хэдэн гишүүн сонины хуудсаар зарласан харагдав. Урт чихтэйдээ биш, улс төрийн хов живд ойрхон байдаг учраас тэд сайн, муу юм зөндөө дуулсандаа тэгж ярьсан биз. Нөгөө талаас улс төрийг хүссэн, хүсээгүй бужигнуулах гурван гол шалтгаан байна. Үүнд өдөр ирэх тутам ойртож байгаа ирэх жилийн УИХ-ын сонгууль. Нөгөөх нь “УИХ” хэмээх оргилд гарч байсан, гарах төлөвлөгөө бүхий хүмүүсийн ашиг сонирхлын давхцал, байг гэхэд хэдэн төгрөг халааслах цаад санаа. Сүүлчийнх нь өш хонзон.

МАН, МАХН, АН гурав
МАХН нэрээ сольж, МАН болсон ч МАХН-аа дахин сэргээхээр хуучин дарга Н.Энхбаяр нь ил далд хэлбэрээр үзэж таран байж ямар ч байсан нэгэн Их хурлыг хийгээд авлаа. Энэ их хурал нь “онц” гэсэн тодотголтой. Уг нь МАХН нэрээ МАН болгоод хуучин нэрээ хусч дахин өндийхөөргүй болгосон гээд л алга ташаад байсны чимээ цуурай Төрийн ордонд замхраагүй байна. Гэтэл дахиад л МАХН гэсэн нэр алга ташуулсаар гарч ирсэн бөгөөд эдүгээ энэ нэрийг авна, өгөхгүй гэсэн хэрүүл хэвлэлийн хуудсан дээр өрнөж эхэлжээ. МАХН-ын хувьд нэрээ солих асуудал их яригдсан даа. Н.Энхбаяр ч их ярьдаг байсан юм. Гагцхүү хэзээ солих вэ гэдэг дээрээ л эмзэглээд байсан болохоос МАХН гэсэн нэрэнд туйлын хайртай хүмүүс эдний дотор үнэндээ байгаагүй. Яг нөгөө өтгөн хатавч өмхийгөө тавихгүй гэгчээр аль ч агуулгаараа “коммунист” гэсэн үнэрээ ханхлуулаад байдаг учраас тэд энэ нэрээ солих гэж өдрийн бодол шөнийн зүүд болж явсан гэвэл илүү үнэнд дөхнө. Гэвч энэ удаа хөгшин залуугүй зориглосон. Хөдөөгүүр баахан явж тагнуулдаад нэрээ солихоор шулуудсан. Одоо л биш бол хэзээ ч үгүй гэсэн алтан шугам дээр зогсч байгаагаа тэд ухамсарласан хэрэг. Яагаад гээч. Шинэ нийгмийн сайныг нь хүмүүс мэдрээд эхэлсэн байна. Мөн МАХН-ын үеийг тэгтэл их гиеүрэн санадаг хүмүүс цөөрч, харин ч хараах тал руугаа хэлбийсэн нэг тийм масс бий болоод байгааг анзаарчээ. Гадаад талдаа ч мөн ялгаагүй. Залуучуудын хувьд л гэхэд МАХН-ын “морины уяаны” дэргэд бус харин АН-ын шузгыг тойрон эргэлдэх болсныг тэд анзаарав бололтой. Ер нь анзаарахгүй гээд ч яах вэ дээ, нүдэн дээр ил байгаа юм чинь. Тиймээс МАХН-ыг хөгшчүүлийн, АН-ыг залуусын нам гээд албан бусаар нэрлээд заншчихсан байлаа шүү дээ. Тэгээд ч хорвоогийн жам ёсоор хөгшчүүл нь хадан гэр рүүгээ явж цөөрсөөр, залуус нь хаврын ногоо шиг ургаад байгаа үед яалтай билээ. Ингээд л нэрээ солив. Харин одоо нэрээ сольсон намын УИХ-д сууж байгаа нөхдийг сул гишүүд хэмээн хуучин МАХН-ын буурин дээр үлдсэн Н.