд хүндлэгддэг. Энэ МАН-ын улстөрчдийн гэгдэх “Өдрийн шуудан” сонин намайг гүтгээд зогсохгүй Японы ард түмний сайхан сэтгэл рүү ус цацчихлаа. Харамсалтай байна.
-Та Японы “Өвсний үндэс” хөтөлбөр болон бусад буцалтгүй тусламж манай улсад хэрэгждэг тогтолцоо, өнөөгийн нөхцөл байдлын талаар яриач. Тэгээд ч энэ ганцхан таны асуудал биш тул олон нийтэд зөв ойлголт өгөх нь зүйтэй гэж бодож байна. Энэ хөтөлбөр бүх аймагт хэрэгждэг биз дээ?
-Шилжилтийн үед 2010 оныг хүртлэх хугацаанд Япон улс Монгол улсад 1.08 орчим тэрбум америк долларын буцалтгүй тусламж, 800 гаруй сая америк долларын хөнгөлөлтэй зээл үзүүлсэн. Энэ зээл тусламжийн дотор “Өвсний үндэс” хөтөлбөрийн буцалтгүй тусламжаар 280 гаруй сургууль, цэцэрлэг, өрхийн эмнэлэг шинээр барих болон өргөтгөхөд 20 гаруй сая ам.доллар зарцуулсан. “Өвсний үндэс” хөтөлбөр нь 1989 онооос эхэлж хэрэгжсэн ба нэг төслийн төсөв нь 125 мянган америк доллар хүртэл байдаг гэсэн. Энэ хөтөлбөрийн хүрээнд “Бридж констракшн” ХХК эмнэлэг, цэцэрлэг, сургуулийн барилга болон өргөтгөл, засварын гэсэн дөрвөн ажлыг Хөвсгөл, Архангай, Улаанбаатарт хэрэгжүүлжээ. Манай улсад Өвсний үндэс хөтөлбөр хэрэгжээгүй сум, аймаг, дүүрэг ховорхон байх гэж бодож байна. “Өвсний үндэс” хөтөлбөрийг Японы элчин сайдын яам Засаг дарга болон холбогдох төрийн байгууллагын хүсэлтийг үндэслэн гүйцэтгэгч компаниудын дунд тендер зарлаж шийдвэр гаргаж гүйцэтгэлийг хянадаг. Бодит үнэн энэ байна. Би “Бридж констракшн” компанид албан ёсоор хувь эзэмшдэг нь үнэн. Энэ компани “Өвсний үндэс”-ийн төслийн 280 гаруй төслөөс дөрвөн төсөлд оролцсон байгаа биз дээ. Яагаад оролцож болохгүй гэж. Лав хууль зөрчөөгүй. Би 2004 оноос хойш УИХ-ын гишүүнээр ажиллаж байгаа бөгөөд энэ хөтөлбөр намайг УИХ-ын гишүүн болохоос 15 жилийн өмнө эхэлсэн, мөн энэ төслийг шийдэх, хэрэгжүүлэхэд миний зүгээс оролцох боломжгүй гэдэг нь хэнд ч ойлгомжтой юм. Энэ сонин энэ асуудлаар найдвартайгаар нь Японы Элчин сайдын яам, Жайка-аас энэ талаар тодруулах нь зүйтэй гэж хэлэх байна.
-Тус нийтлэлд Япон улсаас ирэх буцалтгүй тусламжийн хүрээнд мөн “Бридж компани нэг сургуулийг 3 сая ам.доллараар барьдаг” гэтэл “бусад компани 1.5 тэрбум.төгрөгөөр ийм сургууль бариад байхад Бридж 2.5 сургууль барьчих хөрөнгөөр нэг сургуулийг чадан ядан барьдаг байх нь” гэжээ. Мөн таныг хөрөнгө орлогынхоо мэдүүлэгийг дутуу бөглөсөн гэжээ. Энэ асуудлаар та юу гэж хэлэх вэ?
