Германы нэгэн компани саяхан дэлхийн хоёрдугаар дайны тухай 3D кино хийжээ.

Уг дайны тухай маргаантай асуудал зуун дамжин үргэл­жилж буй ч Холливудын ча­нарын хэмжээнд 3D тех­нологиор хийж, гурван хэм­жээст зурагтаар үзвэл түүхийг үнэн бодитоор үлдээхэд онц­гой нөлөө үзүүлэх болно хэмээн тэд үзсэн аж. Үүний нэгэн адил “Долдугаар сарын 1”-ний үймээний тухай бодит үнэнийг ч 3D-ээр үзэх юмсан. УИХ-ын 2008 оны сонгуулийн дараах олон ний­тийг хамарсан үймээн гэгч чухам юу болоод өнгөрсөн талаарх бодит үнэнийг бид өн­гөрсөн гурван жилд олж мэдэж чадсангүй. Хэн ч үүнд хариу хэлж чадахгүй байна. Удаа дараа ажлын хэсэг бай­гуулан ажиллалаа. Үр дүн алга.

Одоогийн байдлаар ту­хайн үед ЦЕГ болон Нийс­лэлийн цагдаагийн газ­рын удирдлагаар ажиллаж байсан хү­мүүст ял төлөвлөөд байгаа ч зүйл анги нь мөн өөрчлөгдөж буй сурагтай. Улсын ерөн­хий прокурор ши­нээр томилогд­соноос болов уу. Юуны учир дахин ажиллагаа зохион бай­гуулж, нэр бүхий хүмүүст тул­гасан хэргийн зүйл ангийг  өөрчлөх болов гэдэгт олон нийт эргэлзэж эхэллээ. Эхлээд тухайн үед ХЗДХ-ийн сайдаар ажиллаж байсан УИХ-ын гишүүн Ц.Мөнх-Оргил “Би буу­дах тушаал өгөөгүй” гэж “яаралтай” мэдэгдсэн. Да­раа нь мэдүүлгийн явцад Ч.Амарболд генерал “Буудах тушаал өгөх ёстой хүн нь би. Гэхдээ би тийм тушаал өгөөгүй” гэсэн. Харин одоо Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн холбогдох хэсэгт заасны дагуу буюу өөрөөр хэлбэл буудах тушаал өгсөн ч, өгөөгүй ч яллах тийм зүйл ангид холбогдуулан шалгаж эхэллээ.

Ямар ч байсан энд тухайн үед алба хашиж байсан цаг­даа­гийн бай­гууллагын удирд­лагуудад ял тулгах нэгэн зорилт ил харагдаад байна. Уг нь мөрдөн байцаах гэдэг үгийг ч бодсон мөрдөж шал­гаад, байцаагаад, хэргийг хү­лээлгэх учиртай баймаар. Харин өрнөж буй үйл явцаас харахад зөвхөн баривчлаад, байцааж, хэргээ хүлээхгүй бол тулган хүлээлгэдэг “нэг л өөр” зарчмаар яваад байх шиг.Цагдаагийн байгууллагад ажил­лаж буй хүмүүсийн сэтгэлзүйн хувьд ч дахин ийм хэрэг гарах вий гэсэн айдас хүйдэс бий болж, гарлаа гэхэд олон нийтийн төлөө эрсдэлээс айхгүй тэмцэх эр зориг тодорхой хэмжээнд мохсон болов уу гэмээр байдал ажиглагддаг. Тиймээс дараагийн сон­гуулиас өмнө энэ хэргийг нэг тийш болгох хэрэгтэй. Гэхдээ яаравчилж, дахин хэлмэгдүүлэлт үүсгэхээс бол­гоомжлохоос аргагүй юм.

