Westminster" шүүх хурлын танхимд болсон хурлаас 18-ны энэ өдөр хурлыг хийх шийдвэрийг шүүгч гаргасан юм. Б.Хурцын асуудлыг шийдэх зорилготой Ажлын хэсгийн ахлагч шүүх хурлын тов урагшилж, хойшлохгүй гэдгийг хэлж байсан.

2-ны өдрийн шүүх хурал дээр хоёр тал асуудлаа дэлгэрэнгүй танилцуулж, нэмэлт мэдээллүүдээ өгсөн гэдгийг,   шүүгч хоёр талын аргументуудыг сонссоны үндсэн дээр “хоёрдугаар сарын 18-ны өдөр эцсийн шийдвэрээ гаргана. “Тэр хүртэл ганц хоёр асуудал шалгах хэрэгтэй байна. 18-ны өдрөөс цаашаа бол сунгахгүй ээ” гэсэн   байр сууриа илэрхийлсэн гэдэг мэдээллийг Ажлын хэсгээс энэ сарын 3-ны өдөр өгч байсан билээ.

Тэгэхээр Б.Хурцын 8 дахь удаагийн анхан шатны ээлжит шүүх хурлаас албан ёсны шийд гарах нь тодорхой болоод байна. Гол нь Монгол руу буцаах уу, Герман руу шилжүүлэх үү. Шүүгч шийдвэрийг хэрхэн гаргах вэ гэдэг нь зөвхөн бидний бус олон улсын мэдээллийн агентлагуудын анхааралд ч байна гэдэг нь хэд хэдэн удаагийн хурлын дараа бүр тодорхой болоод байна.

Монголын талаас Үндэсний Аюулгүй Байдлын Зөвлөлийн Ажлын албаны дарга ИБУИНВУ-д албан айлчлал хийж явсан гэдгийг л нотолж,   баталгаажуулах түвшинд хэд хэдэн баримт гаргаж өгсөн. Тухайлбал, өмнө нь    төр, засгийн албаны   хүмүүс тус улсад зорчихдоо ямар паспорттой зорчиж байсан байдаг вэ гэхчлэн баримтуудыг шүүгчид өгсөн гэж буй. Мөн 2003 оны асуудлыг шүүх хурал дээр ерөөсөө ярихгүй байгаа гэсэн мэдээллийг өгч байдаг. Тэр тийм байж болно.

Гэхдээ   Английн тал   Б.Хурцыг баривчилсан нь 2003 онд   Европын холбооны улсуудын хууль журмыг зөрчин Д.Энхбат   агсныг хулгайлж авчирсан асуудалтай шууд холбоотой гэдгийг хаа хаанаа мэдэж буй билээ. Олон улсын хууль журмыг зөрчсөн энэ асуудал өнгөрсөн хугацаанд Европын холбооны улсуудын анхааралд байж ирсэн гэдгийг үгүйсгэж болохгүй юм. Түүнчлэн, уг асуудлын талаар НҮБ-аас тусгай илтгэгч томилогдон ирж Монголд ажиллаж байсан гэх ерөнхий мэдээлэл л байдгаас тэр хүн юу олж мэдэж, ямар дүгнэлт хийж байсныг олон нийт сайн мэддэггүй. Тэр үүднээс Манфрэд Новак гэгч эрхэм 2003 оны асуудлаар манай улсад ажилласныхаа дараа үр дүнгээ хэрхэн тайлагнаж байсан талаар сонирхуулъя.

Манфрэд Новак нь НҮБ-ын Хүний Эрхийн Дээд Комиссарын Газрын эрүү шүүлтийн асуудлаарх тусгай илтгэгчийн хувиар   2005 онд манай улсад томилогдон ажиллажээ. Тэрбээр,   ажиллах хугацаандаа тухайн үеийн Ерөнхийлөгч Н.Багабандитай,   УИХ-ын гишүүдтэй, холбогдох яамдын сайдтай,   хүчний байгууллагуудын удирдлагуудтай,    Хүний эрхийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллагын ажилтнуудтай, Элчин сайдуудтай, Олон улсын байгууллагуудын удирдлагуудтай гэхчлэн тун олон эрх бүхий хүмүүстэй уулзсан байдаг.

