Тэд хэрхэн хамтран ажиллах, хөдөлмөр эрхлэлтийг хэрхэн дэмжих, төрийн зарим чиг үүргийг гэрээгээр хэрхэн гүйцэтгэх болон Төсвийн тухай хуулийн төслийн талаар санал бодлоо солилцлоо. Уулзалтад 30 гаруй мэргэжлийн холбоодын төлөөлөл ирсэн байна.

Уулзалтын үеэр Монголын уул уурхайн үндэсний ассоциацийн гүйцэтгэх захирал Н.Алгаатай уулзахад “Манай ассоциаци ерөнхий биш тодорхой зүйл дээр хамтарч ажиллах сонирхолтой. Тухайлбал хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг яаж тогтоох вэ? гэдэг асуудал бий. Ажил олгогч эздийн нэгдсэн холбооноос цагийн тарифтай болгоё гэсэн санал гаргасан. Харин ҮЭ-ийн холбоод хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ 108 мянган төгрөгийг хоёр дахин нэмье гэж шахалт үзүүлж байгаа. Гэтэл 216 мянгыг өгч чадах жижиг, дунд үйлдвэрлэгчид олон бий юу? Хөдөлмөрийн бүтээмж сайтай уул уурхай, барилгын салбарт боломжтой байж магадгүй. Тэгэхээр салбар бүрийн онцлогийг харгалзаж цагаар хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг салбар салбартаа хэлэлцээрээр тус тусдаа тогтоовол яасан юм бэ гэсэн санааг бид зөв зүйтэй юм болов уу гэж бодсон” гэж хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний талаар ярилаа.
Мөн Н.Алгаа ажил олгогчдын шаардлагыг ажилд орох гэсэн иргэд хангаж чаддаггүйг дурдаад “Дээд сургууль эсвэл мэргэжлийн боловсрол сургалтын төв төгссөн хүмүүс ажил олгогчдын шаардлага хангаж чаддаггүй тохиолдол их. Тэд юу сурсан юм бэ? гэмээр байдаг тул дахин сургах хэрэг гардаг” гэсэн юм.
Тэрбээр бас мэргэжлийн боловсролыг тухай хууль шинэчлэгдэж, Мянганы сорилын сангаас олон төсөл хэрэгжиж буйг дурдаад эрэлтээр удирдуулсан чадамжид суурилсан сургалтыг хөгжүүлэхийн тулд ҮЭ, ажил олгогчид, мэргэжлийн холбоод хамтарч ажиллах шаардлагатай гэв. Мөн ажил олгогчдод ямар мэргэжлийн хүн хэрэгтэй, ямар шаардлага хангах уу гэдгийг тодорхой болгосныхоо дараа мэргэжлийн сургалтын төвүүдийн сургагч нартай хамтран ажиллавал илүү үр дүнд хүрэх ажээ. “Ийм тогтолцоог бий болгох төслүүд хэрэгжиж байна. Үүнд ажил олгогчид оролцож сургагч нарт мэдээллээ сайн өгөхгүй бол тэд яг ямар шаардлага хангахыг мэдэхгүй л явна” гэж тэр ажил олгогчид ба сургагч нар хамтран ажиллах хэрэгтэйг онцолсон.
Харин мэргэжлийн боловсролыг дэмжих сангийн талаар Н.Алгаа саналаа хэлэхдээ “Санд ажил олгогч нар хандив дэмжлэг өгч болно гэж хуульчилсан. Заавал өг гээгүй. Тэгэхээр сангаа яаж бүрдүүлэх вэ гэдэг чухал. Сайн дураараа өг гэчихвэл хэн ч өгөхгүй. Үүнийг үйлдвэрчний байгууллага тарифын хэлэлцээр, хөдөлмөрийн хамтын гэрээндээ тусгаад санд өгөх ажил олгогч нарын хандив, дэмжлэгийг тодорхой болгох хэрэгтэй. Хэрэв ингэвэл тэднийг мэргэжлийн сургалтын процесст татан оролцуулах хэлбэр лүү түргэн шилжинэ. Энд бид хамтарч ажиллахад бэлэн байна” гэв.