Энхбаяр нар ярьж байна. Үгүй байх аа. МАХН нэрээ солихын тулд сонгуульд оролцолгүй үлдээд зад хуралдалтай биш. Эсвэл бүгдээрээ ялагдаад гудамжинд лааз өшиглөх үедээ намынхаа нэрийг сольё гэлтэй биш. Ямар ч нөхцөлд энэ нам засаг төрийг барьж байхдаа биш юм аа гэхэд, барилцаж буй цагтаа нэрээ сольж таарна шүү дээ. Тэгвэл энэ удаа зориглосон байна. Нөхцөл байдлаа ч тооцсон биз. Нийгмийн байдлыг харвал энэ нам нэрээ сольсонд нэг их баярлаад сүйд болоод байгаа юм алга. Бас туйлын ихээр гашуудаад, үхчих гээд буй зүйл ч ажиглагдахгүй байна. Болох юм болоод өнгөрчээ гэсэн уур амьсгал тогтжээ.
Одоогоор МАХН гэсэн нэрээ авах, эсэх нь тодорхойгүй байгаа МАН-ын хуучин буурин дээрээ үлдэгсдийн хувьд ний нуугүй хэлэхэд нөхцөл байдал тэдний яриад байгаа шиг сайн сайхнаар эргэх нь юу л бол. Учир шалтгаан нь намдаа биш юм. Яагаад гэхээр бууриа сахиж үлдэгсдийн манлайлагч нь хэн бэ гэдгээс хамаг хэрэг шалтгаалж буй. Аливаа нам лидергүй, манлайлагчгүй бол чөдөртэй морь шиг урагшаа гишгэдэггүй жамтай. Хэр сайн лидер байна, гишүүнтэй гишүүнгүй олон нийтийг араасаа хуйлруулан дагуулах магадлал асар их өндөрсдөг. Тэгвэл бууриа сахигчдын хувьд Н.Энхбаяраар тугаа хийсэн нь хэр оновчтой юм бол. Мэдээж энд тэнд яваад очиход нь алга ташин угтах хүн зөндөө. Харин цаанаа бол огт өөр бодол агуулсан хүмүүс ханцуйдаа инээгээд сууж байхыг үгүйсгэх юм алга. Ер нь манайхны ийм араншинг дэлхий нийтээрээ “Ази зан” гэдэг юм. Наанаа инээвч цаанаа огт өөр бодол агуулж суудаг гэсэн үг л дээ. Сонгуулийн үеэр бүр ч тод харагддаг. Бүгдийг дэмжинэ ээ гээд л хошгируулаад байдаг биз дээ.
Мөн Н.Энхбаярын дор байгаа хүмүүс нийгмийн анхаарлын нэг их татахгүй байна. Энэ нь мөн л хэд хэдэн шалтгаантай. Хамгийн хачирхалтай нь “МАХН, коммунистууд” гэсэн үгийг сонсоод зүрх нь савлаад, нуруу нь загатнаад, харшил нь хөдөлдөг байсан хүмүүс гишүүд нь голоод хаясан нэрийг дахин сэргээх гэж байгаад оршино. Нөгөө зарчим, үзэл бодол гэдэг юм дампуурч байгаагийн шинж ч юм шиг. АН, БНН, ИЗН гээд нэлээд хэдэн намыг дамжаад авсан Л.Цог, “Эх орон” намаас нэр дэвшиж байсан Ю.Атар, улс төр судлаач Л.Эрдэнэтуул, АН-ын Ч.Энхээ гэх зэрэг сонгууль дөхөхөөр үйл ажиллагаа нь идэвхждэг хотын хэмжээний олны танил цөөхөн хүмүүс байна. Бусдыг нь бүү мэд. УИХ-ын гишүүн Ц.Шинэбаяр ч гэсэн МАН-д орохгүй, МАХН-аа авч үлдэнэ гэж байж л сая олны анхаарлын төвд түлхүүхэн орж ирлээ шүү дээ. Германаас ирсэн Молор-Эрдэнэ гэх нөхрийн хувьд ярилт ч байхгүй. Нэг их сайхан ярьдаг, амьдралаас тасархай нөхөр гараад ирлээ гэх анзааны л ойлголттой хүмүүс олонх нь байна. Улс төр сонирхогчдын хэмжээнд шүү дээ.
