П.Цогтсайхан: Агнах ангийн тоог цөөрүүлж, хураамжийг нэмсэн

2011-04-04

Ангийн тусгай зєвшєєрлийн талаар БОАЖЯ-ны ахлах мэргэжилтэн П.Цогтсайхантай ярилцлаа.

-Жил бvр тусгай зєвшєєрлєєр агнуулах ангийн тоог яам тогтоодог. Энэ онд хэчнээн ан амьтан агнуулах зєвшєєрєл олгох вэ?
-Засгийн газрын 65 дугаар тогтоолд заасны дагуу тєлбєртэй агнуулдаг ховор амьтны тоог гаргалаа. Энэ жилээс тусгай зєвшєєрлєєр агнадаг ховор амьтны тоог цєєрvvлж, тєлбєр хураамжийг нэмэгдvvлэхээр болсон. Манай оронд ан хийх зорилгоор ирсэн гадаадын жуулчдад угалз 50, тэх 120, халиун буга тав, цагаан зээр 150, саарал чоно, бор гєрєєс 40, зэрлэг гахай 20, ой, хээрийн шувуу 400 хvртэл агнах тусгай зєвшєєрєл олгохоор тогтсон. Мєн судалгаа, шинжилгээний зориулалтаар хvрэн баавгай хоёр, дєрєв хvртэл тооны цоохор ирвэс, сvргийн бvтцийг зохицуулах зорилгоор хоёр хулан агнахыг зєвшєєрсєн. Агнуур хийх зєвшєєрєл хvссэн, болзол шаардлага хангасан компаниудад ангийн тоог хуваарилдаг.

-Агнуур хийх зєвшєєрєл авахын тулд ямар шаардлага хангасан байх ёстой вэ?
-Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын баталсан журмын дагуу тусгай зориулалттай ан хийх зєвшєєрєл авахад таван vндсэн шаардлагыг хангах ёстой. Нэгдvгээрт, сvvлийн гурван жил аялал жуулчлалын салбарт тогтвортой vйл ажиллагаа явуулсан, хоёрдугаарт єєрийн отог газартай байх. Гуравдугаарт, зєвхєн ан агнуураас гадна байгаль орчинд ээлтэй vйл ажиллагаа явуулдаг, нутгийн иргэдтэй хамтран ажилладаг, судалгаа шинжилгээнд оролцдог, дєрєвдvгээрт, ангийн тєлбєр хураамжаа цаг тухайд нь тєлдєг, тавдугаарт, тодорхой хэмжээнд нєхєн сэргээлт буюу нутагшуулалт хийдэг байх ёстой.

-Тусгай зєвшєєрлийг дуудлагаар худалддаг болох санал гарсан нь хэрэгжих боломжтой юу?
-Саяхан Ан агнуурын тухай хуульд нэмэлт єєрчлєлт оруулах тухай хуулийг баталсан. Vvний дагуу тусгай зєвшєєрлєєр ан агнах эрхийг Засгийн газарт шилжvvлсэн. Засгийн газар дуудлага худалдаа явуулах эрхийг нь хуульчлаад єгчихвєл, тусгай зєвшєєрлийг дуудлагаар худалдаална. Тvvнээс биш БОАЖЯ дангаараа санаачлаад дуудлага худалдаа явуулах эрхгvй. Яамны зvгээс баримтлах журмыг нь гаргасан байгаа. Тэгэхээр зєвшєєрєл нь гарчихвал дуудлагаар худалдаж эхлэх байх.

-Цоохор ирвэс тоо толгой нь ховордож, мєхєх эрсдэлтэй амьтны тоонд багтсан тул олон улсад агнахыг хориглосон. Харин манайх дєрвєн ирвэс агнахаар тогтоожээ. Vvнийг хэрхэн тайлбарлах вэ?
-Амьтны аймгийн зvйлийн 7.2,-т, судалгаа шинжилгээнд ашиглах зориулалтаар цєєн тоогоор агнаж болно гэж заасан байдаг. Энэ жил тусгай зєвшєєрлийг Засгийн газар баталсны дагуу дєрвєн цоохор ирвэсийг судалгаа шинжилгээний зориулалтаар агнахыг зєвшєєрсєн. Гэхдээ олон улсын судлаачидтай хамтран хэлэлцсэний vндсэн дээр сvvлийн vеийн дэвшилтэт технологи ашиглан агнахгvйгээр судлах боломжтой гэж vзсэн. Засгийн газрын тогтоолоор тоо заасан болохоос биш заавал агнах ёстой гэсэн vг, vvрэг биш.

