Архив ангилал

МАН-ынхны талцал дуусаж, хуйвалдаан нь эхлэв үү

2025-11-04

МАН-ын Удирдах зөвлөлөөс байгуулсан эвлэрүүлэх ажлын хэсэг үүргээ зарим талаар гүйцэтгэжээ. 30:38-аараа талцчихаад

байсан УИХ дахь бүлэг нь ямартай ч хуралдаж, нэг талдаа гарсан аж. Гэхдээ яг л олон нийтийн хардаж байсанчлан зарим гэм буруугаа “гар барьсныхаа” ард нуухаар тохирсон байх юм. УИХ-ын гишүүн Х.Булгантуяа Ерөнхий сайд Г.Занданшатарыг огцруулах, эсэхийг шийдэх хуралдааныг даргалахдаа Үндсэн хууль зөрчсөнийг Цэцээс тогтоочихсон. УИХ-ын тухай хуулийн 9.3-т “Гишүүнийг тангаргаасаа няцаж, Үндсэн хууль зөрчсөн гэсэн дүгнэлт Цэцээс гаргасныг УИХ хүлээн зөвшөөрсөн бол түүнийг эгүүлэн татах, эсэх асуудлыг парламент хэлэлцэн шийдвэрлэнэ” хэмээн заажээ. Тиймээс сөрөг хүчний зүгээс Х.Булгантуяаг эгүүлэн татах, эсэхийг хэлэлцэх ёстой гэсэн шаардлага тавив. Харин МАН-ынхан “УИХ-ын дэд даргаас нь огцруулаад л болно. Энэ асуудлыг байнгын хороогоор хэлэлцэхгүй. Бид бүлгээрээ шийдчихсэн” хэмээн даналзаж байна. Одоо бүлгээрээ нийлээд Үндсэн хуулийн дээр гишгэдэг болсон аж.

МАН БА АН

Баасан гаргийн чуулганы үеэр ийм “шинэ” талцал бий болов. Сар гаруйн турш талцан хэрэлдсэн МАН-ынхан учиргүй амь нэгтэй болсон байна. Тус намын бүлэг пүрэв гарагт 18.00 цагаас хуралдахдаа УИХ-ын дэд даргаас Х.Булгантуяаг огцруулж, Ж.Бат-Эрдэнийг томилохоор шийдвэрлэсэн юм. Аль хэдийн ажлын цаг дууссан ч тэд УИХ-ын даргын дэргэдэх зөвлөлийг гялс хуралдуулж, уг саналаа чуулганаар хэлэлцэх дараалалд оруулсан аж. Хүссэн асуудлаа чуулганаар хэлэлцэх тов, дараалалд маш хурдан оруулдаг, дэг будилуулдаг хэмээн дэд дарга Б.Пүрэвдорж тэднийг зэмлэсэн. Мөн тэрбээр хуулийн дагуу эхлээд Төрийн байгуулалтын байнгын хороогоор уг асуудлыг хэлэлцэх ёстой гэв. Харин МАН-ынхан “Үндсэн хууль, УИХ-ын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн дагуу бүлэг бүрэн эрхийнхээ хүрээнд дэд даргыг чөлөөлж, томилох саналыг оруулж ирсэн. Байнгын хороогоор хэлэлцэх шаардлагагүй” гэв.

Өмнө нь Г.Занданшатарын талынхан Үндсэн хуулиа сахихыг бусдаасаа шаардаж, сар гаруй “тэмцсэн”. Гэхдээ нэг орой л үүнийгээ мартаж орхиод, нийлээд хуулийг өөрийнхөөрөө тайлбарлан “гэдийв”. Ж.Батжаргал, С.Бямбацогт нар “Байнгын хороогоор хэлэлцэхгүй, шууд чуулганаар ярих ёстой” хэмээн нөгөө бүлэглэлийнхэнтэйгээ нэгдэж байв. Харин АН-ынхан УИХ-ын тухай хуулийн 9.3-ын дагуу Үндсэн хууль зөрчсөнийг нь Цэцээс тогтоосон гишүүнийг эгүүлэн татах асуудлыг парламентаар хэлэлцэх ёстой хэмээн шаардсан. Эгүүлэн татах, үгүйг УИХ хэлэлцээд шийдэх ёстой гэсэн юм.