Нөгөөтэйгүүр хэргийг шалгаж буй байдлаас харахад “Цагдаагийнхан бууд­сан уу? Буудсан бол хэний тушаа­лаар?” гэдэгт л хариулт хайгаад, таамаглалуудаа нотлох гээд байгаа болохоос энэ хэрэгтэй холбоотой бүх сэжиг, таамгийг шалгахгүй байгаа нь өрөөсгөл санагдана. Тухайлбал, талийгаач Э.Доржсүрэн. Мөнх-Эрдэнэ нар 2008 оны долдугаар сарын 1-ний шөнийн 01.30 цагийн үед Улсын клиникийн төв эмнэл­гийн хойд талын замын уулзвар дээр эрүүнийхээ орчимд буудуулж амь насаа алдсан байдаг. Шинжээчийн дүг­нэлтээр холын зайнаас буудуулсан болохыг тогтоосон бөгөөд харанхуй шөнөөр хоёуланг нь яг эрүүнд нь оно­сон  явдал  буудсан этгээд ямар нэг хэмжээгээр бэлтгэгдсэн хүн байсан юм биш үү гэсэн сэжиг тө­­рүүлдэг. Гэхдээ тухайн үед за­рим хэвлэлийнхний мэдээлж бай­сан шиг өндөр байшингийн орой дээр мэргэн бууч байрлаад гохоо дарахад бэлэн зогсч байсан уу гэвэл бас нотлогддоггүй. Мөн  “Дол­дугаар сарын 1”-ний үймээнтэй хол­боотой гэрэл зургуудыг эмхэтгэн ном гаргасан байдаг. Түүн дээр буу­даа­гүй хоёр ширхэг сумны зураг байдаг бөгөөд үүнийг армийнхны ч, цаг­даагийнхны зэвсэглэлд ашигладаггүй маш нарийхан сум байна гэцгээж байв. Түүнчлэн Цэргийн төв эмнэлэгт хөлөндөө буудуулан шархдаад ирсэн хүүхдийг үзэж байхдаа шөвгөөр хатгасан мэт нарийн сумаар буудсан болохыг үзээд гайхаж байсныг үүн­тэй холбон шалгаагүй нь харамсалтай.

Долдугаар сарын нэгний өдөр Сүхбаатарын талбайд автобус түрэн орж ирж зогсоод, уг автобуснаас хө­дөөний бололтой хүмүүс бууж ирмэгцээ “МАХН-ын байр хаана байна” хэмээн асуусан, учир мэдэх хүмүүс үүнийг гадаадынхны орол­цоотой байсан хэмээн батлан хэлдэг  зэрэг анхаарал татсан баримт, таа­маг­лал олон байдаг. Тухайлбал  УИХ-ын гишүүн, ХЗДХ-ийн сайд асан Д.Одбаяр манай сонинд өгсөн ярилцлагадаа “Монголчуудын до­тоод­доо хагаралтай, эв түнжингүй байхыг дэмждэг, гадаадын зохион бай­гуулалттай бүлэглэлүүд ч бай­гаа. Нууц албаныхан ч ажиллаж байна. Жишээ нь би манай намын байрыг хэдэн сайн эр шатаачихсан гэж боддоггүй. Цаана нь заавал хатгалга, дэмжлэг, захиалга байсан. Тодорхой хүний нэрийг хэлэх цаг ирнэ гэж боддог” хэмээсэн юм. Тэр­бээр энэ тухай лавшруулан асуухад “Гадаадын нэг амьтан”бий.  Түү­ний нэрийг би хэллээ гэхэд мөнгө, хөрөнгөө ийш тийш цацаад, Украин, Гүржээр тоглоод санаагаа амраачихсан хүнийг бид энд яах юм бэ. Тэртэй тэргүй  мэдэх хүмүүс нь мэдэж байгаа гэсэн. Харин “Тэр гадаад амьтан чинь долдугаар сарын нэгэнд МАХН-ын байрыг шатаасан захиалагч гэж та хэлээд байна уу?” гэхэд “Тийм болохоор л хэлж байна” гэж хариулсан. Хуулийн хүн улс төрийн хэрэгтэй холбоотой асуултад үүнээс дэлгэрэнгүйгээр хэрхэн хариу­лах билээ. Ямартай ч тэрбээр гаднын оролцоо байсныг цөөн үгээр батлан хэлсэн. Долдугаар сарын нэгний үймээний хэргийн улмаас шалгагдаж буй ЦЕГ-ын дарга асан, хошууч генерал Ч.Амарболдын өмгөөлөгч О.Алтангэрэл ч мөн УИХ-ын ги­шүүн Д.Одбаярын ярьсныг баталж манай сонинд өгсөн ярилцлагадаа “Тэр өдөр төр, засгийн байгууллага руу халдана гэсэн мэдээлэл, ард иргэдийн наад захын амьжиргаатай холбоотой эрчим хүчний сүлжээг дэлбэлэх гэж байна гэсэн мэдээлэл тархсан байдаг юм. Дээр нь тодорхой хувь хүмүүсийн амь насанд халдах үйлдэл ч гарах байсан. Хаа очиж цаг­даагийн байгууллага маш цөөхөн бүрэлдэхүүнтэйгээр үүргээ нэр төртэй биелүүлж үймээнийг та­раасан. Тухайн үед Ерөнхийлөгч байсан Н.Энхбаярын гаргасан “Онц байдал зарлах” шийдвэрийг зөв, бу­руу гэсэн шүүмжлэл олонтаа гарч байсан. Дараа нь УИХ-ын нэгдсэн чуулганаар хэлэлцээд “зөв байсан” гэж үзсэн. Одоо дахин энэ тухай ярихгүй. Хамгийн гол нь бид энэ үйл явдлаас цаашид манай тусгаар тогтнол бол хэн ч халдашгүй бат бэх биш юм байна шүү. Хэн нэг­ний захиалгаар, улс төрийн үймээн дэгдээж болдог юм байна гэсэн сур­гамжтай үлдэх ёстой” гэж ярьсан юм. Тэрбээр  “Өнгөрсөн хугацаанд хэрэг шалгаж дуусаад би 25 хавтаст хэрэгтэй танилцсан. Мөрдөн бай­цаал­тын нууц учраас энэ талаар дэл­гэрэнгүй ярьж болохгүй. Гэхдээ эдгээр хавтаст хэрэгтэй бүрэн та­нилцсан хүний хувьд нэг л зүйлийг ха­риуцлагатайгаар хэлж чадна. Цагдаа байлдааны сум хэрэглээд хүний амь насыг хохироосон гэх үндэслэл ямар ч байсан өнгөрсөн хугацаанд тог­тоогдоогүй” хэмээсэн билээ.