-Тусгай зєвшєєрлєєр агнах ангийн тєлбєрт єєрчєлт орсон байна. Ингэснээр анчдын тоо багасах уу?
-2001 оноос хойш ан, ангнуур хийх тєлбєр єєрчлєгдєєгvй, маш бага vнэлгээтэй байсан. Харин энэ жилээс vнэлгээг шинэчилж, зах зээлийн жишигт нийлvvлэн нэмлээ. Ангийн зєвшєєрлийн гэрчилгээ авахад 50 ам.доллар байсныг 1500 орчим ам.доллар болгосон. Алтайн тэх 800 ам.доллараас 2000, говийн тэх 720-иос 1760 хvртэл, цагаан зээрийн ооно 90 ам.доллар байсныг 180 болгон нэмсэн. Мєн цєєн тєрлийн загас, шувуу агнах тєлбєр хураамжийг нэмсэн байгаа. Vнэ нэмэхийг зэрэгцээ бас тоо толгойг бууруулсан. Ємнєх жилvvдэд 300 хvртэл тэх агнуулдаг байсныг энэ жил 120 хvргэж багасгалаа. Ер нь ангийн тусгай зєвшєєрлийн хураамжийг нэмэх цаг болсон.

-Манай улс єнгєрсєн онд ангийн тєлбєрєєс улсын тєсєвт хэчнээн хэмжээний орлого тєвлєрvvлсэн бэ?
-Сvvлийн таван жилийн дотор тусгай зориулалтын ангийн тєлбєр хураамжаас 7.2 тэрбум тєгрєг тєвлєрvvлсэн. Vvний 3.2 тэрбумыг 2010 онд тєвлєрvvлжээ. Дээрх орлогын хоёр тэрбум орчим нь идлэг шонхрын экспортын тєлбєр.

-Олсон орлогоо эргvvлээд ан амьтдыг нутагшуулах, хамгаалахад зориулж чаддаг уу?
-Байгалийн нєєц ашигласны хураамжаас олсон орлогын 50 хувийг эргээд байгаль хамгаалахад зарцуулахыг хуульд заасан. Гэтэл орон нутагт тєдийгvй нийслэлд ч байгаль хамгаалах данс гэж байдаггvйтэй холбоотой энэ хууль хэрэгжиж чадахгvй байна. Харин агнуурын тєлбєрєєс 10 хувийг манай яаманд тєвлєрvvлдэг. Энэ мєнгє БОАЖЯ-ны багцад орчихдог. Уг нь тусдаа орж ирээд, зориулах ёстой зvйлд нь зарцуулах учиртай.

-Хулгайн анчид амьтны тоо толгой буурах, улмаар мєхєхєд хvргэдэг. Ийм vйлдэлтэй тэмцэх чиглэлээр яам ямар бодлого барьж ажилладаг вэ?
-Яамны vндсэн vйл ажиллагааны нэг нь байгалийн эсрэг гэмт vйлдлийг дэвэргэхгvй байх нєхцєлийг бvрдvvлэх. Гэхдээ vйлдэл дээр нь хяналт тавих ажлыг мэргэжлийн хяналтынхан хийдэг. Хяналт тавих vvрэг БОАЖЯ-нд байдаггvй. Яам экологи эдийн засгийн vнэлгээг тогтоож єгєх, хилээр гаргах зєвшєєрєлтэй амьтан мєн эсэхэд нь хяналт тавьдаг. Байгаль орчны бодлого болон хэрэгжилт саланги байгаа гэсэн vг. Ийм тогтолцоо ажил явуулахад тєвєгтэй. Эдгээрийг нэг байгууллага хариуцдаг байвал зvгээр. Мэдээллийн нэгдсэн баазтай, хяналт тавих, хариуцлага тооцох нь шуурхай болно.

-Манай улсын “Улаан ном”-нд хэчнээн амьтан бvртгэгдсэн байгаа вэ. Нэмэгдэх хандлагатай байгаа гэсэн vv?
-Єнгєрсєн хоёр жилийн судалгаагаар манай улсад 17.9 мянган аргаль, 24.4 мянган янгир, 10 мянга гаруй халиун буга, 12 мянга гаруй хар сvvлт, 5.6 сая цагаан зээр, 1200 орчим ирвэс, зургаан мянга орчим идлэг шонхор шувуу байгааг тогтоосон. “Улаан ном”-ын хувьд 1997 онд шинэчлэгдэж байсан. Одоогоор “Улаан ном”-нд 100 гаруй ховор ан амьтан бvртгэсэн. 2007 онд Монгол орны “Улаан данс” гэж зvйлийг шинээр гаргасан. Энд бvх амьтдаа оруулж, олон улсын хэмжээнд хvрэхvйц данс болсон. Ховор болон нэн ховор, элбэг гэхчилэн найман ангилалд хуваасан байгаа.

Э.Мєнхнасан

Эх сурвалж: “Монголын үнэн”