2011-04-28-Батлан хамгаалах яамны удирдлагууд тайлбар өгөхөөс татгалзаж байна-
1970 оны есдүгээр сарын 23-нд ЗХУ-аас бэлэглэсэн “МиГ-21″ загварын 40 гаруй сөнөөгч онгоцны парк манай улсад байгуулагдаж байлаа. Харин өдгөө уг сөнөөгч онгоц нийслэлээс холгүйхэн Налайхын нутагдэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулахаар зэхэж байгаа БНХАУ-ын хөрөнгө оруулалттай “Металь ОПТ” компанийн хогийн цэгт хөглөрч байна.
Онгоцыг ашиглах хугацаа дууссан учраас Батлан хамгаалах яамнаас устгалд оруулахаар болсон нь тэр аж. Гэхдээ байлдааны зориулалтгай онгоц болон танк, машиныг улсын төсвөөс тодорхой хөрөнгө гаргаж байж, устгалд оруулдаг. Өөрөөр хэлбэл, улсын нууцтай хамаатай учраас сөнөөгч онгоцыг хэн нэгэн хүний хашаа хороонд “хадгалах” бус устгалд оруулах тодорхой журам бий. Харин Батлан хамгаалах яамны зүгээс “МиГ-21″ онгоцыг хятадын 100 хувийн хөрөнгө оруулалттай компанид “шахсан” байлаа.
Энэ тухай сурвалжлахаар өчигдөр Налайх дүүргийг зорилоо. Налайх дүүргийн дөрөвдүгээр хорооны гэр хорооллын айлуудаас нэг метр ч хүрэхгүй газар “Металь ОПТ” компанийнхан үйл ажиллагаа явуулж байна. Тэд хар төмрийг хайлуулж гулдмай болгон арматур үйлдвэрлэдэг. Төмрийг хайлуулахын тулд нам даралтад асар их хэмжээний дулаан ялгаруулж, хорт бодис агаарт цацдаг юм байна.
Гэтэл тэрхүү хорт бодисыг үйлдвэрлэн хаяа залган амьдардаг иргэд амьсгалсаар байна. Тэдэнд хорт бодисын шууд үр дагавар гарахгүй байгаа учраас ийн намжмал байгааг тус хорооны иргэн хэлж байв. “Металь ОПТ” компанийн хашаагаар дүүрэн төмрийн сэг хөглөрч, хятад иргэд холхиостой. Тэнд “МиГ-21″ сөнөөгч онгоцны сэлбэгээс эхлээд машины гол, гудамжны хашаа гээд байхгүй зүйл алга.
Нэг сөнөөгч онгоцыг , дунджаар гурав хувааж тасалсан байх юм. Нүдэн баримжаагаар үзэхэд 20 гаруй сөнөөгч онгоцны эд анги хөглөрч байна. биднийг очиход тус компанийн захирал Р.Баттогтох ихэд уриалгахнаар хүлээн авч дараах хариултыг өглөө.
“Сөнөөгч онгоцыг бэлэглэе гэсэн ч авахгүй”
-Батлан хамгаалах яамнаас танай компанид “МиГ-21″ загварын сөнөөгч онгоцыг нийлүүлсэн гэх яриа байна. Энэ үнэн үү?
-Манайд “Хаягдал төмөр тушаая” гэж нэг залуу ирсэн. Тэгэхээр нь төмрийнх нь найрлагыг шинжилж үзэхэд манай үйлдвэрлэлд нийцэх төмөр биш байсан. Бидэнд зөвхөн хар төмөр хэрэгтэй. Харин онгоцны төмөр хөнгөн цагаан голдуу учраас шаардлага хангаагүй. Гэтэл нөгөө залуу “Онгоц ачаад яваад байвал хүмүүс буруугаар ойлгоно. Тиймээс танай хашаанд түр байлгая” гэж гуйгаад салдаггүй. Арга ядаад зөвшөөрчихсөн юм. Гэтэл саяхнаас хэл ам болохоор нь “Онгоцны сэлбэгээ ав” гэхэд нөгөө залуу “Та аргалаад байлгаж бай” гээд л байх юм. Хэзээ ирж авах юм,бүү мэд.
-Тэгэхээр танай компани сөнөөгч онгоцны сэлбэгийг худалдаж аваагүй гэсэн үг үү?
-Юун худалдаж авах. “Бэлэглэе” гэсэн ч авахгүй.
-Онгоцыг анх авчирч тушаасан залуу Батлан хамгаалах яамны ажилтан уу?
