аж төрж байсны ул мөр болон өдгөө цөөнгүй газар шавар тагз, чулуун балгас байдаг ч “Жанжин клуб” хэмээн олноо алдаршсан гурван давхар тоосгон байшингийн дэргэд ягаан шар өнгийн эртний хоёр орон сууц “элтгий сартай тэнгэрийн дор эвдэрч хэмхэрсэн цонхных нь нүх онгойж харласаар удах болжээ.

Тэрхүү байшинг хувьчлах нэрийн дор эзэмшиж байсан эздэд нь өгсөн авч гэрэл цахилгаан байнга тасарч өвөлд нь чөтгөр ч тогтохын аргагүй хүйтэн болдог тул зарим эзэд нь зарж орхиод одсон учир голомтоо сахин цөөн хэдэн айл үлдсэн бөгөөд тэдний нэг нь Төмөрпүрэвийнх. Тэрээр хувь заяандаа нэг их баярлаад байдаггүй ч басхүү гуниж гутраад суудаггүй нэгэн. Өр нухсан гашуун бодолдоо түүртэн амаа гашууртал тамхи баагуулан цонхныхоо дэр модыг тохойлдон зогсож байлаа.

Өнгө гэрлийн бүгээн айзам цацан эр хонгор аялгуу өрөөнд нь намуухан эгшиглэж зуны шөнийн толбот цагаан сарны туяа цонхоор нь асгарсан эл хульхан гудамж ширтэн зогсоход уйтгар ганцаардлын нөмгөн бараан сүүдэр улам бүр түүнийг нөмөрнө. Бүжин сарны мөнгөн туяа цонхоор нь сүүмэлзсэн хэдэн шөнө, олон үдэш нойрыг нь хулжааж сэрээсэн зүүднийхээ тайлалыг олох гэж ийнхүү цонхныхоо дэр модыг базлан зогсож байгаа нь энэ.

…Зах хязгаар нь үл харагдах цасан цагаан тал дундуур хөтөлгөө морьтой давхиад л байх.Монгол хүн байтлаа унаж яваа мориныхоо зөв талд ухаа ягаан зээрд морь хөтөлчихөөд шүү.

Баярмаа чи минь хаа байна аа гэж чихээ дүлийртэл орилохыг яана. Салхи савир ч үгүй тэр их цасан далайн дунд мэлтийсэн шаргал туяатай хөх сарны дор очоод унаж яваа бас хөтөлж яваа морьд нь ч таг зогсчихно доо.Урагшаа бүү хэл арагшаа ч хөдлөхгүй. Энэ үед л гэнэт дэргэд нь нөгөөх хоригдол бүсгүй нөмгөн биендээ дан тэрлэг хөдөрчихсөн инээмсэглээд ирэх.

Омруу нь цантсан омголон морьд нь хамраа дуугарган цочмогхон ухасхийхэд Төмөрпүрэв улаан нүүрээрээ цас руу шааж ойчиход өнөөх бүсгүй энгэрээ яран түүнийг тэврэн авч бүүвэйн дуу аялан тайтгаруулахыг хичээнэ. Үүнээс цаашихыг тэр ердөө санахгүй. Хуурай модны мөчир шиг халуун зэрэглээтэй толгод дамжаад л гүйсээр байгаад усан хулгана болчихсон амьтан сэрчихдэг билээ…

Зүүднийхээ тайлалыг олох гэж олон янзаар оролдож үзээд эцсийн эцэст зүүдний маань зангилаа энэ тэргэл сарны нөлөөнд л байгаа юм болов уу хэмээн бодож наран талынхаа хоёр цонхыг хуучин сонины далбагар цаасаар халхалж хөшгөө давхар татчихаад өөртөө хань татан хөгжмөө чанга дээр нь тавчихаад хэвтэвч тусыг эс олно.

Цонхныхоо хөшгийг угааж индүүдээд өлгөсөн нь ч бий. Гэвч сэтгэлийн шаналал, зүүдний тойрог, ганцаардал гэгч ерөөс угаагаад ч арилдаггүй юмсанж. Сэтгэл эвгүйцэн нойр хулжаад өнгөрсөн одоог бодоод ирэхээр сарны хүйтэн дөл хүслийн харанхуй мананг хөвсөлзүүлдэг ч юм бил үү мэдэхгүй. Тиймгүй аваас хүний зүрх сэтгэл гэдэг яахин ингэж оволзох билээ.