Уул уурхайн хөгжлийн талаар

“94 оноос хойш уул уурхайн салбарт хувийн хөрөнгө оруулалтыг зөвшөөрсөн. Тэр цагаас уул уурхайн салбар эрчимтэй хөгжлөө. Одоо нүүрсний салбарт их хөрөнгө оруулалт орж, олон төслүүд хэрэгжиж байна.
Энэ бүх бүтээн байгуулалт алс зэлүүд газруудад хийгдэж байгаа тул уул уурхайг бараадсан хангамж, үйлчилгээний бизнес хамт хөгждөг. Уул уурхайн салбарыг дагаж хөгждөг салбарууд маш их ажлын байр бий болгох боломжтой. Наад зах нь тээврийн хэрэгсэл, шатахуун нийлүүлэх бизнес хөгжинө. Бас хоол ундыг нь бэлдэх үйлчилгээ хүртэл хэрэгтэй” гэж Н.Алгаа ярив.
Хамгийн гол нь уул уурхайг дагаж хөгжих салбаруудын дотоодын хөрөнгө оруулагчид олон улсын хэмжээнд тавигдах шаардлагыг хангах, бүтээгдэхүүн, үйчилгээ нь чанартай байх ёстойг тэр цохон хэлж байлаа. “Тухайлбал Оюутолгой олон тендер зарладаг. Тэдний тавьсан шаардлагыг дотоодын бизнес эрхлэгчид хангаж чадахгүй бол гадныхныг авчихна” гэж сануулсан юм.
Манай улсын олон компани олон улсын жишиг хэмжээнд хүрч ажиллаж байгаа гэнэ. Нүүрсний салбарт гэхэд л геологи хайгуулын судалгааны компаниуд гадаад улс орнуудад уригдан ажилладаг болжээ. “Нэгэнт л дэлхийн жишигт хүрсэн тул эдгээр компаниудад дэлхийн хаана ч очиж ажиллах боломжтой. Эдгээр компаниуд Хятадад ч, Ганад ч, Америкад ч ажиллаж чадна” гэж Н.Алгаа хэлэв.

Байгаль орчны талаар

Н.Алгаа байгаль орчны талаар “Социалист нийгэмд цөөхөн уурхайтай байсан тул байгаль орчны асуудал тэр бүр хөндөгдөггүй байсан. Гэтэл хувийн хөрөнгө оруулалтыг зөвшөөрснөөс хойш олон жижиг, дунд бизнесийнхэн уул уурхай руу хошуурцгаасан.
Тэдний зарим нь мэргэжлийн бус, зарим нь төслөө муу үнэлээд, дутуу хийж шатаад, үр дүнгүй ажилласан. Байгаль орчинд ч хор хохирол учруулсан. Гэхдээ энэ бол хөгжлийн нэг шат. Сөрөг муу үр дагавар байлаа ч бид засаж янзалж бага хохиролтой туулах ёстой. Хэрэв ингэж хөгжөөгүй бол тэр асуудлууд байхгүй. Хөгжиж байгаа учраас асуудлууд гарч ирсэн. Тиймээс бид эдгээр асуудлуудыг зөв шийдэж, давж туулах ёстой. Яагаад гэвэл уул уурхай хэрэгтэй юу гэвэл хэрэгтэй. Хэрэв хэрэггүй гэвэл бүх уул уурхайгаа хаагаад малаа маллаад, тариагаа тариад, морио унаад музей улс байж болно шүү дээ” гээд уул уурхайн бүтээгдэхүүнгүйгээр хөгжлийг төсөөлөхөд бэрх, өнөө үед хариуцлагатай уул уурхайг хөгжүүлснээр байгаль орчинд үзүүлэх сөрөг нөлөө багасна гэлээ.
Тэрбээр бас төр хянах үүргээ муу биелүүлсэн учраас байгаль орчны байдал өнөөгийн түвшинд хүрснийг хэлээд “Төр муу хянасан учраас зарим байгууллага үүрэг хариуцлагаа муу биелүүлсэн. Түүнээс биш дангаараа бизнес эрхлэгчид буруутай гэж болохгүй. Хоёр талдаа буруутай. Төр зөвшөөрлийг нь олгосны хувьд хянах ёстой байсан. Ер нь бид бүх бурууг бизнесийнхэнд тохдог. Хэрэв төр хянадаг эрх мэдлээ хэрэгжүүлж дийлэхгүй байгаа бол олон нийтийг оролцуулсан хууль эрхзүйн механизмыг бий болгох ёстой” гэв. Түүний хэлснээр бол уул уурхайн салбар ингэж хурдан хөгжинө гэж олон хүн төсөөлөөгүй байж. Тиймээс энэ хөгжлийн явцад үүсэх бэрхшээлийг зөв болгож урагшлах л ёстой аж.
Мөн “Байгаль орчныг хамгаалах чиг үүргийг нь хянадаг хяналтын сайн механизм өнөөдөр Монголд бий болоогүй байна. Том газар нутагтай цөөхөн хүн амтай болохоор төрийн үйлчилгээ их өртөг зардалтайгаар хүрдэг. Хоёрдугаарт орон нутагт мэргэжлийн боловсон хүчин цөөхөн. Хянах бүтэц боловсронгуй болоогүй байна. Гол хяналт орон нутагт хэрэгжих ёстой. БОАЖЯ-ны орон нутагт байгаа салбарууд уул уурхайнуудыг хянах үйл ажиллагаагаа боловсронгуй болгомоор байгаа юм” гэж Н.Алгаа ярилаа.