-Хувь хүн байх. Батлан хамгаалах яам бол манай улсын цэргийн байгууллага. Энэ үүднээс дахин ашиглах боломжгүй, актласан онгоцыг төмрийн сэгт нийлүүлэх бодлого байхгүй байлгүй дээ. Тэгээд ч онгоцыг устгахад төрөөс тодорхой хэмжээний санхүүжилт олгодог юм гэсэн. Би бодохдоо тэр мөнгийг нь идэж уучихаад ингээд байгаа байх гэж таамаглаж байна. Өөрөөр хэлбэл, Батлан хамгаалах яамны дэргэд актласан онгоц устгах “Транс сэргэлт” гэж компани бий гэсэн. Харин яагаад тэр компани биш, хувь хүн ингэж өмнөөс нь гүйгээд байгааг ойлгохгүй байна.
-Магадгүй “Транс сэргэлт”-ийнхэн устгасан мэтээр тайлагначихаад танайд хадгалуулж байж мэдэх юм?
-Тийм байж магадгүй. Ачааны дөрвөн “Камаз” машинаар зөөж авчирсан.
-Та нар хашаандаа байлгасныхаа төлөө түрээс авч байгаа юу?
-Үгүй. Манай хашааны булан одоохондоо зайтай байна. Тийм болохоор хадгалж тусалж байгаа юм.
-Хэрэв худалдаж авах бол хэдэн төгрөгөөр тооцох вэ?
-Нэгтоннтөмрийг 178 мянган төгрөгөөр авдаг. Гэхдээ энэ онгоцыг “Бэлэглэе” гэсэн ч авахгүй гэдгээ хэлсэн шүү дээ. Бидэнд ашиг байхгүй. Саяхан Гадаадын иргэн харъяатын асуудал эрхлэх газрын нэг байцаагч шалгалтаар ирсэн юм. Тэр залуу “Энэ онгоцыг худалдаж авъя гэвэл та хэдээр өгөх вэ” гэж сонин юм асуугаад байсан. Тэр залуу энэ яриаг гаргаж өдөөсөн байх. Надад ердөө таалагдаагүй.
Дараа нь үл таних залуус дахиж ирээд л “Мөнгө өг. Өгөхгүй бол хэвлэлийнхэнд хандаж, шүүхэд өгнө” гэж дарамталсан. Тэд бүр манай харуулыг зодсон байна лээ. Энэ мэтчилэн онгоц хадгалсныхаа төлөө “зовлон” эдлэх боллоо. “Үүнийгээ бушуу ав” гэж Батлан хамгаалах яамны удирдлагуудад хэлмээр байна.
-Хэргийг Тагнуулын ерөнхий газрынхан болон цэргийн тагнуул шалгаж байгааг дуулсан уу?
-Хашаанд байх хугацаанд лав хэн ч ирж энэ тухай асуугаагүй.
-Танайх БНХАУ-ын хөрөнгө оруулалттай гэсэн?
-Би өнгөрсөн наймдугаар сард энэ компанийн Хятадын “Цен Зэ Заг” компаниас худалдаж авсан. Одоо бол Монголын хөрөнгө оруулалттай.
-Хятад ажилчидтай юм байна шүү дээ?
-Хятадаас ажиллах хүчнээ авч байна. Саяхан 42 хүн ирсэн. Удахгүй дахиад нэмэгдэх байх” гэсэн хариулт өгөв.
Тусдүүргийн Цагдаагийн хэлтсийн Хэв журмын тасгийн дарга, хошууч Л.Бат-Эрдэнээс зарим зүйлийг асуухад “Манай дүүрэгт төмрийн хоёр үйлдвэр бий. Металь ОПТ компани нь Хятадын хөрөнгө оруулалттай юм билээ. Одоогийн байдлаар онгоц нийлүүлсэн гэх хэргийг мөрдөн шалгаж байгаа зүйл байхгүй” гэв. Харин Батлан хамгаалах яамны удирдлагуудаас актласан онгоц яагаад устгахгүй хадгалсан, тэр дундаа гуравдагч орны хөрөнгө оруулалттай компанид яагаад худалдав гэдгийг тодруулах гэхэд хариулахаас татгалзаж байна.
Тухайлбал, Зэвсэгт хүчний жанжин штабын дарга, хошууч генерал Ц.Бямбажав “Чи тэрийг мэдэж яах гээд байгаа юм. Танай сонинд ямар ашигтай юм” гэсэн бол БХЯ-ын Бодлого зохицуулалтын газрын дарга, хурандаа Н.Бат-сайхан “Ярьж болохгүй” гэсэн хариулт өгч байна.