Дашрамд дурьдахад талийгаач Э.Доржсүрэнгийн  намтар, сурсан сургууль, ажилласан газар нь ан­хаарал татдагийг мэргэжлийн эх сур­валж өгүүлж байсан удаатай. Эх сурвалжийн нэрийг мэдээж нууцлах ёстой. Харин талийгаачийн хувьд АНУ-д сурч ажиллаж байсан, энд ирээд ресторан ажиллуулж байсан хөдөлмөрч, боловсролтой залуу бай­сан тухай хэвлэлүүд мэдээлж байсан. Нэмж хэлэхэд тэрбээр АНУ-ын Монтана муж улсад Хожуу үеийн гэ­гээнтнүүдийн сүм буюу Морманы сүмийн  шугамаар шашны сургуульд Киргиз, Украин, Гүрж иргэдтэй хамт суралцан , “Caml” гэдэг компанид ажиллаж байсан гэдэг. Архи, тамхи хэрэглэдэггүй, найз бүсгүйгүй, тэр бүр залуустай нөхөрлөөд наргиж цэнгээд явдаггүй нэгэн байсан нь сонирхолтой. Яг одоо долдугаар сарын 1-ний үймээн шиг улс төрийн хямралт үйл явдлууд Тунис, Египет, Ливид хэрхэн үргэлжилж буйг бид харж байна.

Эцэст нь хэлэхэд энэ асуудлыг улстөржүүлэлгүй, яг байгаа баримтад тулгуурлаад үнэн зөвөөр шийдвэрлэж дуусаасай. Энэ хэргийг хэрхэн үнэн зөв шийдвэрлэхээс цаашид Монгол Улсын цагдаагийн байгууллагын үйл ажиллагаа, нэр хүнд ихээхэн шалт­гаална. Цагдаа бол төрийн дархлаа.  Түүхийн хуудсанд болсон үйл явдлыг буруугаар бичиж үлдээх, төрийн албанд зүтгэсэн хүмүүсээ хилсээр хэлмэгдүүлэн, хэрэг тулган хүлээлгэх эрх ардчилсан нийгэмд байх ёсгүй. Тиймээс төрийн нууц гэдгээр хал­хавч­лан улстөрчдийн амыг харах бус, ажлын хэсэг байгуулан шалгасан бүх эх сурвалж болсон явдлын бодит үнэнийг нээлттэй танилцуулаач гэж хүсмээр байна. Тэртээх  70 жилийн өмнөх дайныг 3D-ээр харуулж бо­лоод байхад гурван жилийн өмнө болсон сонгуулийн дараах үймээ­нийг хэн зохион байгуулж, хэнийг хэлмэгдүүлчихээд байгааг бүх талаас нь яг бодитойгоор харж, чухам юу болоод өнгөрснийг мэдмээр бай­на шүү дээ. Дахиад сонгууль болно гэхээс айж байна. Муугаар бодо­ход үймээн самуун  давтагдлаа гэ­хэд биднийг хэн хамгаалах билээ. Хамгаалсныг нь хожим хилсээр хэрэг тулгаж яллавал яана гэхчлэн олон эргэлзээ байна.

У.ОРГИЛМАА

"Улс төрийн тойм"