ажил ямархуу өнгө аястай явж буйд шалгалт хийлээ.

Жил бүрийн хавар махны үнэ өсч, нийслэлчүүдийн хилэнг бадраасаар хэдэн жилийн нүүр үзсэн тул, нөөцийн махны үнэ, борлуулалт ч гүйцэтгэх засаглалын тэргүүний анхаарлын хажуугаар өнгөрсөнгүй. Ерөнхий сайд энэ удаад Сүхбаатар дүүргийн 14 дүгээр хороо, 6 буудлын автобусны буудлын дэргэд байрлах “Оргихын булаг” компанийн “Жасмин” дэлгүүрээр орж нөөцийн махны борлуулалт, үнэ ханш ямар байгаатай танилцсан юм. Үхрийн мах нэг кг нь 3300, хонины мах 2900, ямааны мах 2300 төгрөгийн үнэтэй аж. Өнгөрсөн жил худалдаалж байсан нөөцийн махтай үнийг харьцуулахад энэ жилийнх 300-400 төгрөгийн хямд. Хэдхэн хоногийн өмнө нөөцийн махыг нэг кг тутамд 200 төгрөгөөр хямдруулсан нь худалдан авагч нарын зүгээс талархал хүлээжээ. Гэхдээ иргэд нөөцийн махыг дахин хямдруулах хүсэлтэй байгаагаа Ерөнхий сайдад уламжлав. Учир нь хүнсний захуудад худалдаалж буй шинэ махны үнэтэй нөөцийн махны үнэ ойролцоо байгаа нь, ийм санал гаргахад хүргэжээ. Ямар ч байсан өнгөрсөн онд Улаанбаатарчуудын хүнсний хэрэгцээнд зориулж, 12 мянган тонн мах нөөцөлсөн нь, энэ жил махны үнийг хөөрөгдөхгүй байхад нэлээд жийрэг болсон. Одоогийн байдлаар 5200 тонн мах нь борлогдсон, үлдэж буй 6800 тонн мах ирэх долдугаар сарын 1-н хүртэл хүрэлцэх тул ченжүүдийн хувьд энэ зундаа махны үнийг хөөрөгдөх боломж хомс аж. Мөн нөөцийн махны чанарт анхаарсны хүчинд сав баглаа боодол нь ч сайжирчээ.

Шадивлан руу авто зам тавьж байна
Ерөнхий сайд “аялалаа” Сүхбаатар дүүргийн 15, 17 дугаар хорооны нутаг дэвсгэрт хамаарах Сансрын шатахуун түгээх станцаас Шадивлан хүртэл тавьж байгаа 12.7 км авто замын ажилтай танилцсанаар үргэлжлүүлэв. Авто замыг “Эйч Кей Би” холдинг компани барьж байгаа бөгөөд ирэх есдүгээр сарын 1-нд ашиглалтад оруулахаар ажиллаж буй аж. Гэвч авто замыг шинэчлэн өргөтгөх ажил хоёр айлаас болж, саатаж мэдэхээр болжээ. Учир нь дээрх хоёр айл газраа чөлөөлөхөөс татгалзсантай холбоотой гэнэ. Гэхдээ Засаг даргын орлогч Улаанбаатар хотын хэмжээнд өрнөж байгаа бүтээн байгуулалтын ажил хоёр айлаас болж саатах учиргүй хэмээн үзэж, арав хоногийн дотор нүүлгэн шилжүүлэхийг холбогдох хүмүүстээ үүрэг болгожээ. Энэ тухай хотынхон Ерөнхий сайдад замын ажлыг танилцуулах үеэрээ дуулгалаа.