Тэр ингэж бодох нь олонтаа. Сарны туяа яруу найрагчийн сэтгэлд л гуниг төрүүлдэг болохоор тэд гоо үзэсгэлэн хийгээд архи дарс, янаг амрагийн тухай дуу зохиодог байж таарна. Бас үхэл, хагацап болоод хүсэл хяслын дуулийг ч бичдэг биз. Энэ л сарны хөх туяа тэднээр дамжуулан амьдрал богинохон болоод хэврэгхэн байдаг юм. “Амьддаа бие биенээ хайрлаж яваарай” хэмээн хэлүүлсэн биз.

Сарны тэр хүйтэн гэгээнд тийм их чадал нуугдаж байдаг болоод хэдэн өдөр намайг үл тайлагдах зүүдэн далайд сөхчүүлээд байна даа… Төмөрпүрэв үнэн бөгөөд худал ч юм шиг хэрнээ басхүү заримдаа зугаатай ч гэмээр ийм нэгэн гансарсан бодолд хөтлөгдөн босон суун хэсэг өндөлзөв. Хажуугийн байрны хана сарны гэрэлд цайран мөнгөрчээ. Гэвч тэр сар өөд эгцлэн харж зүрхэлсэнгүй. Нүднийх нь буланд цонхных нь дор нэг хар юм хөдлөхөд анзааран харвал нэг муур гудам хөндлөн гүйгээд гэр хорооллын хашааны сүүдэрт далд орлоо.

Хүний өнгөрсөн амьдрал нь сэтгэл зүрхнийх нь амин тэжээл болдог аж. Тэгээд ч гансарч гиюүрсэн үедээ тэр амин тэжээлээсээ шим авч маргаашийнхаа иттэх итгэлд хүч зориг, амьдрах тэмүүлэл авч, эхэлснээ дуусгахгүй орхихыг үл тэвчдэг занд сургадаг байна. Ерөөс мартагдаж улирах амьдрал гэж юусан билээ.Алаг цоогтой аж төрөх хүмүүний энэ ёсонд айл гэрийн гэгээн үүдийг тулж босгосон нь түүнд саяхан мэт санагдавч өдгөө таван намрын үдэш улиран оджээ.

Санаж сэрэх, ухаарч мэдрэх, уйлж дуулах орчлонгийн энэхэн замд тэр ингэтлээ гансран ганцаардаж хувь заяандаа сөхөрч балмагдаж явсан гэж үү? Дайнд яваад зурам хөөв гэгчээр эхнэрээсээ далд элдэв эмс хүүхнүүдэд хошуу цорвойлгож хормой хотосыг нь сөхөж ч явсангүй. Эрхэлсэн ажил, элдэв долоон жөтөөрхөл дунд амьдралын гэгээн тугийг хатгаж бусдын л адил бударч, бас задарч, зандарч өнөөг хүрсэнсэн.

Ийнхүү нэгэн зуур зогсож байснаа цонхныхоо эсрэг хананд тулгасан явган ширээнийхээ дэргэд очин элгээ эвхэн хэсэг зуур зогсосхийснээ дахин нэг тамхи асаан буйдан дээрээ дээшээ харан хэвтээд өгөв. Олон хүүхэдтэй айлын орны цагаан даавуу шиг энэ тэндээ шарлачихсан байрныхаа таазыг ширтэн өмнөх бодлоо мартагнах санаатай “манай дээд талын айл хэзээ ингэтлээ ус алдчихсан юм бол доо” хэмээн бодогновч Баярмаагийн гуниг хүлхсэн уйтайхан харц уймарсан сэтгэлийнх нь манангаас арилж ерөөсөө холдсонгүй.