Мөн шинэ МАХН гэсэн намын үзэл баримтлал нь ямар байх юм, Мөрийн хөтөлбөр нь юу юм, 801 хүнээ цуглуулж гарын үсгээ зуруулсан уу, Онц их хурлынхаа гишүүдийг яаж бүрдүүлсэн юм гэх зэргээр шүүх дээр очвол ар араасаа цувах асуулт олон байж магад. Үнэндээ бол 1921 оны партизан цэргүүд л анх ингэж цуглаж байсан болов уу гэх сэтгэгдэл олон хүнд төрсөн гэнэ билээ.
Сэхээтнүүдийн ярьж байгаагаар Н.Энхбаяр МАХН-даа асар их хайртай учир бууриа сахиж үлдээд байгаа хэрэг огтхон ч биш бололтой. Тэрбээр их улс төрд олон жил өндөр албан тушаал хашиж, нөгөөх нь түүний амьдралын хэм хэмжээ, дадал хэвшил болсон тул иргэний амьдралд дасаж өгөхгүй нэг зовлон байгаа аж. Нөгөө талаас үнэхээр түүний их улс төрд гараас нь хөтлөн оруулсан залуус томроод, улмаар мань эрийг тоож үзэхгүй байгаад хор шар нь буцлах учир өөрөө улс төрд ордоггүй юм аа гэхэд тэднийгээ хорлох адын зорилгод хөтлөгдсөн байх талтай. Түүнээс гадна сэтгэлийн хувьд улс төрд байгаа юм шиг уур амьсгалыг бүрдүүлэхийн тулд ийнхүү хэсэг нөхдөөр хүрээлүүлэн намын дарга гэх нэрийг дуртайяа авав уу даа, янз нь.
Их улс төрийн хувьд түүний нас яагаа ч үгүй залуугаараа байгаа нь сууж асан өндөрлөг рүүгээ дахин мацах шалтгаан мөн үү, мөн. Даанч мань эр олны хэлдгээр дуулагдсан дуу, зурагдсан пянз гэдэг нь үнэн үг. Нийгэм түүнийг одоо болно оо, амар тайван сайхан буяны ажил хийгээд ийш тийшээ зугаалаад явж бай л гэж буй. Гэтэл түүний оюун ухааныг яавал дахин их улс төрд орох вэ гэсэн бодол эзэлчихээд байгаа тул хий хоосон тооцоо, хөөрөгдөн дэвэргэгчдийн таамаглал зэрэгт итгэн, муу арга боловсруулахаас хэтрэхгүй байна. Яагаад гэхээр өнгөрсөн хугацаанд эдэлсэн өндөр албан тушаалууд түүнд өөрийгөө болоод цаг үе, нийгмээ үнэлж цэгнэх чадвар, мэдрэмж зэрэг улстөрч хүнд байх наад захын эрхэм чанаруудыг нь бүрэн арчсан байна. Тиймээс хар таамаг, хоосон мөрөөдөлд ихээхэн хөтлөгдөх болоо юу даа хэмээн ажиглагчид үзэх болжээ.
Гэхдээ Н.Энхбаяр одоогийн улс төрийн нөхцөл байдалд гуравдагч хүчний орон зай үгүйлэгдэж байгаа гэдгийг мэдэж буй. Ер нь энэ салбарыг сонирхогчдын ярьдаг хэлдэг ганц зүйл энэ. Ялангуяа гол хоёр сөргөлдөгч нам нь найз болоод, Эвслийн Засгийн газар байгуулчихсан үед гуравдахь хүчнийг олон нийт заавал хүсэн хүлээдэг нь мөн л жам ёсны асуудал. Хаана ч тийм байдаг. Жижиг намуудын хувьд ч алтан боломж ийнхүү гарч ирдэг юм. Чухамхүү ийм нөхцөл байдал дээр дөрөөлөөд дахин их улс төрд орж ирэх боломж байна гэдгийг мэдээж түүний талынхан, бас дэмжигч жижиг намууд Н.