-Монгол улсын “Ерөнхий боловсролын сургуулийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх” Японы буцалтгүй тусламжаар хэрэгжих төсөл 2000 оноос эхэлсэн байна. Энэ төслийг Монголын талаас Боловсрол, Соёл, Шинжлэх Ухааны яам, Японы Талаас Японы Засгийн газрын гадаадын зээл тусламжийг хэрэгжүүлэгч ЖАЙКА байгууллага хамтарч хүн ам ихээр төвлөрөх болсон Нийслэл, Дархан болон Эрдэнэт хотод хэрэгжүүлж ирсэн байна. Төслийн ерөнхийлөн гүйцэтгэгчийг ЖАЙКА байгууллага, Японы зөвлөх компани, Монголын БСШУЯ-ны оролцоотойгоор уралдаант шалгаруулалтаар шийддэг байна. Энэ шалгаруулалтаар шалгарсан төслийн ерөнхийлөн гүйцэтгэгч Японы компани нь Монголын аж ахуйн нэгжүүдээс туслан гүйцэтгэгч компаниудыг шалгаруулдаг байна. Энэ үйл явц нь Японы Засгийн газрын нэр хүндтэй холбоотой учир тэд барилгыг чанартай барьж чадах туслан гүйцэтгэгчийг сонгох эрхтэй байдаг байна. Энэ төслийг хэрэгжүүлэх хугацаанд манай барилгын компаниудаас Дархан төмөрлөг, Суурь, МЕС, ХИМОН, Улаанбаатар констракшн, Бридж констракшн зэрэг компаниуд сонгогдон шалгарч байжээ. Төслийн ерөнхийлөн гүйцэтгэгч компаниас туслан гүйцэтгэгчид компаниар нэг сургуулийн барилгыг барилгын нийт талбайн хэмжээнээс шалтгаалж 400.000-800.000 ам.долларын ажлыг гэрээний дагуу гүйцэтгүүлж ирсэн байна. Энэ төслийн хүрээнд ойролцоогоор нийт 20.000 орчим суудалтай 40 гаруй сургууль баригдсан байна. Тодруулбал нийслэл болон төвлөрсөн хотуудад нэг ээлжээр тооцоход монголын ирээдүй болсон 20 гаруй мянган хүүхэд суралцах сургуультай болсон үг.
-Ёстой нөгөө “Өөх өгсөн хүнтэй өдөр шөнө заргалдана” гэдэг болж байна даа?
-Энэ төслийн туслан гүйцэтгэгчээр Бридж констракшн компани анхнаас нь шалгарч ирсэн. Шалтгаан нь компанийн захирал нь Японд их сургууль төгссөн япон хэлтэй хүн байдаг. Нөгөө талаас энэ компанид япон инженер ажилладаг. Энэ компани энэ төслийн туслан гүйцэтгэгчээр ажиллахдаа захиалагчийнхаа итгэл найдварыг алдаж байгаагүй байх аа. Энэ ниигэмд ямар ч аж ахуйн нэгж захиалагч, үйлчлүүлэгчийнхээ итгэлийг дааж чадаж байвал тэр төсөлдөө дуустал оролцох нь хэнд ч ойлгомжтой. Бодит үнэн ийм л байна. Мөн энэ төсөл нь намайг УИХ-ын гишүүн болохоос өмнө эхэлсэн. Хөрөнгө орлогын мэдүүлгийн тухайд би байгаагаа л бөглөсөн. Надад өөрийн хөрөнгөө хэн нэгэн хамаатныхаа нэр дээр бүртгүүлсэн зүйл байхгүй. Би Бридж группын толгой компани Бридж ХХК болон түүний 10 гаруй охин компанид эзэмшдэг нийт хувьцааны тоо тэр мөнгөөр илэрхийлсэн дүнгээ тавьсан. Авилгатай тэмцэх газраас хөрөнгө орлогын мэдүүлэг чинь хууль бус байна тодруулга хий гэж надад хэзээ ч хэлээгүй. Энэ сонинд тэгээд үнэхээр тэр жижигхэн Охин компаниудын нэр хэрэгтэй бол надаас асуухад нь би хэлээд өгнө. Бридж-ээс очоод асуухад хэлээд л өгөх байлгүй.
-Та ийм нийтлэлүүд гарсан шалтгааныг юу гэж бодож байна. Нөгөө талаас тойрогтоо гадны төслүүд хэрэгжүүлэх талаар хэр хөөцөлддөг вэ?