Өрөөнийх нь сүүдэртэн бараантах зүүн буланд улаан бүрхүүлтэй ширээний чийдэн ёлтолзох агаад

“…Алаг хорвоогийн зовлон жаргалыг
Дуртай дургүй ч амсаж явнаа
Алдрай насны нөхөдтэйгөө санасны зоргоор уулзахгүй юм даа… гэсэн сормуус чийгтүүлж аньсага норгосон гэгэлгэн аялгуутай нэгэн дуу хөгжимд нь эгшиглэж зүрхийг нь сэмлэнэ.

Хүн ер нь хийсэндээ биш хийгээгүй зүйлээсээ ядардаг гэдэг үнэн аж. Төмөрпүрэв унтарсан тамхиа хүчлэн хэд хэд сорсноо ухасхийн босож ороо сандайлан суугаад тамхиа үүд рүүгээ нясалчихав. Тэгснээ хоёр өвдөгнийхөө хооронд толгойгоо хавчуулан тонгойж хэсэг сууснаа хөгжмөө унтрааж орхив.Өрөөнд хачин нам гүм оргисноо хаа нэгтээ салхины исгэрэх, хажууханд ханын цагны сулхан чаг, чагхийх сонсогдов.

Тэр дахиад л цонхныхоо дэргэд очлоо. Нар буцаж бороо шиврэх нь ихсээд ирэхээр намрын аялгуу салхины үзүүрт тэмтрэгдээд эхэлдгийг багын мэдэх авч зуны сүүл сар дундаа дөнгөж орж байхад ийнхүү мэдрэгдэхийг өдий насандаа анзаараагүй явжээ. Өнөөх дэлхийн дулаарал гэдэг нь энэ юмсан уу. Хавар, намар хоёрт хавчигдсан зун гэдэг боомилж чадахгүй бол тэвэр гэдэгтэй агаар нэгэн болсон нь ч тэр юмсан уу, гэвч энэ бүхэн одоо Төмөрпүрэвт огтын хамаагүй зүйл байлаа.

Шинэ залуу улсад байр байшин олдох нь нүдний гэм тул танилынхаа амьдарч байсан эл нэг өрөө байрыг түрээслэн амьдарч, хэдэн хаврын жаврыг уясааж ханьсахын гэгээн жаргал, хайрлахын ариун дээдийг Баярмаагаас амссанаас ганцаардахын болоод гунихын зовлонг тэрбээр тэр бүр мэдэрсэнгүй өнөөг хүрчээ. Таван намрын цас жавар сөрж, худал хуурмагийн орчил дунд мөрдөн байцаагчийн мөрдөс зүүн зүтгэж ахмад цолтой, ахлах мөрдөн байцаагч гэсэн албан тушаалтай яваа ч “эр болон өсөвч ижийнхээ сэтгэлд нялхаараа” байдгийг энэ л нэгэн өдөр амьдрал түүнд ухааруулжээ.

-Чи бидэн хоёрт үр заяах болов уу гэсэн Баярмаагийн үг Төмөрпүрэвт чиггүй холын газраас харвасан нумны сум шиг эмзэгхэн сонсогдсоор нэлээдгүй уджээ. Танилцаад таван жил, ханилаад дөрвөн жил болсон хайрт хүүхнийх нь амнаас нь унаж зүрхнээс нь асгарсан цөхрөл гутралын манан бужигнуулсан ийм үгийг сонсчихоод

- “Харин ээ хө” хэмээн цагаахан итгэлээр бодон тунгаан суух цусан зүрхтэй эр хүн байна гэхэд итгэхэд хэцүү. Тэгэхэд Төмөрпүрэв үг хэлж зүрхлээгүй. Яагаад гэвэл Баярмаа өөрөө хүүхдийн их эмч хүн.

Бидэнд үр хүүхэд заяахгүй нь гэдгийг сар жилээр бус өдөр хоногоор мэдрэх тусмаа улам бүр бэтгэрэн гэгэлзэж гансраад байгааг нь Төмөрпүрэв уучлан бодовч яалтай.
Хорин насны хонгорхон үдшүүдэд үр заяалгүй яадаг юм хэмээн эрхлэлдэж үдшээс үүрийн туяа манхайтал шөнийн цэнгэлийг хөнжлийн халуунтайхан өнгөрөөдөг байлаа. Нэхэл хатуу орчлонд өөрийн үр, үрчилж өсгөсөн хүүхэд хоёрын хооронд тэмээ, ямаа шиг ялгаа их бий.