Энхбаярт хэлж таараа шүү дээ. Зөн совингоороо ч үүнийг мэдэрсэн биз. Дээр нь Сонгуулийн хуулийн нэмэлтээр намууд парламент руу гишүүдээ квотоор илгээх магадлал байгаа учир бууриа сахиж үлдээд сонгуульд оролцвол юуны магад гэсэн итгэлийг төрүүлсэн байж болох талтай. Яагаад гэхээр нэрээ сэргээсэн МАН-аас түүний нэрийг хэн ч, хэзээ ч дэвшүүлэхгүй, бас их улс төрд илгээхгүй гэдгийг маш сайн мэдэж буй юм.
Мөн БНН-ын “Буян” Жагаа, ҮШН-ийн М.Энхсайхан нарын хүмүүст ч түүнтэй нэгдэж, хавсайдах шалтгаан нь энэ. Өөрөөр хэлбэл, ашиг сонирхол нь давхцаж байна гэсэн үг. МАХН-ын буурин дээр суурилаад түүнийг тойрсон эвсэл ч юм уу, ямар ч байсан гуравдагч хүчнийхэн нэгджээ гэсэн ойлголт бүхий бүлэглэлийг бий болгон сонгуульд ороод улмаар УИХ-д бүлэг үүсгэн бужигнуулж өгөх хэтийн зорилго байгаа биз. Гэвч тэдэнд саад бэрхшээл их бий дээ. Эрх баригч энэ хоёр нам юуны төлөө УИХ-ыг эзэгнэж байгаа билээ, сонгуулийг яг хуучин шигээ жалга довоор нь санал хураах маягаар явуулна аа гээд хуулиа гаргачихад л Н.Энхбаяр нарын тооцоо бүдгэрэх шинжтэй болно. Эрх баригчид мэдээж энэ бүхнийг огтхон ч анзаарахгүйгээр нүдээ аниад, хөнгөлүүлэх гэж байгаа хурга шиг хүлээж хэвтэнэ гэж огт бодохгүй байна. Тэд зальтай. Н.Энхбаяр зальтай, М.Энхсайхан зальтай. “Буян”Жагаа зальтай. Зальтай хүмүүсийн засгийн эрхийн төлөө тэмцлийг улс төр хэмээдэг бол яая гэх вэ.
АН-ынхан үүсээд буй, бас үүсч мэдэх нөхцөл байдлыг нүднийхээ булангаар хараад чимээгүйхэн сууж байна гэвэл эндүүрэл. Сая тэд хурлаа ямар гоё хийж байгааг харав уу. Хэзээ тэд ингэж байлаа даа. Гол өрсөлдөгч нам нь хэрэлдэж суухад тэд улс эх орныхоо хэтийн төлөө хэлэлцэж буй дүр эсгэн хуралдлаа шүү дээ. Мөн үнэхээр АН ийнхүү төлөвшиж байгаа бол сайн хэрэг. Гэвч худлаа даа, худлаа гэх үг олонтаа сонсогдож байна.
Одоогийн улс төрийн нөхцөл байдлаас харах юм бол АН-ын нэр хүнд өдөр ирэх тутам өсөөд байгаа гэдэг юу л бол. Хувааж идсэн, хуурч мэхэлсэн гэсэн хэл ам л их гарч буй. Гэхдээ МАН, МАХН хоёр зодолдоод, нам доторхи улс төр нь хүрээнээсээ халихад АН-ын хувьд ирэх сонгуульд амжилт гаргах алтан боломж бүрдэнэ. Харин ийм зүйлийг мэдрэх л юм бол эд хоорондоо алалцаад эхэлдэг, тус тусдаа нэг нам байгуулаад гараад жилийчихдэг өвчтэй хүмүүс. С.Эрдэнээс эхлээд. Түүнээс гадна ирэх сонгуулийн өмнө энэ намынхан хоорондоо “алалцахгүй” гэх баталгаа байхгүй. “Алтан гадас”-аас намаа салгана, Алтанхуягаас даргаа авна хэмээн агсам тавих хүмүүс өдөр ирэх тутам олшроод байгаа шүү дээ.