“УЛААН ХАМГААЛАГЧИД”

Энэ үеэр МАН-аас жагсаалтаар сонгогдсон голдуу хэсэг эмэгтэй гишүүн “улаан хамгаалагч”-ийнхаа ажлыг тун сайн хийсэн юм. Тэд Х.Булгантуяаг эгүүлэн татаж, Үндсэн хуулиа мөрдөх шаардлага тавьсан АН-ын гишүүн бүрийг үг хэлүүлэхгүй тал талаас нь орилолдов. Бас “Эмэгтэй хүн юм чинь эгүүлэн татаад яах нь вэ” гэсэн сонин тайлбар ч хэлжээ. Эмэгтэй хүн бол хууль зөрчиж болдог гэж ойлгодог бололтой юм.

Гишүүн О.Амгаланбаатар “Цэцийн шийдвэрт УИХ-ын гишүүн Х.Булгантуяа Үндсэн хууль зөрчсөн гэж бичсэн байгаа. Дэд дарга гэдэг үг байхгүй. Тиймээс Үндсэн хуулиа сахин биелүүлнэ гэж өргөсөн тангаргаасаа няцсан Х.Булгантуяаг эгүүлэн татах асуудлыг хэлэлцэх ёстой. Үгүй бол хуулийн өмнө бүгд тэгш байх зарчим алдагдана. Үндсэн хуульд эрэгтэй, эмэгтэй бүгд тэгш эрхтэй гэж заасан байгаа” гэсэн юм. Д.Ганбат гишүүн “Үндсэн хуулийн дээр хэн ч гишгэж болохгүй. Төрийн байгуулалтын байнгын хороо гэж “залилангийн хөндий” болсон. Үндсэн хууль зөрчих нь гэдгийг Х.Булгантуяад зарим чинь сануулаад л байсан. Гэтэл ирцээ ч бүрдүүлээгүй атлаа шөнөжин алх бариад л нүдээд байсан биз дээ. Үндсэн хууль зөрчсөнийг нь Цэц тогтоолоо. МАН-ынхан та нар хулгай, луйвраа хоорондоо тохирдог байж болно, ард түмэнтэй тэгж чадахгүй шүү. Сандал ширээ, албан тушаалаа хувааж аваад наймаалцчихаараа болчихдог хэрэг үү. Даргадаа үнэнч байвал Үндсэн хуулийн дээгүүр ч алхаж, нийлээд юу ч хийж болно гэж боддог юм уу. Үндсэн хуулиас илүү юу ч байхгүй шүү” гэсэн юм.

Харин Х.Баасанжаргал гишүүн “Үндсэн хуулийн 66 дугаар зүйлд Цэц дөрвөн асуудал хянан шийдвэрлэхээр заасан. Үүний гурваар нь шийдвэр гаргасан. УИХ-ын тогтоол болон гишүүн Үндсэн хууль зөрчсөн гэсэн. Харин 66.2.4-т байгаа огцруулах үндэслэлийг хэлэлцээгүй, дүгнэлт гаргаагүй. Тиймээс уг асуудлыг энэ танхимд ярих ёсгүй. Үндсэн хууль зөрчсөнтэй холбоотой үр дагаврыг ярих ёстой. Үүнийг нь бид бүлгээрээ хэлэлцээд шийдвэрлэсэн юм. Үндсэн хууль зөрчсөн гэж үзсэн бол УИХ-ын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн дагуу оролцохгүй гэдгээ бүртгүүлээд, ирцээс хасагдах боломж байхад хэн ч тэгээгүй. Тэгэхээр бүх 71 гишүүн хууль зөрчсөн гэсэн үг. Сөрөг хүчин өнөөдөр сөрөг хүчин шиг байсан бол парламентыг ийм байдалд оруулахгүй байсан” гэв. Түүнийхээр бол хууль тогтоох дээд байгууллагын дэд дарга Үндсэн хуулиа зөрчсөн бол хариуцлага тооцох, үгүйг УИХ доторх бүтэц болох намын бүлэг шийддэг аж. Энэ гишүүн Их засаг их сургуулийг эрх зүйчээр төгсөж, дараа нь МУИС-д хууль зүйн магистр хамгаалсан хүн юм билээ. Гэтэл ярьж буй зүйл нь иймэрхүү. Бас МАН-ынхан дотроо талцсан нь ч, бүлэглэлийнхэн нь эрх ашгийнхаа төлөө Үндсэн хууль зөрчөөд одоо эгүүлэн татагдахад хүрсэн нь ч АН-ын буруу гэнэ. Бүх зүйл АН-ын буруу, ийм сөрөг хүчин байдаг юм уу гэж Х.Баасанжаргал хэлэхэд ард нь өнөөх “улаан хамгаалагчид” алга ташиж байна лээ.