Гэвч энэ бодлоо өөрөөсөө нууж баймааж нэгэн удаа Баярмаад “Хоюулаа хүүхэд өргөж авъая. Хөөрхөн дүү дагуулах ч юм бил үү” гэж хэлсэн боловч зөвшөврөөгүй. Өргөмөл хүүхдээр өөрийнхөө сэтгэлийг тэжээж өөрийн болоод эцгийнхээ голомтыг залгамжлуулах хүсэл ч бас Төмөрпүрэвт байгаагүй болохоор энэ тухайд дахин ам нээгээгүй. Хүний ганц хүүхэд чинь туулах амьдралд түших ахан дүүс ховорхонтой болоод ч тэр үү дэндүү бардам анхил танхил зан нь ийнхүү нэг л өдөр номхорч нугалардаг байна.

Удам дамжих цус, үе залгамжлах үрсийн ялгааг мэдрэхгүй явах юм бол хүний ёсыг дагаад ч яанам. Оюутан ахуй цагийн омголон насандаа олж учирсан ханьтайгаа уярлын цэнхэр хорвоогийн хатуу тоглоомонд ингэж боомилогдох юм гэж хэзээ ч санаж байсангүй. Шорвог устай далайд загас бүхэн багтдаг, харин хүмүүн цусны дунд үр болгон заяадаггүй аж. Энэ үгийг нэгэнтээ Баярмаа хэлсэн нь бий. Тийм дээ ч цусны шинжилгээний хариуг сонсоод он цагийг элээж туулах хүмүүний жамыг сөрөлгүй хоёр тийшээгээ болох нь зөв гэлцсэн билээ.

Эр хүн өлссөн үедээ болон сэтгэлээр унасан үедээ л зовдог. Гэхдээ Төмөрпүрэв өлссөндөө өнөө зовоогүй билээ. Гэвч тэрээр өөрөөс нь өөр гал аслаа гээд гал унтардаггүй гэгчээр амьдрах иттэл сэтгэл нь алдраагүй яваа нь үнэн бөлгөө.Хамгийн хэцүү зовлон бол өөрийнхөө хайртай дуртай хүсэл тэмүүлэл, хайртай хүнтэйгээ хамт байж чадахгүй байх явдал юм. Харин хайр даадаггүй хүн хатууг даадаггүй гэгч л болчих вий гэсэн болгоомжлол түүнд бий.

Баярмааг гэрт нь буцаачихаад юу ч болоогүй мэт ажил амьдрал нь хэвийн юм шиг найз нөхөдтэйгөө инээж хөхрөлдөөд албаа залгуулан өдөр хоногийг өнгөрөөж яваа ч сэтгэл зүрхний хагацап гутрал, хүсэл хяслын хаялга нэг л мэдэхэд ухаан санааны чагтагыг угзчин тэнгэртэй хийморилог явахад чөтгөр ч хорлож чадахгүй харин тэнгэргүй яваа үед бол бурхан ч туслаж чадахгүй гэгчийг байн байн сануулаад байх шиг заримдаа тогтож суухын аргагүйд хүргэнэ.

“Он цагийн салхинд үрчлээтэж яваа духныхаа хээг арчаад ч арилахгүй болчихоогүй дээрээ үр хүүхэд төрүүлж өгөх эхнэртэй болоорой доо, миний хань” гэж Баярмаа үнэн цагаан сэтгэлээсээ хэлээд явсныг цөхөрсөн сэтгэлийн цангаа тайлах үг хэмээн бодоогүй нь өнөө хэр үнэн билээ. Өдгөө нэхэн бодохуй “Үйлсийг чинь залгуулж өмссөнийг чинь уралцах өнөр өтгөн үр хүүхэдтэй болоорой, миний ганцхүү” хэмээн ертөнцийн мөнх бусыг үзүүлсэн эцгийнх нь захиасны үргэлжлэл байж дээ.