С.Баяр, Н.Энхбаяр, Ц.Элбэгдож гурав
2013 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөх хамгийн бодитой хүмүүс энэ гурав юм. Мэдээжийн хэрэг ард “орлон тоглогч” байлгүй яахав. МАН-д л гэхэд М.Энхболд байх жишээтэй. АН-д арга ядахад Э.Бат-ҮҮлийгээ зүтгүүлнэ. Тиймээс Ерөнхийлөгчийн ирэх сонгуулийн талаар бодож байгаа хүмүүсийн хувьд Монголын улс төр 2012 оны УИХ-ын сонгуулиар хязгаарлагдахгүй хэмээн хэлж болно. Тэд улс төр хэмээх шатрын хөлгөн дээр 2013 оныхоо нүүдлийг удахгүй хийж эхлэх нь дамжиггүй. Одоогоор ноён, бэрсийн өмнөх хүү, боднуудаасаа бусдыг хөдөлгөөнд оруулчихаад байгаа. Хэзээ бусад “хүү, бод, ноён, бэрс” нь шийдвэрлэх тулаанд орохыг 2012 оны УИХ-ын сонгууль тун тодорхой болгож өгнө.
Н.Энхбаярын хувьд түүний юуны өмнө дахин УИХ-д суугаад авах төлөвлөгөө одоо батлагдах Сонгуулийн хуулиас их хамаарна. 76 тойрог дээр 76 нөхөр өрсөлдөх хэрэг гарвал мань хүний сонгогдох магадлал тун бага болно. Ямар хөдөө очиж өрсөлдөлтэй биш. Хотод дэвшлээ гэхэд нэрээ сольсон намынхантайгаа хэрэлдэж байгаад дундуураа АН-ын пацааныг гүйлгээд алдчих магадлал өндөр. Тэгэхээр хашир хүн тэгж гэнэдэхгүй байх. Харин квотоор бол бүлэг байгуулчих хэмжээний эрээвэр хураавар хүмүүс цуглуулаад УИХ-д орох боломж бий. Үүн дээр л хамаг тооцоогоо хийгээд байгаа болов уу. Гэтэл МАН, АН-ын нөлөө бүхий эрхмүүд тэр аяараа түүний эсрэг зогсч байгаа үед энэ санаагаа хэрэгжүүлэхэд нэн бэрх. Н.Энхбаяр төр барьж байх үедээ өөртөө дэндүү олон дайсан бэлтгэжээ. Тэгээд ч Сонгуулийн хуулийг яаж тогтоох нь одоо түүний “дайснуудын” эрх. Н.Энхбаяр нар сайн л бол, “Эрх баригч намууд өөрсдийнхөө талд ашигтай хувилбар сонголоо” хэмээн хашгираад л хоцрох биз. Мөн МАН, АН-аас УИХ-д сууж буй гишүүдийн хувьд хэрвээ квотоор сонгох хэрэг гарвал нам дотроосоо гарах нь битгий хэл улс төрөөс мартагдах нөхөд олон, харин орон нутгийн хүчин зүйл гэвэл дахин жалгандаа очоод сонгогдохгүй юм аа гэхэд нөлөө үзүүлэхүйц хэмжээний гэдгээ сайн мэдэж байгаа учир “76 дээр 76” гэсэн хуучин хувилбарыг бүрэн дэмжих болно.
Ц.Элбэгдорж, Н.Энхбаяр хоёрын дунд өнгөрсөн сонгуулийн өс хонзон их байгаа ч С.Баяр хэмээх “Барын зулзагыг” бага дээр нь дарж авах ашиг сонирхол тэднийг нэгтгэнэ. Ялангуяа Н.Энхбаярын хувьд С.Баяр бол Ц.Элбэгдоржоос заналт дайсан. Ер нь С.Баярын гүргэр зан, Н.Энхбаярын хор шар, хардалт л тэр хоёрыг хэрэлдүүлж, эцэстээ нам мамаа авч үлдэх энэ тэр дээр туллаа шүү дээ. Тэгвэл Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж өөрийнхөө улс төрийн карьерийг дөрвөн жилээр хязгаарлаад булшлая гэж бодохгүй байх. Өнгөрсөн хугацаанд сонгогдож байсан Ерөнхийлөгчид бүгдээрээ бүрэн эрхийнхээ хугацааг дуусгаад Үндсэн хуулийнхаа эрхийн хүрээнд дахин нэг үзэж алдаж байсан түүхтэй. Гагцхүү Н.Багабанди л дахин сонгогдсон. Тэгэхээр Ц.Элбэгдорж ч гэсэн үзэж таараа. Одоо л ил гаргаад хэлчихэж чадахгүй байгаа болохоос мань хүний дотор ярайсан төлөвлөгөө аль эрт бүрэлдчихсэн яваа гэдэгт итгэлтэй байна. Харин түүнийгээ хэзээнээс хэрэгжүүлж эхлэх вэ гэдгийг дээр өгүүлсэн шүү дээ. Тиймээс одоогоор С.Баярын нэр хүндийг унагааж, түүнийг Оюутолгой, Тавантолгойн орд газруудтай нь холбон, болж өгвөл шүүх, цагдаагийн хаалган дээр ганц ч удаа болтугай аваачих юмсан гэх бодол байж таараа. Гэхдээ Ц.Элбэгдорж өөрөө Оюутолгойн гэрээг дэмжчихсэн болохоор яаж С.Баярыг эвтэйхэн “нухах” вэ гэдэг асуудал өдрийн бодол шөнийн зүүд болж байгаа биз. Үүн дээр Н.Энхбаяр, Ц.Элбэгдорж нарын ашиг сонирхол бүрэн давхцана. Гэхдээ хэн хэн нь зальтай учраас ил хэлбэрээр хэзээ ч хамтарч ажиллахгүй. Ялангуяа Ц.Элбэгдорж. Яагаад гэхээр түүнд алдах юм бий. Харин Н.Энхбаярт ямар ч “гинж” байхгүй учраас ил цагаан тулаанд орох болно. Одоо түүнд гагцхүү хавсайдах хүмүүс хэрэгтэй. Тиймээс иргэний хөдөлгөөнүүд, энд тэнд мартагдсан намуудын төлөөлөлтэй урьд хойчийн хэрүүл хараалаа умартан найзалж эхлэх нь дамжиггүй. Хожим төлөвлөгөө нь хэрэгжвэл тэднийг түлхэх шиг амархан юм байхгүй. Н.Энхбаяр ч тэд нар эргээд гай болно гэдгийгээ сайн мэдэж байгаа. Г.Уянгыг хүртэл хүзүүдчихсэн сууж байгааг хараа биз. Тэд ямар дайснууд байлаа даа. Иргэний хөдөлгөөнүүд ч нөгөө талаас Н.Энхбаярыгаа мэдэж байгаа. Харин одоогоор тэдэнд мөнгө хэрэгтэй байна. Тэр мөнгө нь Н.Энхбаярт байна. Бас юу ч болсон их улс төрд эхлээд ороод авах ашиг сонирхол нь тэднийг найрамдууллаа. Харин үүрд эсэх нь тун эргэлзээтэй.