Ж.Баярмаа гишүүн түүнд “Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлт маш тодорхой гарсан. УИХ-ын гишүүн Х.Булгантуяа нь чуулганы хуралдаан даргалахдаа Үндсэн хуулийн 1.2, 43.1-ийг зөрчсөн нь тогтоогдсон гэсэн байна. УИХ-ын тухай хуулийн 9.3-ын дагуу түүнийг гишүүнээс нь эгүүлэн татах, эсэхийг парламент хэлэлцэн шийдэх ёстой. Хуулиа мөрдөх учиртай юм. Гэтэл манай бүлэг шийдчихсэн гэлээ. Танай бүлэг Үндсэн хуулийн дээр гарчихсан юм уу. Тийм бол парламент гэж байх хэрэгтэй юү. Та нар эвлэрчихээр Үндсэн хууль зөрчсөн бүх зүйл хамаагүй болчихож байгаа хэрэг үү” гэсэн юм.

Г.Занданшатарыг огцруулах асуудлыг санаачлахад П.Сайнзориг “гол дүр”-ээр тодорч, А.Ариунзаяа, М.Мандхай, Х.Баасанжаргал, О.Саранчулуун нарын эмэгтэй гишүүн өөрсдийг нь жагсаалтад оруулсан “эзэн”-ийхээ төлөө юу ч хийхээс буцахгүй гэдгээ баталсан билээ. Х.Булгантуяа ч эрх ашгийнхаа төлөө л Үндсэн хууль зөрчсөн. Үүнийг Цэцээс эцэслэн тогтоочхоод байхад буруугаа хүлээн зөвшөөрөхийн оронд улам гэдийж, хуулийг өөрсдийнхөө эрх ашгаар үргэлжлүүлэн тайлбарлаж, сүүлдээ “Эмэгтэй хүн юм чинь эгүүлэн татаж болохгүй” гэсэн тэнэг тайлбар хэлээд сууж байна. Үнэндээ эдгээр гишүүн эмэгтэй улс төрчдийн нэр хүндийг унагаж гүйцэв. Хуульч гээд буй гишүүн бүсгүй “Гишүүн Үндсэн хууль зөрчсөн” хэмээн хүлээн зөвшөөрөөд байгаа атлаа “Тэгсэн ч эгүүлэн татах шаардлагагүй” гэсэн логикгүй тайлбар хэлсэн. Эмэгтэйчүүд байгаа газар хуйвалдаан, хууль зөрчил, авлига бага байдаг гэдэг иргэдийн бодол ч замхарч, итгэл алдрахад эдгээр гишүүний гүйцэтгэж буй үүрэг асар их аж.

МАН-ынхны талцал ийнхүү дуусаж, хуйвалдаан нь эхэлж буй бололтой. Гэхдээ хулгайч, авлигачидтай эвлэрэхгүй хэмээн мэдэгдэж байсан Ерөнхий сайд Г.Занданшатар, Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Б.Энхбаяр нар яасан бол. Үндсэн хууль зөрчиж, өөрийг нь огцруулахаар завдсаныг бас “уучилчих” юм биш биз.

https://www.unuudur.mn/a/278524