Гэрэл гэгээтэй эхэлсэн амьдрал нь ингэж хүсэл хяслын хад мөргөн бутарч эвлүүлж болохооргүй замхарсанд махан бодь бие, цусан зүрхтэй эр хүн яалтай. Дурсамж бүхэн удах тусмаа үнэтэй. Оюутан ахуй цагийн дөрөв дэх жилээ Анагаахын дээд сургуулийн хүүхнүүдтэй хамт Батсүмбэрийн сангийн аж ахуйн умбарсам бор шороон дунд төмс хураалцаж явахдаа тэд анх танилцсан бөгөөд хавар нь Баярмаа төгсөх дадлагын ажлаа Луусангийн эмэгтэйчүүдийн хорих ангид хийхээр очсон.

Төмөрпүрэв ч үе үехэн түүнийг эргэж очно, тосч авна. Цагдаагийн сургуулиа дүүргээд мөрдөн байцаагчийн амаргүй албанд зүттэх хүсэл эрмэлзлэл нь түүнийг эндхийн амьдралтай танилцах хүслэнд далдхан даллаж байсан байж ч мэднэ. Тийм дээ ч тэр үү тэнд ер бусын нэгэн учрал тохиосон нь бий. Үнэнд үл гүйцэгдэм тэр тохиолыг одоо хэр нь яахан мартах билээ.

Үнэн ч гэсэн сүүдэртэй байдаг хойно доо. Шил шилээ даран үргэлжлэх шалгалт шүүлгийн дундуур сэтгэл зүрхнийх нь соронзон болсон Баярмаа руу тэмүүлэх дурлал түүнийг байн байн хайртынх нь байгаа газар руу дууддаг байв. Нэг удаа түүнийг хорихын эргэлт уулзалт хүлээн авах өрөөнд Баярмааг дуудуулчихаад сууж байхад тэр учрал болсон юм. Өдгөө ч тэр хоригдол бүсгүйн шунал тачаангуй төрх, үнэнээ өгүүлсэн өрөвдөлт харц үе үе хачин ихээр бодогдож өр нимгэн сэтгэлийг нь гижигдсэн инээмсэглэл нь сэтгэлийнх нь тольтоос гардаггүй байлаа.

Түүний үл мэдэг инээмсэглэл нөхөрсөг эсхүл эвгүйцэж ичингүйрхсэн төрх ч биш жирийн л нэг гэртээ ирсэн таних хүнтэйгээ мэндэлдэг бүсгүй хүнийх шиг инээмхийлэл байсансан.
-Танаас ганцхан удаа үүнийг хүсэх гэсэн юм. Би урьд өмнө нь эр хүнтэй ойртож эм биений жаргал гээчийг амсаж, амталж байгаагүй. Үнэнээ л хэлье. Харин энд хорин насны минь хонгор зүс гандаж гүйцлээ.

Та намайг зөвөөр ойлгоорой.Эр хүссэндээ бус эхийн захиас ирээдүйн зам мөрөө бодсондоо таньд ганцхан удаа өөрийгөө үнэ төлбөргүй тушаах гэсэн юм. Би янхан бүр ч биш ээ. Манайхан гэж таван үеийн бутач хүмүүс байдаг юм. Миний л мэдэхээр шүү дээ. Бүсгүй болгон нь хорин хоёр насныхаа дээсэнд охин насаа үдэж хорвоод нэгэн хүмүүн төрүүлэх бурхан багшийн захиастай юм гэдэг.

Тиймээс бурхан бидэнд хэмжээтэй ухаан хэмжээгүй хүсэл, хүсэл зориг өгсөн биз. Тэгээд ч би тэнэг хүн наян хувийн ёс суртахуунтай байдаг гэж боддог юм. Одоо ижий минь дөчин дөрөв, эмээ жаран зургаа, эмэг эх маань наян наймтай хөгшид бий. Тоостой хорвоогийн тойром чинээ газар бурхан ингэж элэнцийг минь илгээсэн байх. Манайхныг “Бутачийнхан” гэдэг.