“Онгоцны хаягдлыг дотоодын үйлдвэрт өгсөн нь буруу юм уу”
Цэргийн зориулалтгай хуучин зэвсэг техникийг Зэвсэгт хүчний 011 дүгээр ангийн харьяа “Транс сэргэлт” улсын үйлдвэрийн газарт устгаж, аюулгүй болгодог гэх. Бид тус улсын үйлдвэрийн газрын орлогч дарга, хошууч Н. Буянтоггохтой уулзаж байлдааны онгоц яагаад хятадууд ажилладаг төмрийн үйлдвэрийн хог дээр байгааг тодруулахыг хүссэн боловч тоймтой хариу өгсөнгүй
-Танайхаас устгалд оруулсан гэх байлдааны онгоцуудын сэг Налайх дүүрэг дэх төмрийн үйлдвэрийн хашаанд овоолгоостой байна. Энэ талаар та ямар тайлбар өгөх вэ?
-Би ямар нэг тайлбар өгөх боломжгүй. Тийм эрх мэдэлтэй хүн ч биш. Тэгээд ч энэ чинь цэргийн нууцтай холбоотой асуудал. Манайх босоо удирдлагатай байгууллага. Манай дарга хурандаа Н.Цогт-Эрдэнэ гэж хүн бий. Та нар тэр хүнээс л асуух ёстой.
-Онгоцуудыг танайх устгалд оруулсан нь үнэн юм уу?
-Дээрээс тушаал өгсөн. Бид үүргээ л гүйцэтгэсэн. Хаягдлыг нь дотоодын үйлдвэрт өгсөн. Юу нь буруу байгаа юм.
“Гуравдагч оронд худалдахгүй байх гэрээгээ зөрчсөн үү?”
ЗХУ-аас манай улсын зэвсэг техникийн шинэчлэлийн хүрээнд 1970 онд “МиГ-21″ загварын сөнөөгч, бөмбөгдөгч 40 онгоц өгсөн байна. Эдгээр онгоцуудыг өөрсдийнхөө зөвшөөрөлгүйгээр гуравдагч оронд худалдахгүй байх талаар гэрээ байгуулсан гэдэг юм билээ. Улмаар Налайхад байрладаг 133 дутаар ангийнхан энэ онгоцоор байддааны бэлтгэл хийж, харин оросууд засвap үйлчйлгээг нь хариуцаж байсан гэнэ.
Ингээд манай улс зах зээлийн нийгэмд шилжиж, манайд ажиллаж, амвдарч байсан оросууд нутаг буцахтай зэрэгцээд сэлбэг хэрэгсэл нийлүүлэх боломжгүй болжээ. Хэдий тийм ч манайхан өөрсдийн бололцоогоор засаж сэлбэж, нислэгт гаргаж байсан ч эдэлгээний хутацаа, нислэгийн цаг нь дууссан онгоцоор бэлтгэл хийснээс таван нисгэгч амиа алдсан гашуун түүх бий. Эцзч:т нь бүтэн үлдсэн ч ашиглалтын цаг. дууссан онгоцуудаа актлах Батлан хамгаалахын сайдын тушаал 2001 онд гарсан юм байна.
Дараа нь эдгээр онгоцыг нэг бүрийг нь 20 мянга орчим доллараар худалдахаар болсон ч наймаа бүтэлгүйтсэн аж. Сүүддээ 4000-8000 доллараар худалдахыг оролдоод ч чадаагүй гэнэ. Дашрамд сонирхуулахад, Онгоцыг Оросын зохион бүтээгч Микоян Гуревич зохион бүтээсэн бөгөөд тийрэлтэт хөдөлгүүрт, дуунаас хурдан хэмээн нэрлэдэг байж. Зөвлөлтийн байлдааны хүчирхэг нисэх онгоцыг Вьетнамын дайнд ашиглаж байсан гэж эх сурвалжууд тэмдэглэсэн байна.
Бага зардлаар бүтдэг энэ нисэх онгоцыг 1959 оноос байлдаанд ашиглах болсон бөгөөд дэлхийн хөгжиж буй орнууд энэ онгоцыг одоо ч ашигласаар байгаа юм.
Д.Болормаа, Ц.Мөнх
Эх сурвалж: “Зууны мэдээ”
.jpg "Томруулж харах")
.jpg "Томруулж харах")
.jpeg "Томруулж харах")
.jpg "Томруулж харах")
