уламжлалт мал аж ахуйг тогтвортой хөгжүүлж, шинэ шатанд гаргах нь уул уурхайгаас дутахааргүй урт хугацааны ач холбогдолтой. Иймээс “Монгол мал үндэсний хөтөлбөр-хөдөөгийн хөгжил” сэдэвт улсын зөвлөгөөнийг Монгол Улсын Ерөнхий сайдын ивээл дор Төрийн ордонд зохион байгуулж байна.

Монгол улсынхаа үндэсний соёл, ёс заншил, өв уламжлалын үнэт баялгийг эрхэмлэн шүтэж, их ачааг нуруундаа үүрч яваа малчин түмнээ дээдэлж, ахуй амьдрал, ашиг орлогыг нь тогтвортой нэмэгдүүлэх, мал сүргээ хамгаалах, чанарыг нь сайжруулах бодлогыг хэрэгжүүлэх нь Засгийн газрын үндсэн зорилт гэдгийг Ерөнхий сайд С.Батболд малчид, төлөөлөгчдөд хандаж хэлсэн үгийнхээ эхэнд онцоллоо.

Өнгөрсөн жил Монгол Улсынхаа зүүн бүсийн 3 аймгаас бусад аймагт ажиллаж орон нутгийн иргэд, малчдын санал санаачилгыг биелүүлэх, тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэх арга хэмжээний төлөвлөгөө гарган хэрэгжүүлж байна. Төлөвлөгөөний хэрэгжилтийн явцыг саяхан Засгийн газрын хуралдаанаараа авч хэлэлцсэн бөгөөд хийхээр төлөвлөсөн 99 заалт бүхий ажлын 70 нь хэрэгжиж, санхүүжилт нь 2011 оны төсөвт тусгагдан ямар нэгэн байдлаар шийдлээ олсон. 23 заалтыг хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байгаа бөгөөд хэрэгжээгүй 6 заалтыг хэрэгжүүлэхэд анхаарч ажиллах, ажил хэрэг болгох нь Засгийн газрын үүрэг гэдгийг ч Ерөнхий сайд хэлэв.

Хэдийгээр Засгийн газар шат дамжлагыг багасган, төсөв хэмнэж, орон тоо цөөлөх бодлого баримталж байгаа ч мал аж ахуйн салбараа эрчимжүүлэх, малчдын амьдралыг дээшлүүлэхэд онцгой анхаарч бүх суманд “Мал эмнэлэг, үржлийн тасаг” байгуулсан. Энэ дагуу улсын хэмжээгээр 658 мэргэжилтний ажлын байр бий болсны зэрэгцээ Засгийн газраас урьд өмнө байгаагүй их хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийж байна.

Тухайлбал анх удаа аймаг бүрт дунджаар 800.0 сая, таван бүсийн хөгжилд дэмжлэг болгож 24.0 сая, сумдад үйлдвэрлэл хөгжүүлэх сан бий болгоход 24 тэрбум төгрөгийг төсөвт шинээр тусгасан. “Монгол мал” үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд 2010 онд 5.3 тэрбум төгрөг зарцуулсан бол энэ онд 51.0 орчим тэрбум төгрөгийн санхүүжилт хийх юм.

“Төрөөс малчдын талаар баримтлах бодлого”-ын хүрээнд нийт малчдын 70-аас доошгүй хувийг эрүүл мэндийн даатгалд, 50-иас доошгүй хувийг нийгмийн даатгалд хамруулахаар заасны дагуу холбогдох арга хэмжээг авч байна.

“Малчин-хоршоолол-үйлдвэрлэл” гэсэн эргэлт бий болгож, малчдын хамтын зохион байгуулалтын хэлбэрүүдийг дэмжиж, үйл ажиллагааны онцлогт нийцсэн үйлдвэрлэл, бизнесийг хөгжүүлэх, амжилттай ажиллаж байгаа загвар хоршоодыг төрөөс дэмжиж урамшуулал олгох, техник, тоног төхөөрөмжөөр хангах цогц бодлого хэрэгжүүлэх юм.

Тариаланчдад урамшуулал олгож байгаатай адил мах, махан бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрт нийлүүлсэн малчид, эрүүл чанартай түүхий эд, бүтээгдэхүүнд тодорхой урамшуулал олгодог тогтолцоонд ойрын үед шилжихээр ажиллаж байна гэдгээ Засгийн газрын тэргүүн хэллээ.

2009-2010 онд ихэнх нутгийг хамарсан байгалийн гамшиг, зудад 10,3 сая малаа зүй бусаар хорогдуулж томоохон гарз хохирол амссан. Үүнд дүгнэлт хийж өнгөрсөн жил Засгийн газраас тодорхой төлөвлөгөө, зорилт дэвшүүлэн ажиллаж малчид, баг, сум, аймгийн түвшинд өвөлжилтийн бэлтгэлээ сайтар хангасан. Ингэснээр өмнөх оны зуднаас дутахааргүй цастай байсан энэ онд аймаг, орон нутаг өөрсдийн нөөц бололцоогоор өвлийг давж чадсан нь хаа хаанаа нөөц бололцоондоо тулгуурлан хүч хөдөлмөрөө дайчлан ажиллаж чадвал үр дүнд хүрдэгийн бодит жишээ болсон гэдгийг тэмдэглэлээ.

Малчдыг хөгжүүлэх, чадавхижуулах, амьдралын түвшинг дээшлүүлэх нь “Монгол мал” хөтөлбөрийн эцсийн зорилго. Хөтөлбөрийн хэрэгжилт эхний жилүүдэд ямар үр дүнд хүрч, малчид, хөдөөгийн ард иргэдийн амьдралд яаж ахиц дэвшил гарсан гэдгээс дараа дараагийн жилүүдэд хийх ажил тодорхой болно. Хэрэгжилт эхнээсээ удаашралтай, ажлын явц, үр дүн хангалтгүй байвал дараагийн зорилтоо хэрэгжүүлэхэд хүндрэл бэрхшээл учирна гэдгийг тэрээр зөвлөгөөнд оролцогсдод анхааруулав.

Мөн “Төрөөс малчдын талаар баримтлах бодлого”, “Монгол мал үндэсний хөтөлбөр”-ийг малчид, ард иргэдэд ойлгуулан сурталчлах 3 сарын бүтээлч аян өрнүүлэхийг үүрэг болголоо. Энэ дагуу төр, захиргааны бүх шатны байгууллага, удирдах ажилтан, мэргэжилтнүүд төрөөс малчдын талаар авч хэрэгжүүлж байгаа бодлого, хөтөлбөрүүдийг нарийвчлан судлаж, 160 гаруй мянган малчин өрхөд хүргэх юм. Дээрх баримт бичгүүдийн талаар малчид, иргэдийн ойлголт тааруу, зарим нь буруу, зөрүү мэдээлэлтэй байгаа нь Ерөнхий сайдыг орон нутагт ажиллах үеэр анзаарагдсан байна.

Баримт бичиг, хөтөлбөрүүдийг зөвхөн салбарын яам хэрэгжүүлэх ёстой гэж явцууралгүй бүх яам, агентлаг, байгууллага бодлого, ажлаа уялдуулж ажиллах ёстой. Засгийн газраас эрх ашгаараа нэгдсэн хоршоод, малчдын бүлгүүдтэй ажиллах нь илүү үр дүнтэй гэж үзэж байгаа. Тиймээс ийм бүтэц бий болгож, салбарынхаа мэргэжлийн холбоодтой хамтран ажиллахыг малчдадаа хандаж хүсэв.

Мах, сүү, сүүн бүтээгдэхүүн, гурил, будаа, төмс, хүнсний ногоо зэрэг эх орныхоо хөрсөнд бий болсон экологийн цэвэр, эрүүл хүнсээр иргэдээ хангахын тулд мал аж ахуйн салбарыг эрчимжүүлэхэд хаа хаанаа идэвх, санаачлагатай байж, хамтран ажиллах нь чухал. Цаашид төрөөс шаардлагатай хөрөнгө оруулалтыг үргэлжлүүлэх бөгөөд үр өгөөжийг сайжруулах нь дунд, доод шатанд ажиллаж байгаа хүмүүсийн мэдлэг, хичээл зүтгэлээс шууд хамаарна гэдгийг Ерөнхий сайд С.Батболд зориуд тэмдэглэлээ.

Сум, орон нутаг бэлчээрийн болон эрчимжсэн мал аж ахуй эрхлэх бүс нутаг, хадлан, тариалан, отрын нутгийг тогтоон, байгалийн үзэсгэлэнт, түүх дурсгалын газрын байршил, хил, хязгаарыг тодорхой болгож, нэрсийн жагсаалтыг нэгтгэн, багийн Нийтийн Хурал, Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаараа баталгаажуулж, сурталчилан ойлгуулах, хамгаалах, дотоод, гадаадын төсөл, хөтөлбөрт хамруулан сайжруулахыг зөвлөмж болгов.

Мөн малчдын бүлэг, хоршоо, нөхөрлөл бий болгоход бүх талын дэмжлэг үзүүлэх, баг, хороо, сум, дүүрэгт мал аж ахуйн түүхий эдийн бүтээгдэхүүнд суурилсан жижиг, дунд болон боловсруулах үйлдвэрлэл хөгжүүлэхэд түлхүү анхаарч ажиллахыг зөвлөгөөнд оролцогсдод анхааруулав.

Хариуцлагагүй уул уурхай, байгальтай зүй бусаар харьцах, малын хэт бөөгнөрөл, төвлөрлөөс үүдэн нийт газар нутгийн 70 гаруй хувь нь ямар нэгэн хэмжээгээр цөлжиж, олон арван гол горхи, нуур цөөрөм ширгэсэн нь байгаль орчноо хамгаалах бодлого, чиглэл алдагдсаны баримт, бидэнд өгч байгаа томоохон дохио.

Иймээс “Монгол мал” хөтөлбөрт тусгагдсан уур амьсгалын өөрчлөлт, хөгжлийн чиг хандлага, эдийн засгийн эрэлт хэрэгцээнд тулгуурлан бэлчээрийн мал аж ахуйг зонхилон, эрчимжсэн мал аж ахуйг тодорхой бүс нутагт хязгаарлагдмал хүрээнд эрхлэн, бэлчээрээ зохистой ашиглах, эзэмшүүлэх, сайжруулах, хамгаалах, талхлагдсан бэлчээрийг нөхөн сэргээх зорилтыг биелүүлэх хүмүүс нь малчид, иргэд, бүх шатны байгууллагын удирдлага, ажилтнууд гэж Ерөнхий сайд хэллээ.