Түүнчлэн Ч.Сангарагчаа дарга загасны уургаар юу хийх вэ дээ” гэх яриа олны дунд тархаж билээ. Үүнтэй зэрэгцээд нийгэмд өөр өөрийн өнгө төрхтэй, өрөөсгөл, эерэг,сөрөг гээд янз янзын явган яриа гарч байсан. “Авлигатай тэмцэхэд загасны уурга хэрэгтэй юм байх даа. Сандал ширээгээ хүртэл солиод л. Насаараа тэнд суух биш” гэсэн нэг хэсэг байхад “Анхны даргыг нь Австралид аваачаад “нухчихсан”.

Одоо ээлж нь болсон юм байлгүй”, Шударга хүн ажиллахад хэцүү болж дээ. Тэр тусмаа төрийн ажлыг хийх нь ажилгүй байхаас ч дор юм” гэх яриа давамгайлж байсан. Ийн үргэлжилсэн яриа нэг хэсэг намжиж олон түмэн ч энэ тухай төдийлөн сонирхохоо болиод байтал АТГ-ын дарга нарын тухай явган яриа дахин нийгмийг сэртэсхийлгэж, тус газрын даргыг хэдэн “цэрэгтэй” нь 2-2.4 жил хорих ялаар анхан шатны шүүхээс шийтгэж орхив.

Гэхдээ ширээ сандал, уурга төдийхөн худалдаж авсантай холбоотой буюу төсвийн мөнгийг зориулалтын бусаар зарцуулсан гэх үйлдэл нь гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнгүй тул хэргийг хэрэгсэхгүй болгож Ч.Сангарагчааг төрийн нууц задруулсан, гүйцэтгэх ажлын хууль тогтоомжийг зөрчсөн, албан тушаалаа урвуулан ашигласан, гүтгэлгийг олон нийтэд тараасан буртуутайд тооцож 2.4 жил оноожээ. Харин дэд дарга Д.Сундуйсүрэн, Мөрдөн шалгах албаны дарга ӨАлтангадас нарыг төрийн нууц задруулсан, Гүйцэтгэх ажлын тухай хууль тогтоомж зөрчсөн гэж тогтоон хоёр жилээр хорих ял оноосон юм.

Харин дээрх албан тушаалтнуудын өмгөөлөгчид хаалттай болсон уг хурлын тухай “Хамаагүй ярьж болохгүй, цаг нь болохоор асуудлыг тодруулна” гэх зэргээр ганц нэг үг унагасан ч Авлигын тухай хуулийн 31.1 дэх заалтыг шүүх байгууллага зөрчсөнийг буруутгаж байсан. Гэтэл уг хэргийг хянаж яллах дүгнэлт үйлдсэн Нийслэлийн прокурорын орлогч Ё.Сагсай “Шүүх эрх мэдлийнхээ хүрээнд асуудлыг шийдэж шийдв гаргасан. Улсын нууцтай холбоотой тул илүү мэдээлэл өгөх боломжгүй” гэж хариулсан байдаг.

Үүнийг нийт масс “Улсын нууц гэсэн нэрэн доорх хэлмэгдүүлэлт”, “Засаглалын хямрал”, бүр цаашлаад “Монгол Улс авлигатай тэмцэх биш ухарч байна”, “Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж, экс Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр нарын далд тэмцэл” хэмээн шивэр авир хийх болов. Бүр тодруулбал, нийгмийн дунд яригдаж буй үг, өгүүлбэрийг задалъя л даа. “Хэлмэгдүүлэлт” гэх энэ үгийг монголчууд сайн мэднэ. Тэртээх 1937 оноос эхлээд өдгөөг хүртэл ил, далд байддаар үргэлжилсээр л буй. Хамгийн сүүлийн үеийн жишээ гэхэд л, “Казиногийн гурав”, өдгөө сураг нь алдарсан “гаалийн Баатар” гэх мэт.

Түүнчлэн “Засаглалын хямрал” гэдэг нь Авлигын тухай хуулийн холбогдох заалтыг Шүүх засаглал зөрчсөнийг хэлж байна. Өөрөөр хэлбэл, эл хуулийн 31.1-д “Авлигатай тэмцэх газрын дарга, дэд даргыг УИХ-ын зөвшөөрөлгүйгээр, бусад албан хаагчдыг АТГ-ын даргын зөвшөөрөлгүйгээр албадан саатуулах, цагдан хорих, баривчлах, орон байр, албан тасалгаа, унаа болон биед нь үзлэг, нэгжлэг хийхийг хориглоно” гэж заасан байдаг.