Сү.Батболд, Н.Алтанхуяг, У.Хүрэлсүх гурав
Энэ хүмүүсийн хувьд 2011 он “туулай “ бус “муур” жил байх болно. Тэдний хооронд асар олон “хар муур” гүйнэ гэсэн үг. Юуны өмнө Сү.Батболд С.Баярын дунд, Сү.Батболд, У.Хүрэлсүх хоёрын хооронд гээд гурвалжин дөрвөлжин хэрүүл дэгдээх ашиг сонирхол олон хүнд байна. Энэ гурав хэрэлдсэн цагт Н.Энхбаяр ажлынхаа ихэнхийг нугаллаа хэмээн үзэх болно. Тиймээс “хар муурыг” тэдний хоорондуур зай завгүй гүйлгэж таараа. Харин автах эсэхийг бүү мэд.
Хэрвээ эдгээрийн хооронд гүйлгэх хар муур үр дүн авчрахгүй бол Засгийн газрыг огцруулах замыг сонгоно. Ингэхийн тулд АН-ыг дотор нь хагалах хэрэгтэй гэдгийг мэдэлгүй яахав. Эхнээсээ ч мөнгө өгөөд эхэлсэн байхыг үгүйсгэх аргагүй үйл явдал өрнөж байна. Тухайлбал УИХ, АН-ын гишүүн С.Эрдэнийн үг хэл, үйл хөдлөлийг хар. Тэрбээр Н.Энхбаяртай уулзсан, уулзаагүй гэсэн хэл ярианд зүгээр ч нэг ороогүй байх. Тэгээд ч С.Эрдэнэ бол жинхэнэ “Түгжил” гэдгийг Н.Энхбаяр сайн мэднэ. С.Эрдэнэ ч өөрөө л болж байвал нам энэ тэрээ ямар бодох биш. МоАН гэсэн намаа сэргээгээд Н.Энхбаярын талд дэрвэж явахыг хэн ч үгүйсгэхгүй байна.
АН-ын дарга Н.Алтанхуяг, МАХН-ын дарга С.Батболд хоёр гэв гэнэт хэрэлдээд хоёр тийшээ болчихгүй нь ойлгомжтой. Харин Н.Алтанхуягаас намаа салгаад авчихвал, Засгийн газрын хувь заяагаар яаж ч тоглосон болно гэдгийг З.Энхболд, “Фортуна” Н.Батбаяр нар сайн мэдэж байгаа тул эдүгээ С.Эрдэнэ зэрэг юу ч хийхээс сийхгүй нөхдийг далдуур дэмжин суугаа нь тодорхой. Өөрөөр хэлбэл, З.Энхболд, Н.Батбаяр нар Н.Энхбаяртай С.Эрдэнэ хэмээх нарийнхан утсаар маш далд холбогдоно гэсэн үг. Харин үүнийгээ мэдүүлэхгүйг ихээхэн хичээх байх. Яагаад гэхээр өнгөрсөн ҮЗХ-ны хурлаар түүнийг авч хаях операци маягийн юм зохиосон ч үр дүнд хүрээгүй учир дахин азаа үзэхдээ баараггүй юман дээр л хөдөлнө гэдгээ хашрууд ойлгосон байж таарна. Ингэхэд Ц.Элбэгдорж, Н.Алтанхуяг хоёрын хооронд гүйх “хар муур” нэг их амжилт авчрахгүй байх. Нэгд Ц.Элбэгдорж намаасаа 2013 онд дахин нэр дэвшихийг бодож таараа. Нөгөө талаас тэр хоёрыг “Женко” Х.Баттулга гэх “тороос” маш бат бэх бөхөлжээ.