Овог маань ч тийм. Та надад итгээрэй. Харин би буруу өдрийн хатуу цагт эхийн хэвлийд бүрэлдсэн юм байлгүй нэг л мэдэхэд хувь заяаныхаа оосорт дөрлүүлээд энд ирчихсэн юм даа. Хоёр өвлийн жаврыг энд өнгөрөөлөө. Одоо цаана нь зургаан өвлийн жавар хургаж байна даа. Хийсэн хэрэгтээ би гэмшдэггүй ээ. Чамд л гэж хэлэхэд би оюутан байхдаа энд ирсэн юм.

Тэгэхэд би нэг бандитай үерхдэг байлаа. Гэтэл намайг түүний нэг найз нь согтоочихоод хүчиндэх гэхээр нь согтуу хүн сохор ухаантай гэгчээр түүнийг боомилчихсон юм. Боомилчихсон ч гэж дээ. Согтуу солиорч балайраад бас элдэвлээд байхаар нь ортой нь хүлж орхичихоод гаднаас нь цоожилж хаячихаад яваад өгсөн чинь амьсгал нь боогдоод өнгөрчихсөн байсан. Ийм нэгэн түүхтэй хүмүүжил, хоригдол эмэгтэй таны өмнө “нүцгэн үнэн”-ээ өчөөд зогсож байна даа.

Бүсгүй ингэж намуухан өгүүлснээ аль түрүүнээс хойш энгэр задгай байсан дээлээ тайлав. Нөмгөн тэрлэгний цаанаас хамгийн түрүүнд цагаахан толгойтой булцгар цагаан хөх цулцгасхийн дараа нь нарийхан бэлхүүс, бондгор өгзөг, булчинлаг урт хөл харагдахад Төмөрпүрэв сандарсандаа дэмий л нүдээ аньжээ. Чамархайных нь судас лугшин цээжин дээр нь нэг их хүнд юм бөөгнөрч амьсгаа нь давхцан, гол судсаар нь халуун цус доошлон шээс нь хүрэх шиг болоод суун тусчээ. Тэгээд дараа нь дэмий л түүний дээгүүр харж хоолойгоо засах аядаад:

-Та хувцсаа өмсчихөөч гаднаас хүн ороод ирвэл эвгүй ш дээ гэж хэлэхдээ ам нь заваарч шүлс нь хатаад өөрийнхөө дууг таньсангүй.
Гэтэл бүсгүй согоон танхил алхаагаар их л бардам үүд хавьцаа очиж зогсоод

-Энд хэн ч орж ирэхгүй. Манай гал хамууд манаанд зогсож байгаа. Өөрөө битгий сандар л даа хэмээн уйтайхан инээмсэглэв. Түүнийг бэлхүүсээрээ ганхан толгойгоо үл ялиг гилжийлгэн алхаж явахыг нь хараад
-Энд ерөөсөө, үгүй ээ та ерөөсөө, хоёулаа ерөөсөө, ингэж тохиръё, дараа би, би таньд чөлөө аваад ерөөсөө…

Бүсгүй уулзалтын танхимын буйдан дээр чимээгүйхэн очиж баруун хөлөө зүүн хөлөн дээрээ ачин суугаад Төмөрпүрэвийн сандарч мэгдсэн олон “ерөөсөө”-г таслан юу ч болоогүй юм шиг

-Тэгвэл танд тамхи байна уу гэж яльгүй чичирхийлж амьсгаадсан өнгөөр асуухад нь үрчлээтэж амжаагүй зовхиных нь урт хар сормуусан дор нулимс гялтагнаж харагдав.Төмөрпүрэв гэнэтийн энэ уулзалтанд балмагдаж цочирдсондоо аанай л “ерөөсөө” гэсээр салганан чичирхийлсэн гараараа халаасаа тэмтрэн тамхиа гаргаж ирээд хайрцагтай нь сарвайв.

-Энд миний дэргэд суугаач гэсээр тэрээр хайрцагтай тамхинаас нь нэг ширхэгийг сугалан авч буцаан өгөхдөө Төмөргтүрэвийн асаасан шүдэнзнээс тамхиа асааж нэг их уртаар санаа алдаад уушигласан тамхиныхаа утааг байрны тааз өөд шившэн үлээв. Түүний бор шаргал үсээ халимаглан зассан нь уран гоо хүзүүг нь улам сайхан үзэсгэлэнтэй харагдуулна.