Мөн 2005 оны зургадугаар сарын 7-нд тусгай илтгэгч Новак Зүүн хараагийн 0413 дугаар чанга дэглэмтэй хориход төрийн нууц задруулсан хэргээр 3 жилийн ял эдэлж байсан Д.Энхбаттай уулзжээ.    Түүнтэй уулзахдаа хөндлөнгийн эмчийн үзлэгээр   амьсгал нь хүнд, шээс нь цустай, чичрэх зэрэг шинж тэмдэг нь биеийн байдал тааруухан болохыг илтгэж байгааг мэдэгдэж,   эмнэлгийн тусламж яаралтай авах шаардлагатайг анхааруулсны дагуу   Зайсан дахь хорих эмнэлэгт шилжүүлсэн   ч дорвитой эмчилгээ хийлгүй   буцаасан талаар тэр мэдэж авчээ.

Гол нь, Д.Энхбат яагаад хоригдож буй талаар тэр мэдэж чадсан байна.     Тодруулбал, Франц улсаас орогнол хүсээд байсан Д.Энхбатыг 2003 оны тавдугаар сарын 15-ны орчимд Парис дахь нэгэн рестораны өмнө ТЕГ-ын хэсэг ажилтан барьж зодоод, элчингийн машинд суулган, Бельги дэх Элчин сайдын яамаар дамжуулан   Герман улсын ЭСЯ-ны байранд хүргэжээ.    ЭСЯ-нд нэг хонуулахдаа ТЕГ-ын ажилтнууд түүнийг эрүүдэн шүүж, тарчилган зовоосон бөгөөд маргааш нь дугуйт тэргэнд суулган МИАТ-ийн онгоцоор тавдугаар сарын 18-ны өдөр УБ руу авч оджээ. Тэгэхдээ Монгол улсын хилээр нэвтрэн орсон тэмдэглэгээ хийгдээгүй бөгөөд хотын гаднах нууц байранд хорьжээ. Ардчиллын удирдагч, тухайн үедээ Дэд бүтцийн сайд асан С.Зоригийн аллагад түүнийг буруутган, ял тулган эрүүдсэн ч Д.Энхбат хэрэг хүлээгээгүй байна. Улмаар, түүнийг    ТЕГ-ын мэдээлэгч гэж бүртгэн тавдугаар сарын 25-нд хилээр нэвтрэн орсон болгож, хуурамч баримт бүрдүүлжээ. Түүнийг олон цагаар сандал дээр суулгах, буугаар элгэн тус газар нь балбаж, хуурамчаар цаазаар авах зэрэг арга байдлаар тарчлааж байжээ хэмээн Тусгай илтгэгч тайландаа өгүүлжээ.

Мөн өмгөөлөгч Л.Санжаасүрэн нь 2003 оны зургаадугаар сард   Д.Энхбатыг хэрхэн хулгайлсан, тарчлааж байсан талаар нь өөртэй нь ярилцлага хийснээ, видео бичлэгээр баримтжуулж, мөн оныхоо есдүгээр сард   Монголын 25 дугаар суваг телевизээр 36 минутын бичлэгийг цацсан нь, Төрийн нууц задруулсан гэх хэргийг үүсгэх, түүнийг буруутгах үндэслэл болжээ гэж Новак тайландаа бичжээ. Тэрбээр өмгөөлөгч Л.Санжаасүрэнг эмчилгээ хийлгэж байхад уулзсан гэдгээ дурджээ.