Улаанбаатар хотын хэмжээнд энэ жил 60 гаруй км авто зам барина. Ирэх аравдугаар сараас өмнө замын ажлыг дуусгахаар ажиллаж байгаа аж. Авто замын ажлыг инженерийн шугам сүлжээ, цэцэрлэгжүүлэлттэй цогцоор шийдэхээр ажиллаж байгаа тул өнгөрсөн жилүүдийнх шиг энэ жил барьсан замаа ирэх жил нь дахин хуулах ажил болохгүй гэдгийг Улаанбаатар хотын ерөнхий менежер Ч.Бат дуулгалаа. Мөн зам засч байна гээд түгжрэл үүсгэж, жолооч, иргэдийг бухимдуулдаг алдаа энэ жил давтахгүй. Тендерээ эрт зарлаж, шалгаруулалтыг нь нээлттэй, ил тодоор цаг хугацаанд нь дүгнэн, компаниудыг ажилд нь оруулсан тул, энэ зун нийслэлчүүдийн бухимдал бага байх нь. Ерөнхий сайд авто замын ажилтай танилцсаныхаа дараа “Энэ жил зам засварт өмнөхөөс их хэмжээний хөрөнгө зарцуулж байна. Тухайлбал, БНХАУ-ын 500 сая ам.долларын хөнгөлөлттэй зээлийг замын бүтээн байгуулалтад зарцуулах шийдвэр гаргасан. Ажлаа цаг хугацаанд нь чанартай, өөрөөр хэлбэл энд тэнд алаг цоог байдлаар бус системтэй хийх ёстой юм шүү” гэдгийг анхааруулсан юм.

Өрхийн үйлдвэрлэл эрхлэгчид зээл олддоггүй
Нийслэлийн гэр хороололд төдийгүй 21 аймаг, 360 гаруй суманд өрхийн үйлдвэрлэл, бичил үйлдвэрлэл, жижиг, дунд үйлдвэрлэл хөгжих бололцоо байгаа нь “Ээрмэл” компанийнхны сургалт, “Дээд өнгө” компанийнхны оёмол бүтээгдэхүүн, “Мон ланс” компанийн ширэн цүнхнүүд харуулав.

Сүхбаатар дүүргийн иргэн н.Алтанцэцэг хорооныхоо таван иргэнтэй цуг монгол ямааны арьсаар савхин бээлий оёсоор таван жил болжээ. Өдөрт 40 ширхэг хос савхин бээлий оёдог. Тэдний оёж байгаа хос савхин бээлий 6000 төгрөгийн үнэтэй. Эрээнээс оруулж ирж “Наран туул”-ын лангууг дүүргэж байгаа савхин бээлий харин 10 мянга, 17 мянган төгрөгийн үнэтэй аж. Монгол ямааны арьсаар хийсэн савхин бээлий чанарын хувьд хятадынхаас хэдэн хувь илүү тул оросуудын хувьд манайхны оёсон савхин бээлий хамгийн эрэлттэй гэнэ. Хөдөөгийнхөн ч, олноор нь худалдаж авдаг. Даанч зээл олддоггүйгээс үйлдвэрээ өргөжүүлж, техник технологио шинэчилж чаддаггүй, оёдолчид нь 1960 оны оёдлын машин дээр гараа цэврүүттэл ажилладаг тухай үйлдвэрийн эзэн учирлав. Хэрэв зээл олдоод шинэ машин худалдаад авчих юм бол гараар хийж байгаа олон үйлдлийг техникийн аргаар шийдэх бололцоотой. Тэр хэрээр цаг зав хэмнэх гэнэ. Ерөнхий сайдын зүгээс “Хүмүүсийн амьдралыг авч явж, бүтээлчээр ажил хийж байгаа хүмүүсээ Засгийн газраас дэмжих бодлого барина. Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сангаас олгож байгаа хөнгөлөлттэй зээл ийм хүмүүст хүрч, цаашид салбарлаад явах ёстой” гэсэн юм.