-МАН-ын улс төрчид ард нь байдаг гэгддэг “Өдрийн шуудан” сонин 5 дахь удаагаа миний талаар ор үндэсгүй гүтгэлэг гаргасан. Би Монголынхоо хэвлэл мэдээлэлийн салбарыг ийм явуургүй улс төрийн захиалгаар ажилладаг зарим сониноос болоод муулаад баймааргүй байна. Хамгийн сүүлд тавдугаар сарын 12-ны өдрийн дугаартаа “Өвсний үндэс” хөтөлбөрийг намайг өөртөө ашигтайгаар ашигладаг зэрэг олон зүйлээр гүтгэсэн. Тэрнээс хойш “Сэрүүлэг”, “Хүмүүс” сонин энэ ор үндэсгүй гүтгэлгүүдийг бараг хуулаад нийтэлчихсэн байна лээ. Үүний шалгаан нь ойлгомжтой л доо. Оюутолгойн гэрээнд Монголын ашгийг нэмэгдүүлэх байдлаар өөрчлөлт оруулах, Тавантолгойтой холбоотой луйврыг зогсоох талаар сонгогчдоосоо авсан УИХ-ын бүрэн эрхийн хүрээнд туушдаа тэмцэж байгаа. Нөгөө талаас 2012 оны УИХ-ын сонгууль дөхөж байгаа Баянзүрх, Налайх дүүрэг хүн ам ихтэй учир тойргоо сольж Баянзүрх дүүрэгт өрсөлдөх гэж байгаа улстөрчдийн явуулга байхыг үгүйсгэхгүй. Уг нь олон түмний тархийг худлаа гүтгэлэгээр угаачихна гэсэн хоцрогдсон бодлоор өрсөлдөхийнхөө оронд, иргэд сонгогчид, энэ орны хөгжлийн төлөө юу хийсэн цаашид юу хийхээр төлөвлөж байгаа талаар иргэдэд тайлагнан таниулж түүгээрээ өрсөлдөх нь соёлтой ертөнцийн жам л даа. Би тойргийнхоо хөгжлийн төлөө олон төсөл хэрэгжүүлсэн. Цаашид ч илүү эрчтэй ажиллах болно. Энэ сониноор гүтгүүлээд байгаа улс төрчдөд хийсэн ажил, хийх гэж байгаа ажлаараа өрсөлдөхийг уриалах байна.
-Ер нь Япон улсын төрийн хүмүүс зээл, тусламжаараа гаднын орны нэг компанид эсхүл нэг улс төрчид үйлчилнэ гэж байх уу.
-Энэ сонин л сайн мэддэг юм байлгүй дээ. Миний мэддэгээр бол авилгал авдаггүй, өгдөггүй гэдгээрээ Япончууд олон улсын хэмжээнд хүндлэгддэг хүмүүс. Тэр сонин дээр Японы зээл тусламжийн ард ямар нэгэн далд санаа байгаа гэж бичсэн байсан. Японы зээл тусламж одоо хэрэггүй болсон бол энэ сонин тэр ардаа байгаа МАН-ын улс төрчид эсхүл өөрсдөө шууд Японы талд хэлсэн нь дээр байлгүй. Шилжилтийн үед Японы засгийн газар Монголд сэтгэл харамгүй тусалж ирсэн. Монгол, Япон улсын харилцааны хөгжил цаашид Монгол Улсын хөгжилд чухал ач холбогдолтой гэж бодож явдаг. Монголын төр, засгаас ашигт малтмал тухайлбал зэс, нүүрсэн дээрээ доод тал нь 2,3-оос худалдан авагчтай болж байж өрсөлдөөнөөр баялагаа дэлхийн зах зээлийн үнэд ойрхон үнээр борлуулах боломжтой болно гэсэн бодлогыг гаргасан. Япончуудад өөрсдөө хэрэгцээтэй түүхий эдээ дэлхийн аль ч боомтон дээрээс зах зээлийн үнээр худалдан авах боломж бүрэн бий гэдгийг ойлгоосой билээ дээ.
-Та Монгол-Японы парламетийн бүлгийн даргаар сүүлийн 6 жил ажилласан. Энэ хугацаандаа ямар ямар ажлуудыг санаачлан хийсэн бэ?
-Монгол Японы хамтын ажиллагааны түүхэнд анх удаа Япон дахь Монголын жил Монголдахь Японы жилийг санаачилж байсан. Мөн гацчихсан байсан жижиг дунд үйлдвэрт зориулсан 2 үе шаттай зээлийг хөдөлгөөнд оруулсан. Хоёр орны иж бүрэн түншлэлийн харилцааг стратегийн түншлэлийн харилцаанд шилжүүлэх санааг оруулж байлаа. Хоёр орны эдийн засгийн харилцааг хувийн хэвшилд суурилан явуулах хамтын ажиллагааны хөтөлбөрийг болон хоёр орны эдийн засгийн түншлэлийн хэлэлцээрийг байгуулах санааг гаргаж байсан. Ингээд яривал хийсэн зөндөө л ажлууд бий. Хаанахын ч улс төрч бай Японы улс төрчид эсхүл төрийн албан хаагчид нь хувийн болон аль нэг компанийн асуудлаар хандвал тэд дахиад бараг харьцахгүй байх. Тийм ёс зүйтэй хүмүүс.