-Та юугий нь хараав. Саяхан л муужирч уначих нь холгүй сандарч өмнө нь үзэшгүй муухай, үлгэрт л гардаг чөтгөр шулмын эмгэн ирээд зогсчихсон юм шиг нүдээ аниад байгаагүй бил үү хэмээхэд нь янжуур хавчуулсан савхан цагаан хуруу нь чичирхийлж тамхиных нь үнс шалан дээр дэвссэн хул шаргал хивсэн дээр унав.

-Дээлээ нөмрөх үү?
-Баярлалаа. Тэндээ байж л байг
Төмөрпүрэвт хэлэх үг олдсонгүй. Дэмий л халаасаа тэмтрэн тамхиа гаргаж ирвэл

-Надад дахиад хэрэггүй. Хааяа уйттарлаж, бухимдахаараа ганц нэг сордог юм. Энд ирээд л ийм нэг зуршилтай болчихсон юм. Би таны эхнэрийг танинаа. Энд дадлага хийх болсон цагаас нь чамайгч, түүнийг ч их анзаарах болсон юм. Сайхан бүсгүй байна лээ. Аливаа саналыг хүн асуудал дэвшүүлсэн хүнийхээс өөрөөр хүлээж авдаг гэж намайг оюутан байхад багш маань сургаж байсан санагдана. Тэр туйлын үнэн үг шүү. Та ч гэсэн намайг одоо ч, хожим хойно ч буруугаар бодсоор байх биз.

Гэхдээ би таныг зүгээр л… юутай ч өөрөө надад маш их таалагддаг шүү. Надын мэт хоригдлыг та яаж тоож харахав. Надад өөрөөр чамтай харьцах, чиний нүд сэтгэлд торж үлдэх арга байгаагүй юм. Харин Баярмаадаа намайг ингэж үр хүссэн гэдгийг хэлээрэй, одоо бодвол чамайг хүлээгээд өрөөндөө сууж байгаа байлгүй, баяртай, одоо яв даа хэмээн санаашрангуй өгүүлснээ босч дээлээ өмсөөд гарч одсонсон.

Төмөрпүрэв толгойгоо салаавчлан он цагийн тэртээх ийм нэгэн уйтайхан, гунигтай учралыг санагалзан хэвтэхдзэ “Их юман дээр шударга ёс байхгүй байхад иймхэн юман дээр шударга царайлаад байх эвгүй л байдаг юм байна” гэсэн түүний гомдол цөхрөл шингэсэн үгийг дахин нэг санав. Хананд өлгөөтэй бяцхан жаазан дотор Баярмаагийн гуниг хүлхсэн алаг нүдэн зураг өөдөөс нь чимээгүйхэн ширтэнэ.

Нээрэн би түүнийг үр хүссэн гэдгийг хэлсэн бил үү чамд”. Төмөрпүрэв аанай л цонхон дээрээ очиж хөшгөө ярж цаана нь давхарлан наасан сонины цаасыг ураад гадагшаа ширтэв. Нойрмог хотын өглөөг сандчаан Амгалан өртөөний төмөр замд галт тэрэг тэртээ холоос гэнэт гуугчихад зүүдэн өвчтэй хүн зарим өрөө тасалгаа нь эзгүйрсэн энэхүү балгас болох дөхсөн байрны хонгилоор алхаж явах шиг хачин эвгүй сэрэл төрөөд давхийн эргэж харав.

- Маргааш л эндээс нүүе байз. Толгой хорогдох газар өөр олдох биз. Зүүд аргамжсан энэ ёрын байрнаас л холдож байвал гэж бодон цонх руугаа харвал элдэв одон тэмдэг зүүх дуртай хэнхэг туссан өвгөн хүний энгэр шиг цоохортсон тэнгэрийн хаяанд оочин цоочин одод анивалзаад буруу энгэртэй дээл шиг хавирган саран сүүмэлзэж харагдахуй багадаа чөтгөр шуламтай үлгэр аймсан сонсож байхад ар нуруугаар нь хүйт оргин эвгүйцдэг шиг зарсхийлээ.

Ж. Заяабаатар