Ингэхэд “хар муурууд” янз бүр байх болно. Юуны өмнө МАН-ын дарга Сү.Батболд бэлгэ тэмдгийн төдий юм байна, У.Хүрэлсүх том толгойлоод нэрээ сэргээсэн намынхаа даргыг огтхон ч тоохгүй, тэнэг тэнэг алхмыг түүнтэй ярилцахгүйгээр хийж байна гэсэн “хар муур” тэдний хооронд аль хэдийнэ харайж эхэлжээ. Тэр ч бүү хэл, С.Баяр, Сү.Батболд хоёр заамдалцаж аван, чи би дээ тулсан тухай нэгэн “хар муур” одоо тэдний хоорондуур харайхад яг бэлэн биеэ хураагаад зогсч байна. Түүнээс гадна хуучин МАХН-аа сэргээх гэсэн олон зуун мянган гишүүн байгаа ч, Сү.Батболд, У.Хүрэлсүх, Ц.Нямдорж нар айлгаж дарамтлаад, амьдралаар чинь тоглоно шүү гэж занаж зүхээд болохгүй байна гэсэн нэгэн “хар муур” өрсөлдөгчдийнх нь үүрэнд бойжиж, эдүгээ үсрэхэд бэлэн болжээ гэх зэргээр тоочоод байвал түмэн юм бий.
Дээр өгүүлсэн бүхнийг үнэндээ улс төр гэдэг юм. Хамгийн гол нь энэ бүхнээс тэд бус иргэд нь, харц ард нь, ард түмэн нь хожсон байх ёстой. Одоогоор хэн нь бурхан, хэн нь буг болохыг үнэндээ сайн мэдэхгүй учраас ингэж тэгж төгсөнө гэж хэлэх учир дутагдалтай. Эцсийн эцэст улстөрчдийн тоглоомын дүрэм бас ард түмнээс хамааралтай учир тэд ч гар бие оролцож таараа. Гэхдээ төр битгий бужигнаасай, түмэн олон амгалан байгаасай, учир начраа олоосой, эв зүйгээр зохицоосой гэсэн хүсэл иргэдэд байна. Нөгөө талаас эрх баригчид үнэхээр түмэн олноо бодохгүй бол хүрзээ бариад босоод ирэх чадал тэнхээ, иргэний зориг бий.
Ингэхэд 1909 онд Оросын Засгийн газрын Ерөнхий сайд П.А.Столыпин сөрөг хүчнийхэн болоод намынхандаа хандаж, “Та нар Орос орныг гадаад болоод дотоод талаас нь бужигнуулахгүйгээр 20 жил амар тайван байх нөхцөлийг бүрдүүлээд өг. Энэ хугацаанд танигдахын аргагүйгээр өөрчлөгдөх болно” гэсэн байдаг. Даанч нөгөөдүүл нь ийм боломжийг олгоогүй. Бужигнаад л, хувьсгал энэ тэр гаргаад л. Үр дүн нь одоогийн Орос орон. Бид мөн тэднийгээ дуурайсан болохоор энэ жишээг зориуд авсан билээ. Мөн хүний эрхийн төлөө цогтой тэмцэгч Мартин Лютер Кинг, “Би ч гэсэн сайхан амьдармаар байна” гэж нэгэнтээ хэлсэн юм. Түүн шиг Монгол орны амьдрал эдүгээ 20 жил амар тайван хөгжвөл хэн ч танигдахын аргагүйгээр өөрчлөгдөнө гэдэгт итгэлтэй байна. Сингапурт “Азийн бар” болоход ердөө л 20 жил шаардагдсан. Тэдэнд давснаас өөр юм байгаагүй ч гэлцэх. Гэтэл бидэнд юу байна. Тиймээс бужигнахгүй байхад л хамаг хэрэг бүтэх байх. Тэгээд ч эдүгээ УИХ-ын сонгуульд нэг нам дангаараа ялаад, 72 суудал аваад байх магадлал хэр бол. Магадгүй 20 жил Эвслийн Засгийн газар ч байгуулагдах юм бил үү.
Н.Сарангэрэл

