Завсарлага дуусаж, чуулганы шинэ улирал эхэлж буйг зарлан Төрийн дуулал эгшиглэхэд гишүүд элэг, зарим нь зүрхэн тус газраа алгаа нааж хүндэтгэл үзүүлж номхон зогсоно. Олноо нүдлэгдсэн ээлжит ийм ёслолоо сурмаг гэгч үйлдсэний дараа эрхэм тэдний хэлэлцэх учиртай хамгийн эхний асуудал нь Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл юм.

Хэлэлцэх гэж байна, одоо ингээд юу юугүй хэлэлцчихнэ гэсээр намар, өвлийг ардаа орхиж, хавартай золгосон гишүүд УИХ-ын сонгуулийн тухай хуульд зааснаар сонгууль болохоос зургаан сарын өмнө хуулийг баталсан байх ёстой. УИХ-ын 2012 оны сонгууль 15 сарын дараа болно. Сонгуулийн хуулийн шинэчилсэн найруулгыг энэ оны арванхоёрдугаар сарын 31 гэхэд батлах ёстой бөгөөд энэ хүртэл яг есөн сарын хугацаа үлдэв.

Есөн сар гэдэг хугацаа нь ч хугацаа. Гэвч “сонгуулийн төгөлдөршил”-ийг анх зарласнаас хойш энэ үлгэр домгийн биеллийг чилийтэл хүлээсэн бү хэл бүтэн дөрвөн он улирч, Монголын ардчилсан түүхнээ “дол дугаар сарын 1” хэмээх цуст хуудас тэрлэгдсэн байхад есхөн сарыг тулгамдуулж үлдээсэн нь бас ч чамламаар хугацаа юм шүү.

Ийм хурдаар явбал сонгуулийн одоогийн хэлбэрийг өөрчилж үл амжих бөгөөд 2012 оны сонгуулийн маргааш мажоритарын балгаар санал нь гээгдсэн хүмүүс МАН-ын Тусгаар тогтнолын ордны үүдэнд цуглаж, бухимдлаа илэрхийллээ гэхэд ард түмэндээ бүү гомдоорой, эрх баригчид аа.

Бас буу үл шагайгт үн! Сонгогчийн санал үл гээг дэж, ганц ч халуун амь бүү эрсдэг. 2012 оны долдугаар сарын 1-ний тэнгэр цэлмэг байх эсэхийг цаг уурынхнаас тандаад нэмэр гүй. Одоогийн 76-гаас асуу. “Долдугаар сарын 1” давтагдахгүй гэж баттай хэлж чадах улстөрч олдохгүй байна.

Яагаад?

76 СТРЕСС

Өвдсөн эмчид ганц эм байхад түүнийг өөрөө уух уу, эсвэл тусламж хүссэн хэн нэгэнд өгөх үү? Энэ бол ба рууны философчдын татах дур тай жишээн үүдийн нэг. Эмч яах бол? Маш олон онол, гаргал гаа, тайлбар хөвөрнө. Сон гуу лийн хууль бүх цаг үеийн, али ваа Пар ламентын хувьд яг үүн тэй адилаар улс төр чийн оюун ухааны сорил гэ хээсээ ашиг сонирх лыг түн шиж дөнгөдөг.

Үүгээрээ эрх ба ригч дыг ч, сөрөг хүчин болон жижиг намуудыг ч солиоруулдаг “шүдний өвчин” юм. Улстөрчид хувийн, намын ашиг сонирхлоороо иргэдийн сонгох эрх чөлөөг золиослолгүй өнгөрч чаддаггүй. Эмч үлдсэн ганц эмээ өөртөө зориулахаар шийддэг нь бодит байдал. УИХ ч гэсэн барьц ал даж байна.

Гишүүд УИХ-ын сон гуулийн ту хай хуулийг батлахдаа хувиа хи чээх үү, намдаа нийцүүлэх үү, улс орныхоо хөгжлийг харах уу гэд гээ шийдэж ядаж байгаа нь илэрхий. Тэд өөрсдийн карьертай шууд холбоотой хуулийг батлах учраас ашиг сонирхлын маш том зөрчилд “живчихээд” байгаа юм. Нам, биш ээ би, би, би… Тэд Монголд сонгуулийн ямар тог толцоо хэрэгтэйг иймэрхүү байдлаар л төсөөлж байх шиг. 2012 оны сонгуульд өвдөг шороодох эсэхээ өөрийн долоовроор шийдэхийн өмнө гүн бодолд автаж стресстсэн 76 хүнээс “Долдугаар сарын 1” давтагдах эсэхийг яг одоо асуухад түвэгтэй.

МОНГОЛЧУУДЫН ЭРХ ЧӨЛӨӨ МАН-ЫН ГАРТ БАЙНА

Бид 2008 онд ийм сонголт хийсэн болохоор 2012 онд болоод үүнээс хойших сонгуулиудад эрх чөлөөгөө хэрхэн эдлэх маань өнөөгийн УИХ дахь үнэмлэхүй олонх МАН-ын бүлгээс ихээхэн хамааралтай. “Ямар ард түмэн байна, тийм төр байдаг” гэж сонгогч биднийг загнах зүй ёсны шалтгаан УИХ-ын сонгуулийн ту хай одоо үйлчилж буй хуульд, түүний мажоритар хувилбарт байхгүй.

Тиймээс сон гогчийн сана лыг гээдэг, тэгээд дүнг нь “Хохь чинь, энэ бол чиний л сон госон гишүүн” гэж тулгаж болдог мажоритар тогтолцоог өөрч лөх санаачилгыг олон нийт хүсэн хүлээж байгаа юм. Харин сонгуулийн хуулийн шинэтгэл ажил хэрэг болох эсэх нь та бидний мажоритар хувилбараар сонгосон УИХ-ын МАН-ын бүлэгт байна.