Гэтэл УИХ, УИХ-ын дарга Д.Дэмбэрэл өнөөдрийг хүртэл энэ бүхэнд дуугүй сууж байгаа нь хачирхал төрүүлээд зогсохгүй эрхэм даргыг ёстой л бэлэг дэмбэрэлийн төдий хүн гэж хэлэгдэхэд хүргэжээ. “Монгол Улс авлигатай тэмцэх биш ухарч байна” гэдэг нь бүр ч тодорхой үг. Манай улсад АТГ байгуулагдаж анхны даргаар нь Б.Дангаасүрэн агсан томилогдож байсан. Олон жил шүүх байгууллагад ажилласан тэрээр ажилдаа зэгсэн гаршиж байх үед нь түүнийг “хороосон” байдаг. Хороосон гэж хэлж буйн учир нь Австралид нас барсан түүний шарилыг авчраагүй байхад Монголд шүүх эмнэлгийн дүгнэлт гарсан байсан нь олон түмнийг ийн хэлэхэд хүргэсэн юм.

Харин өдгөө АТГ-ын хоёр дахь даргыг “нотлогдоогүй” гэх хэргээр ялласан нь “Монгол Улс авлигатай тэмцэх биш ухарч байна” гэх ойлголтыг төрүүлээд байгаа юм. Учир нь Ч.Сангарагчаагийн хууль бусаар тагнасан гэх Мөрдөн шалгах хэлтсийн дарга асан Э.Амарбат, Хяналт шалгалт дүн шинжилгээний хэлтсийн дарга Б.Батсайхан нарын албан өрөөнөөс тагнах, чагнах төхөөрөмж илрээгүй болохыг холбогдох байгууллагуудын протоколд тэмдэглэсэн талаар учир мэдэх нэгэн ам алдсан.

Тиймээс болоод өнгөрсөн дээрх үйл явдлууд “Монгол Улс авлигатай тэмцэх биш ухарч байна” гэх ойлголтыг нийгэмд төрүүлсэн юм болов уу. Удаах нь “Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж, экс Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр нарын далд тэмцэл”-ийн тухайд тагнуулсан, чагнуулсан гэх Э.Амарбат, гүжирдүүлж гүтгүүлсэн гэх С.Эрдэнэ, АТГ-т шалгуулж байсан УИХ-ын гишүүн Л.Гүндалай нар зөвхөн халхавч байсан талаар одоо ч эл хүрээнийхэн цайны хачир болгосоор байдаг.

Жишээ нъ, Э.Амарбатын тухайд “Өмгөөлөгч бүсгүйг хүчирхийлсэн. Түүнийгээ нуухын тулд Прокурорын газар ажиллаж байснаа овжин ашигласан” гэх хэл ярианд өртөснийхөө дараа бас л ийм нэгэн хэрэгт орооцолдсон. Харин УИХ-ын гишүүний тангарагаа ч өргөж чадахгүй жил тойрон хэрүүл, тэмцэл хийсэн С.Эрдэнийн туулсан замнал нэгийг хэлэх. Мөн Эрүүл мэндийн сайдын суудалд тухлахдаа эмнэлгийн тоног төхөөрөмжтэй холбоотой асуудалд нэр холбогдон авлигын хэрэгт “нэрийн хуудас” болж явсан Л.Гүндалай гишүүн нарт нийгэм тийм таатай ханддаг бил үү.

Үүнээс гадна “Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж, экс Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр нарын далд тэмцэл” гэдгийг АТГ-ыг экс Ерөнхийлөгч байгуулж, эхний бөгөөд одоогийн даргыг томилж байсан, мөн өдгөөгийн Ерөнхийлөгч АТГ-т прокурор, шүүх байгууллагаар чөдөр тушаа тавьж байна гэсэн мессежээр ч тайлбарлаж болох талтай. Үүнтэй зэрэгцээд дээрх нэр бүхий гурван “Хаалт”-ын цаана гадаадынханд худалдсан гэх 18 ордын лицензийн тухай шивэр авир ярих ч чих дэлсэх болов.

АТГ-ын дарга Ч.Сангарагчаа, дэд дарга Д.Сундуйсүрэн, Мөрдөн шалгах албаны дарга, Ө.Алтангадас нарыг шийтгэж хорихоос өмнө яллуулах гэж зүтгэсэн, хаацайлах гэж мэрийж байсан улс төрийн намууд ийн хорих шийдвэр гарснаас хойш нэг нь ч мэдэгдэл хийгээгүй. Энэ нь ард түмэнд “Сонгууль ойртсон болохоор арьсаа хамгаалцгааж байна”, “Монгол Улс авлигатай тэмцэх гээд байна уу, авлигыг асаах гээд байна уу” гэх эргэлзээг төрүүлээд байгаа юм.

С.Туул
Эх сурвалж: “Нийгмийн толь”