"Өдрийн шуудан"

Туулай жилд их улс төрд өрнөх тулааны оршил ба өрнөл
Tweet
Bolod.mn

Сэтгэгдэл (7)

Уншигчдын оруулсан сэтгэгдлийн талаар манай сайт хариуцлага хvлээхгvй болохыг анхаарна уу.
Үгийн санд шүүлтүүр хийсэн болно

Зочин
энхбаярийг дэмжинээ,одоо оор найдвар алга!

2011-02-28 | 22:00:14 | 202.179.28.159 |

Зочин
Улстєрчид гэдэг улс хэмээх галттэргэний залуурчид адил, зорчигчид яарч байвал гараад залуурчаа хїчээр буулгачихдаг,донгио бол за яахав гээд залуурчийнхаа ярьснаар хїлээгээд л зогсож байдаг,Улсын амьдрал зогсох ёсгїй тул зарим залуурчид нь хаягддаг,зарим нь мэргэжлээ дээшлїїлээд галттэрэгээ илїї хурдлуулдаг

2011-02-28 | 15:52:24 | 202.72.245.190 |

Зочин
Улстєрийн їйл ажиллагааны мєчлєг ,нєхцєл байдал хувь хїнийхээс илїї цар хїрээтэй тул їнэнч нєхєрлєл гэсэн хэмжїїр їйлчилдэггїй,Цаг їеийн хурднаас хоцрогдсон нь баяртай їлддэг,шинэ нєхцєлд ажиллах бололцоотой нь эрчтэй ,мэдрэмжтэй нь нийлдэг,шинэчлэгддэг жамтай

2011-02-28 | 14:41:48 | 202.72.245.190 |

Зочин
Ерөнхийдөө бол нүцгэн үнэнийг л хэний ч талд оролгүй хэлсэн л бана ш дээ, Энхбаяр энд ибчигдсэн ааш зантай, хэлээд байгаа үйлдлүүд хийж байгаа юу байгаа үнэн биз дээ, Тэр Иргэний хөдөлгөөнийхөн байна Энхбаярыг л арчаад хаявал болох юм ярьж явсан хүмүүс одоо Энхбаярын мөнгөөр хармайгаа дүүргэчээд эсрэг хуцаад л явж байна, Эрдэнийг Түгжил биш гэж хэн хэлэх бээ тиймүү, Зүгээр л зах зухаас нь үнэн энэ шүү гэдгийг баталсан байна, Овоо ш дээ бас ийм нэг шударга бичдэг хүн байна гэдэг чинь, өнөө Энхбаярын хөлсний бичээч нар удахгүй шаагилдаад л ороод ирэх байх даа энэ дээр хэхэхэххэ

2011-02-28 | 13:47:54 | 121.180.214.26 |

Зочин
Монголд гадныхны хєрєнгє оруулагчдын хїсээд байгаа САЙН засаглал тогтоогїй цагт дээр бичсэн олон тайлбар цагийн эрхэд нєлєєлєхгїй,Ард тїмэн хэн байх нь хамаагїй єєрчлєлтєд хїргэж чадах хїнийг л хїснэ,Цус урсгаад ч дарж чаддаг цаг єнгєрсєн гэдэг нь араб энэтхэгээс харагдаж байна,Єнєєгийн НЭГДЭХ гэдгийн ХУЙВАЛДААНЫ зарчмаар зохион байгуулаад байгаа нєхдїїдийг нэвт харж байна,21 ямнга буюу 4 шил архины мєнгє нэмэр болохгїй,Дунд шатны авилгалчид чинь бїхнийг унтрааж байна,

2011-02-28 | 10:41:57 | 202.72.245.190 |

Зочин
махн шударга ёсний эцсийн найдлага гэж бодож бна

2011-02-28 | 10:40:56 | 68.185.103.241 |

Зочин
захиалгийн бичвэр. энхбаярийг дэмжиж бна. монголийн толоо хамгийн ихийг хийж чадсан хун.

2011-02-28 | 10:38:52 | 68.185.103.241 |