Түүнчлэн, Д.Энхбат, Л.Санжаасүрэн гэсэн хоёр хоригдлын эрүүл мэндийн байдлыг харгалзан үзэж хүнлэг хандах үүднээс өршөөл үзүүлэхийг Тусгай илтгэгч Новак Ерөнхийлөгчөөс хүссэн байна. Гол нь, төрийн нууц задруулсан гэж ял оноосон явдал нь олон улсын хүний эрхийн хуулийг зөрчиж байна гэж үзэж буйгаа ерөнхийлөгчид уламжилж байжээ. Үйлчлүүлэгчээ хамгаалах, Тагнуулын ажилтнууд тарчлаасан талаар нь ултай баримт цуглуулах, улмаар уг мэдээллийг олон нийтэд хүргэх нь өмгөөлөгч Л.Санжаасүрэнгийн эрх төдийгүй үүрэг нь юм гэж тэр бичжээ.

Мөн Тусгай илтгэгч Новак Д.Энхбатыг олон улсын эрх зүйг ноцтойгоор зөрчиж шийтгэсэн тул нэн даруй суллах шаардлагатай гэж үзэж буйгаа, түүнчлэн   эрүү шүүлтийг хийсэн, тарчилган зовоосон этгээдүүдийн эсрэг шүүх ажиллагааг эхлүүлэх хэрэгтэй гэдгийг тайландаа өгүүлж байжээ. Түүний эдгээр үгс нь Олон улсын төвшинд хүрсэн, бодитой хэлж яригдсан үгс аж.

Тусгай илгэгч М. Новакийн тухай багахан танилцуулга хийхэд,    тэрбээр 1950 оны 6 дугаар сарын 26-нд Австрид төрсөн юм байна. Өдгөө түүнийг Vienna-ийн их сургуулийн профессор, Австрийн   Хүний эрхийн алдартай   хуульч гэдгээр нь олон улсад андахгүй мэднэ.     Тэрбээр Америкийн Гуантанамо дахь шоронд хоригдогсдыг эрүүдэн шүүж байсныг шалган илчлэхийн төлөө 7 жилийн турш ажилласан, улмаар илтгэж чадсан нэхэл хатуутай хуульч юм.    Өдгөө Викиликс сайтад нууц баримтыг өгсөн гэгддэг АНУ-ын Армийн байлдагч Bradley Manning-ийг өмгөөлж буй нэртэй хуульч бөгөөд хүний эрхийг уландаа гишгэсэн, олон улсын анхаарлыг татсан олон хэргүүд дээр ажиллаж байсан туршлагатай нэгэн юм.

Тэгэхээр Англи улс Б.Хурцыг баривчилсан нь   Тусгай илтгэгчийн тайлантай шууд холбоогүй ч, Олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн Хүний Эрхийн Түгээмэл Тунхаглалын дагуу хамгаалагдсан энэ байгууллагын нэр хүнд бүхий хуульчийн тайлан олон улсын анхаарлыг татсан байдаг.

Тэрчлэн, Европын холбооны хууль журмынхаа дагуу Германы хүсэлтийг биелүүлэх үүргийнхээ дагуу ажилласан гэж Английн тал мэдэгддэг. Харин манай талаас Англичууд Герман улсын хүсэлтийг биелүүлэхдээ, өөрсдөө манай хүнийг хууль ёсны дагуу баривчилсан уу, үгүй юу гэдгийг батлах ёстой. Тэрийгээ батлаж чадахгүй байгаа гэсэн байр суурьтай байгаа билээ.

Тэгэхээр өнөөдрийн шүүх хурлаар Б.Хурцын асуудал шийдэгдэх байх. Хуралд   Тусгай үүрэг гүйцэтгэгч элчин сайд Ц.Болор, Монгол Улсаас ИБУИНВУ-д суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Б.Алтангэрэл, ЭСЯ-ны Зөвлөх, консул Н.Батаа нар оролцоно. Харин эхнэр Ү.Сарнай нь хуралд суух эсэх нь тодорхойгүй байна.

Э.Болорхажид

mglradoi