Ноос, ноолуурын үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх хүрээнд Засгийн газрын зүгээс тодорхой дэмжлэг үзүүлж эхэлжээ. Энэ хүрээнд “Ээрмэл” компанийнхан Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сангаас зээл авч, тоног төхөөрөмж худалдан авч, түүн дээр иргэдийг сургаж эхэлсэн юм байна. Өчигдрийн байдлаар тус компанийнхан Чингэлтэй дүүргийн зургаан шинэ сургагчийг ажилтай болгохоор сургалтад хамруулж эхэлснээ танилцууллаа. Олонхи нь 40-өөс дээш насныхан аж. Тэдний хувьд наснаасаа болоод ажилд орж чаддаггүй. 21 хоногийн сургалтанд явснаар ноос, ноолуураар цамц нэхэж сурч, түүнийгээ “Ээрмэл” –ийн үйлдвэрт нийлүүлнэ. Өөрөөр хэлбэл, өрх гэртээ бүтээгдэхүүн үйлдвэрлээд, түүнийгээ дээрх үйлдвэрт нийлүүлэх аж. Мөн тус сургалтад хамрагдсанаар Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сангийн зээлээр авсан 500-700 ам.долларын үнэтэй машиныг авах юм байна. Ингэснээр сүлжмэлийн машин хаанаас зээл авах вэ гэж мөнгөний бодол болохгүй нь.

Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг амжилттай хэрэгжүүлж байгаа гурав дахь жишээ нь “Мон ланс” компани болов. Эднийх монгол малын боловсруулсан арьсаар цүнх хийдэг байна. Компанийн эзний хэлснээр Монгол Улс жилдээ 20 сая ам.долларыг цүнх худалдаж авахдаа зарцуулдаг тул дунд сургуулийн сурагчдын хэрэгцээг дотоодынхоо үйлдвэрлэлээр хангах бололцоо байгааг Ерөнхий сайдад дуулгалаа. Будаг нь бага зэрэг халцарсан хар хөх өнгөтэй хуучивтар цүнхийг зааж, “Энэ бол гурван жил барьсан цүнх” гэв. Эрээнээс оруулж ирсэн цүнхийг 25000 мянган төгрөгөөр худалдаж авахад гурван жил байтугай гурван сар барихад л урагдаж, навсардаг. Тэгэхээр үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжээд өгвөл, эднийхний үйлдвэрлэж байгаа 25000-28000 төгрөгийн үнэтэй цүнхийг хүүхэддээ худалдаад аваад өгчихөд, гурван жилийн турш санаа амар байж болох ажээ. Компанийн эзэн уг нь дунд сургуулийн сурагчдын цүнхийг нийлүүлэх, төсөл боловсруулсан ч, даан ч түүнийг нь дэмжих хүн олдоогүй. Гурван жилийн турш барьж гүйж. Харин энэ удаад Ерөнхий сайдад өгсөн. Гүйцэтгэх засаглалын тэргүүн төслийг холбогдох хүмүүсээрээ судлуулж, боломжтой төсөл бол дэмжинэ гэдгээ амлав. Мөн Засгийн газраас энэ оныг Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих жил болгон зарлаж, энэ хүрээнд дотоодынхоо үйлдвэрлэлийг дэмжихээр бодлого хүртэл гаргасныг онцолсон. Тухайлбал, дунд сургуулийн сурагчдын дүрэмт хувцсыг дотоодын үйлдвэрүүдээсээ хангадаг байх. Дотоодод үйлдвэрлэдэг ижил төрлийн бүтээгдэхүүн импортоор орж ирэх тохиолдолд татварын хатуухан бодлого хэрэгжүүлж байгааг уламжилж, өөртөө төдийгүй өрөөлийг ажлын байраар хангаж, ажиллаж буй иргэдээ төр дэмжиж ажиллана гэдгийг дуулгаж, жижиг , дунд үйлдвэрлэл эрхлэгчид, бичил бизнес эрхлэгчид, өрхийн үйлдвэрлэл эрхлэгчид төрийн анхааралд байгааг энэхүү амралтын өдрүүдэд ажиллахдаа харуулаад авлаа.

Г.Дарь

"Ньюс мн"