Тэгээд пропорциональ хувил бар яасан бэ? Харамсалтай мэ дээтэй. УИХ дахь МАН-ын бүл гийн ги шүүдийн бараг гуравны хоёр нь одоогийн ма жоритар тогтолцоог эс өөрч лөн зууралдана, тэгээд 2012 оны сонгуульд ялна гэсэн тооцоотой сууж байна. Тэд 50:26 гэсэн байгаа одоо гийн өргөн барьсан төсөл дэх хувилбарыг дэмжсэн болж харагдах боловч үнэн хэрэгтээ хугацаа хожин, есөн сарыг аль болох дэмий өнгөрөөхийг хичээж байна.

Энэ тухай хамаагүй бурахыг хориглосон гэнэ. Төгс төгөлдөр биш боловч өнөө гийн мажоритарын дэргэд хавь гүй шударга пропорциональ тог толцооны эрүүл хандлагын та лаар сэтгүүлчидтэй яриа хөө рөө дэлгэхийг азнаж байх хөлдүү заавар УИХ дахь МАН-ын гишүүдэд ир жээ.

МАН-ын гишүүд амаа хам химагц пропорционалийг ор тас мартах хэрэг үү. МАН-ын XXVI их хурал болон эндээс шинээр байгуулагдсан Бага хурлын тогтоолууд сонгуулийн мажоритар хувилбар биш, тойргийн сонгогчдын төлөөллийг хангасан тогтолцооны төлөө байсан нь хуучирсан бололтой. Түүнчлэн хам тарсан Засгийн газрын гэрээний гол дөрвөн заалтын нэг сонгуулийн тогтолцооны шинэтгэлд зориулагдсаныг мартахад эрт байна. Сонгуулийг төгөлдөршүүлэх талбарт МАН урагш алхах янзгүй.

Энэ намын гишүүн Д.Дэмбэрэл, Ц.Нямдорж, Д.Лүндээжанцан, Д.Од баяр, Н.Энхболд, С.Бям бацогт, Ж.Сүхбаатар, О.Чулуунбат нар сонгуулийн ардчиллыг бэх жүүлэхийн төлөөх байр суу - риасаа болж бүлэг дотроо цөө- дөх зовлонг амсаж ч мэ дэхээр бол жээ. Пропорциональ тог толцоог бүрэн эс гэхэд ядаж ма жоритартай хольсон 50:26 хувилбарыг МАН дэмжихгүй байх ма гад лал бодитой оршиж байгаа тухай мэдээллийн дэлгэрэнгүй удах гүй олон нийтэд ил болох биз ээ.

АН МАНАНД ТӨӨРӨВ

УИХ дахь АН-ын бүлгийн гишүүдийн дийлэнх нь холимог хувил барын төлөө гараа өргөх төлөвтэй. Сонгуулийн ардчилал гээд боож үхэхээс наахнуур бачуурч явдаг АН хаачсаныг бүү мэд. Улс төрийн мананд замхраад алга болсон шиг байна. Намынхаа нэрээр сонгуульд орвол дархан ялалт авчирна гэж горьддог тэднийг юу тэгтлээ абсолют пропорционалиас холдуулаад байгааг өөрсдөө ч ойлгохоо больжээ.

Тэр ч бүү хэл АН-ын дарга Н.Алтанхуяг олон мандаттай томсгосон мажоритар тог толцоондоо үнэнч үл дэх бодол той байгааг сонс сон на мын бүл гийнхэн нь шооконд ч орсонг үй. АН-ынхан мананд төөрч дассан бололтой.

Н.Алтан хуяг мажоритарт дуртай АН-ын ганц дайчин биш, тэд бас чиг “хөөрхөн” хэдүүлээ нийлээд цөөнх болж байгаа аж. Байдал ийм байхад АН пропорциональ тогтолцоог дэмжихгүй байгаагийн төлөө гайхаад ч яах билээ. Олонх нь ядаж холимог руу “урвасанд” баяр хүргэх хэрэгтэй болов уу.

Ц.ЭЛБЭГДОРЖ: БИ ХОРИГ ТАВИНА

Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж сүү лийн үед дээлээ тайлах завг үй хөдөөгүүр ажилтай яв лаа. Түүнийг угтсан сум бүрт иргэд ихэвч лэн аж амьдралын тухай, бас сонгуулийн хуулийн тухай асууж лавлаж байв. Ц.Элбэгдорж Ерөнхийлөгчөөр сон гогдсо ноосоо хойш иргэд, бай гууллагууд, эрдэмтэн суд лаачдын захи далд дарагджээ. Түүний задал сан захидлын дийлэнх биш гэхэд цөөнгүй нь сонгуулийн хуулийг өөрчилж, өөрсдийнх нь саналыг үл ойшоодог ардчилсан бус тогтолцоог халах байр суурьтай байдгаа илэрхийлсэн байна.

Ц.Элбэгдорж энэ тухай зүүн аймгуудад ажиллахдаа иргэ дэд мэдэг дэв. Дорнод айм гийн төвд болсон уулзалтын үеэр Ц.Элбэгдорж УИХ-ын сонгуулийн тухай хуулийн талаарх иргэдийн асуул - тад “76 тойрогтой мажо ритар систем сонгосон хууль ба талбал миний бие Монгол Ул сын Ерөнхийлөгчийн хувьд шууд хориг тавина.

Манай өнөөгийн нөхцөлд 50:26 бүхий хо лимог систем хамгийн тохи ромжтой гэж үзэж байна” хэмээн хариулсан.

onoodor: