газрын тосоор баялаг Брега хотоос хөөн зайлуулсны баярыг тэмдэглэж байна. ВВС-гийн сурвалжлагч Жон Симпсон тус хотод байгаа бөгөөд засгийн газрын эсрэг хүчний мэдэлд байна гэдгийг батлан мэдээллээ.

Газрын дундат тэнгисийн орчинд байрласан Далайн цэргийн болон цэргийн нисэх хүчнээ эсэргүүцэл тэмцэлд автаад байгаа Ливийн эрэг рүү АНУ илгээж байна. Одоогоор Газрын дундат тэнгист агаарын болон десант буулгах хэмжээний хүч АНУ-д бүрэлдүүлээгүй байгаа юм.

Кирсарже /Kearsarge/ Понсе /Ponce/ нэртэй десант буулгах зориулалттай хоёр хөлөг онгоцыг Улаан тэнгисээс Газрын дундат тэнгис рүү очих тушаал өгөгдөөд байгаа бөгөөд өнөөдөр Ливийн эрэг орчинд хүрнэ. Уг хөлөг онгоцонд Америкийн тэнгисийн цэргийн хүчний 26-р отрядын 700 тусгай үүрэг гүйцэтгэгч явган цэрэг, гүйлтгүй шууд нисэх хөөрөх нисэх онгоц болон 42 нисдэг тэрэг байрлаж байгаа юм.

Мөн Энэтхэгийн далайн орч ныг хариуцан Америкийн цэргийн хүчний тус гай үүрэг гүйцэтгэж байсан нисэх онгоц тээвэрлэгч Ентерпрайз / Enterprise/ хөлөг онгоц Суэцийн сувгаар хоёрдугаар сарын 15-нд өнгөрсөн боловч чиглэлээ өөрчлөн Ливийг чиглэж байна. Хэрэв Египет улс агаарын орон зайгаа ашиглах зөвшөөрөл өгөх юм бол тус хөлөгт байрлах сөнөөгч онгоцууд Ливийн эсрэг цэрэг дайны ажиллагаанд оролцоно.

АНУ-ын төрийн нарийн бичгийн дарга Хиллари Клинтоноос Ливи руу дайралт хийх үү гэж асуухад “Боломжтой гэж үзэж буй бүх хувилбарыг авч хэлэлцэж байна” гэж хариулжээ.

Өнгөрсөн даваа гарагт НҮБ-ын Хүний эрхийг хамгаалах Зөвлөлийн чуулганаар Их Британи, Герман, Итали, Франц, АНУ-ын гадаад явдлын яамдын тэргүүн нар энэ асуудлыг судлах талаар тохиролцсон байна. Мягмар гарагт Нью-Йоркт болсон хуралдаанаар Ливи улсыг Хүний эрхийн Зөвлөлийн гишүүнээс хөөжээ. Лондон урьд өмнөх болгоомжилсон байдлаасаа татгалзаж эхэллээ. Тус улсын ерөнхий сайд Дэвид Кэмерон Ливийг эргэн тойронд үүссэн байдалд ширүүн хандахыг уриалжээ.

“Бид ямар ч тохиолдолд цэрэг зэвсэг хэрэглэх явдлыг үгүйсгээгүй. Өөрийн ард түмний эсрэг цэргийн хүч хэрэглэж байгаа дэглэмийг ямар ч тохиолдолд тэвчин харж чадахгүй гэж мэдэгджээ. Ийм ч учраас Би Батлан хамгаалах яамны сайддаа манай холбоотнуудтай нисэх онгоц нисч үл болох хориотой бүс тогтоох талаар хамтарсан төлөвлөгөө зохиох үүрэг өгсөн” гэж мэдэгджээ.

Даваа гарагт Кэмерон энэ талаар Францын ерөнхийлөгч Никола Саркозитэй хэлэлцээр хийсэн бөгөөд Елисейн ордны зүгээс ямар нэгэн татгалзах зүйл гаргаагүй байна. Өнгөрсөн долоо хоногт АНУ-ын батлан хамгаалах яамны сайд Роберт Гейтс мэдэгдэхдээ Ливийн тэнгэрийг цэвэрлэхэд Итали, Франц улс цэргээ түргэн байруулах маш ашигтай байрлалд байна гэж онцлон тэмдэглэжээ. Өчигдөр Арабын улсуудын холбооны хурлаар Ливийн агаарын орон зайг нисэх онгоц нисэж үл болгох асуудлыг хэлэлцжээ.

Тус холбооны ерөнхий нарийн бичгийн дарга Амр Муса тус хурлаас гаргасан мэдэгдлийг уншсан юм. Мэдэгдэлд “Тус холбоо Ливийн ард түмний цусыг урсгаж байхад зүгээр суухгүй бөгөөд тодорхой арга хэмжээний нэг нь Ливийн агаарын орон зайг хориотой бүс болгон зарлах явдал ч байж болох” гэж дурьджээ. Гэхдээ уг мэдэгдэлд Арабын бус орон аливаа нэг орон цөмрөн орох явдлыг үгүйсгэсэн байна. Германы Бундесвер одоогоор 600 тэнгисийн явган цэрэг бүхий байлдааны гурван хөлөг Ливийн эрэг рүү илгээгээд байна.

Мөн Бенгази боомт хотод Их Британы байлдааны хөлөг онгоцууд аль хэдийнэ ирээд байна гэж бичиж байна. Тус улсын тусгай үүрэг гүйцэтгэгч SAS албадын дайчид Ливийн зэвсгийн санд буй арван тонн “зарин” болон гичийн хийг хамгаалалтдаа авах бололтой.

Зарим нэг хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлд бичснээр бол Америк, Их Британи, Францын хэдэн зуун цэргийнхэн босогчдын мэдэлд байгаа хотод ирээд байгаа аж. Каддафийн дэглэмийн эсрэг санхүүгийн хориг арга хэмжээ авагдаж эхэллээ.

Ливийн засгийн газрын 30 гаруй тэрбум долларын дансыг хааж, царцаасан нь АНУ-ын Холбооны засгийн газрын хяналтад урьд өмнө орж байгаагүй маш их хөрөнгө юм. Энэ тухай АНУ-ын сан хөмрөгийн албаны терроризмтэй тэмцэх болон санхүүгийн тагнан турших асуудал эрхэлсэн орлогч дарга Дэвид Коэн мэдэгджээ.

Австри улс Каддафийн гэр бүлийн мэдлийн 1.2 тэрбум еврогийн дансийг хаасан бөгөөд ХБНГУ, Их Британи зэрэг орнууд дансуудын хаагаад байгаа аж. Ерөнхийлөгч Обамагийн тушаал ёсоор хориг арга хэмжээг авсан бөгөөд Ливийн төв банк, хөрөнгө оруулалтын товчоо болон засгийн газрын хэд хэдэн сан үүнд хамрагдаж байна. Энэ нь хоёр зорилготой юм. Нэгд, хурандаа Каддафи болон түүний засгийн засгийн газар энэ активийг ашиглахгүй байхад, нөгөө нь Ливийн ард түмний ашиг тусын тулд хадгалагдах аж.

Каддафи “Ард түмэн намайг хайрлаж хамгаалж байна” гэж мэдэгдэхийн зэрэгцээ Өрнөдийнхөн рүү элдэв хоч нэр өгөн дайрч давшилсаар байна. Би-Би-Си-д даваа гарагт ярилцлага өгөхдөө Тэр “Хэн ч миний эсрэг зогсоогүй. Юуны учир над руу дайрч давшлах билээ. Би ерөнхийлөгч биш, Манай бүх ард түмэн намайг хайрладаг учир тэд намайг хамгаалж байгаад л үхэх болно” гэж хэлсэн байна.

Мөн тэр Өрнөдийн банк компаниудыг нутаг дэвсгэрээсээ хөөн зайлуулж, Өрнөдийн орнуудын газрын тосны лицензи тусгай зөвшөөрлийг хураан авч, Орос Хятад, Бразилийн компаниудад өгнө гэж мэдэгджээ.

Ливид ажиллаж байсан гадаадын бүх компаниуд түүний дотор Испанийн “Repsol”, Францын “Total”, Италийн “Eni” бүгд ажилчдаа татаж гаргасан юм. Ливийн зүүн хэсэгт түүний 41 жилийн ноёрхол, дарангуйллаас чөлөөлөгдсөний баяр тэмдэглэж буй олон мянган хүн хаанаас гараад ирэв? гэсэн асуултад Каддафи “Энэ бүхнийг “Аль-Кайда” зохион байгуулж байгаа юм.

Мансууруулах бодис хар тамхинд хордсон залуучууд цэргийн агуулах руу дайран орж, зэвсэглэж, ард олныг айлган сүрдүүлж байсан бөгөөд “Аль Кайда”-гийн тараан өгсөн хар тамхи нь дуусмагц сайн дураараа зэр зэвсгээ хураалгаж, надад үнэнч гэдгээ илэрхийлж байна” гэж сэтгүүлчид мэдэгджээ.

Каддафийн энэ хөөрүү яриа нь НҮБ-д суугаа АНУ-ын байнгын төлөөлөгчийн газрын тэргүүн Сьюзан Райз мэдэгдэл хийхэд хүргэсэн юм. Тэрбээр Ливийн удирдагчийн хэлсэн үгийг “Бодит байдалтай нийцэхгүй ухаан мэдрэлээ алдсан хүний үг. Улс орноо удирдан авч явах чадваргүй болсны шинж тэмдэг” гэж нэрлээд “Америкийн олон улсын сэтгүүлчтэй уулзах үеэрээ инээмсэглэн үнэн байдалд үл нийцэх яриа өрнүүлэхийн зэрэгцээ ард түмнийхээ эсрэг цус асгаруулсан аллага хядлага явуулж байгаа нь галзуу солиотой хүний шинж юм” гэж онцлон тэмдэглэжээ.

Дэлхийн эрүүл мэндийн бай гууллагын мэдээлснээр Ливид одоо гийн байдлаар 2000 гаруй хүний амь үрэгдэж, 120 гаруй мянган хүн хөрш зэргэлдээ улс орнууд руу дүрвээд байна. Ливи улс Африк тивийн хойд хэсэгт орших бөгөөд Газрын дундат тэнгисийн эрэг дагуу оршино. 6,3 сая хүн амтай. Хүн амын 97 хувь нь лалын суннит урсгалыг шүтдэг бөгөөд 1-3 нь англикан, копт урсгалын үнэн алдарт шашин болон католик шашин шүтдэг. Газрын тос, байгалийн хийн болон хөнгөн цагааны том ордуудтай, шингэрүүлсэн хий үйлдвэрлэх том хэмжээний үйлдвэртэй. Оросын төмөр зам /РЖД/ Сирт хотоос Бенгази хүртэлх 554 километр замыг 2008 оны наймдугаар сарын сүүлчээс барьж эхэлжээ.

Алжир, Тунис, Чад, Судан, Египет, Нигери улстай хил залгадаг. ЗХУ задран унасан, Кувейтийг чөлөөлөх “Цөлийн шуурга” байлдааны ажиллагаа, Сомали, Алжирт социалист дэглэм сүйрсэн явдал болон 2003 онд Америкчууд Иракийг эзэлсний дараа Каддафи айн сандарч хил хязгаараа нээн, ЗХУ, Оросын тусламжтай цөмийн байгууламж байсан цөмийн шинжилгээний төвөө хааж, Английн Локерби-д сөнөөсөн нисэх онгоцны амь үрэгдсэн хүмүүсийн төрөл төрөгсдөд 2,7 тэрбум ам.доллар өгсөн юм. Гэтэл Рейган, Де Голль, Маргерет Тэтчер нарын оронд Берлускони, Шредер, Саркаози нарыг гарч ирмэгц хөөрөн сагах явдал нь дахин сэргэж, өөрийгөө “Хаадын хаан” дараахан нь “Араб дахины удирдагч” гэж нэрлэх болсон юм.

Каддафи Итали, Франц, Москва, Минск, Украин, НҮБ-ын чуулган гээд очсон газар болгондоо цөлийн нүүдэлчний асар майхныг барьж, тухайн орны удирдлагыг доош нь хийж байлаа. Тэрээр 50 мянган хүнтэй өвч зэвсэглэсэн армитай гэж хөөрдөг боловч цэргүүд нь хагас өлсгөлөн байдалд байдаг бөгөөд тэд Каддафид бус отог омгийнхоо удирдлагад захирагддаг. Энд нэг ноцтой саад болж байгаа зүйл бол өөрийн ард түмний эсрэг аллага үйлдэж буй Каддафийн эсрэг НҮБ-ын мандат зөвшөөрөл өгөхөөс ОХУ, БНХАУ татгалзаж байгаа явдал юм. Харин түүнийг Онгон охидын батальон болон Нигери Чад, Суданаас ирсэн хөлсний цэргүүд өдөр шөнөгүй хамгаалахын зэрэгцээ, өдөрт 2000 долларын хөлс өгч байна гэж гадаадын хэвлэлүүдэд бичиж байна. Берлускони “ЕNI” компаний хэсгийг Каддафид зарсан бол Путин газрын тос, байгалийн асар их баялагтай Ливийн Оросод төлөх 4,5 тэрбум долларын өрийг “Оросын төмөр зам” нийгэмлэгтэй олон тэрбум долларын гэрээ хэлэлцээр хийхийн тулд тэглэсэн юм.

Одоо Ливийн удирдлагад хэн ч гарсан гэсэн 4,5 тэрбум долларыг буцааж өгөх нь юу л бол гэж Оросын болон гадаадын хэвлэлд бичиж байна. Хэрэв Өрнөдийн орнууд Ливид цөмрөн орвол ашиггүй гэж шинжээчид үзэж байна. Тэгвэл Араб, Лалын ертөнцийг доргионо. Иймд дэглэмийг эсэргүүцэгчдийг бүх талаар дэмжих нь чухал гэж бичиж байна. Үнэхээр ч хурандаа Каддафийг одоо Венесуэлийн Уго Чавес, Кубийн Фидель Кастрогоос өөр удирдагч дэмжихгүй байгаа билээ.

Одоо харин Арабын ертөнцөөс эхэлсэн “Тунисчилт” Латин Америк, Азийн ямар оронд өрнөх вэ? гэж Арабын орнуудад чөлөө цагаараа таавар дэвшүүлж байна.

ВВС, Эн-Эйч-Кей, Америкийн дуу хоолой, Дойче Велле, ОХУ-ын Газета ру, Ньюсру.ком, Утро, Лента ру-гаас мэдээллийг авав.