Өвөр Монголын ноолуурын цагаан ямаа зөөлөн ноолуураараа дэлхийг дулаацуулж дэлгэр орноо дуурьсуулна. “Зөөлөн алт”, “ширхэглэг эрдэнэ” гэгдсэн Өвөр Монголын ямаан ноолуур дэлхийд алдартай юм. Статистикийн мэдээгээр дэлхийн ноолуурын үйлдвэрлэлийн 50 орчим хувь нь Хятадад, Хятадын ноолуурын үйлдвэрлэлийн бараг 50 хувь нь Өвөр Монголд бадаг юм. Тиймээс “Дэлхийн ноолуурыг Хятадаас харж, Хятадын ноолуург Өвөр Монголоос харна” гэсэн бодит баримт бий.

Өвөр Монголын цагаан ноолууран ямаа, Хан уулын цагаан ноолууран ямаа, Үзэмчин цагаан ноолууран ямаа зэрэг нь манай орны буйжуулсан ноолууран ямааны шилдэг гурван сорт юм. Өвөр Монголын цагаан ноолууран ямаа нь Арбас цагаан ноолууран ямаа, хоёр богдын цагаан ноолууран ямаа, Алшаа цагаан ноолууран ямаа гэх гурван төрөл байдаг юм.

Энэхүү өвөрмөц, давуу талтай нөөцдөө тулгуурлан Өвөр Монгол ноолууран бүтээгдэхүүний гүн боловсруулалт, экспортын хамгийн том баазыг бий болгож, үндэсний зах зээлийн 60 гаруй хувийг эзэлж, дэлхийн 20 гаруй улс орон, бүс нутагт экспортолж үндэсний чухал "Ноолуурын төв" болсон юм. Өдгөө ӨМӨЗО-д 15 сая 800 мянга гаруй ноолууран ямаа үржүүлж, ноолуур боловсруулах 92 аж ахуйн нэгжийн жилийн борлуулалтын орлого 5 сая юанийг давж, 233 сая юанийн валютын орлого олжээ.

Арбас цагаан ноолууран ямаа

Нэгдсэн дэмжлэг, хамтын баялаг нь өрх бүрийн орлогыг 100 мянган юаниар нэмэгдүүлнэ.

Арбас цагаан ноолууран ямаа ба ухаалаг мал аж ахуйн үлгэр жишээ

Ордосын өндөрлөгт есдүгээр сарын эхээр нар хур тэнцэж, өвс мод ногоорон, харсан бүгдийн харааг мялана.

Отог хошууны Арбас сумын Улаан-ус багийн Мүюнь газар тариалан, мал аж ахуйн мэргэжлийн хоршоо нь 3000 гаруй ямааг хээлтэй ямаа, төлийн насны ямаа гэж хэд хэдэн бүлэгт хувааж, 1000 гаруй гурван насны ямааг нэгдлийн бэлчээрт, 1000 гаруй төлийн насны ямааг хашаалж, бусад ямааг сул бэлчээрт тэжээж байгаа юм. Манай мэргэжлийн хоршоо 3000 гаруй цагаан ноолууран ямаа тэжээж байгаа юм. Мал аж ахуйн үйл явц ухаалаг болсноор хоёр ажилчин байхаар бүх ажлыг гүйцэтгэж чаддаг гэж Мүюнь мэргэжлийн хоршооны хариуцагч Оюунбилиг танилцуулав.

Уламжлалт мал аж ахуй, менежментийн арга барилыг өөрчлөхийг уриалж буй малчдын нэг нь Оюунбилиг бүлгээ. 1980-аад онд төрсөн с сургуулиа төгсөөд "Төрсөн нутгаа бүтээн байгуулах" гэсэн мөрөөдлөө биелүүлхээр төрөлх нутагтаа буцан ирж, мал аж ахуйн ажлаа эхлүүлсэн байна. Анх Арбас цагаан ноолууран ямааг уламжлалт аргаар тэжээж байв. Бэлчээрийн талбай хязгаарлагдмал, малын тоо толгой их, мал аж ахуйн зардал өндөр, дэд бүтэц сул, орлого бага зэрэг шалтгаанаар бэлчээрийн арга барилаа өөрчлөхөөр шийдлээ. Оюунбилиг 2023 онд Мүюнь хөдөө аж ахуй, мал аж ахуйн мэргэжлийн хоршоог байгуулж, нөөцийг олон сувгаар нэгтгэж, ашиг сонирхлыг "өрхийн хамтын ажиллагаа", "хувьцааны үйл ажиллагаа", "компанийн эргэлтийн үйл ажиллагааны эрх", "хамтын хоршооллын үйл ажиллагаа" зэрэг загвараар холбож, бэлчээрийн 5 хэсэг, нийт 17000 га талбайг хамарсан 500 га талбайд тэжээлийн бааз байгуулж, 3000 гаруй нарин ноолуурын төллийн насны ямаа тэжээсэн байна. Мэргэжлийн хоршоо байгуулагдсаны дараа малчдыг бэлчээр, мал, ажиллах хүч, техник, тоног төхөөрөмж зэрэг үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлд ямааны хувьцаа, бэлчээрийн түрээс, цалинтай хөдөлмөрийн үйлчилгээ, хоёрдогч хуваарилалт зэргээр хөрөнгө оруулалт хийх замаар бизнесийн шинэ арга барилд оролцож, орлого, намын янз бүрийн нөөцийг дээд зэргээр ашиглав. Мөн дижитал удирдлагын систем, өвс тэжээлийн орчин үеийн системд тулгуурлан бэлчээрийг илрүүлэх тоон систем, малын үүлдрийн бүртгэл, хяналтын системийг үнэн зөв удирдан зохион байгуулж, тэжээлийн хэмжээг автоматаар, үнэн зөв тодорхойлж, усны температур, ундны ноолууран ямааг ухаалгаар тогтворжуулсан байна.

Мүюнь мэргэжлийн хоршоо нь "экологи", "ухаалаг" хоёр талын хүчин чармайлтыг баримталж, "нэгдмэл дэмжлэг, хамтын хөгжил цэцэглэлт"-ийн сайн нөхцөлийг бүрдүүлж, өнгөрсөн онд мэргэжлийн хоршооны нийт орлого 4 сая юанийг давж, гишүүн бүрийн нэг өрхөд ногдох дундаж орлого 100 мянган юаниар нэмэгдсэн нь өмнөх төвлөрсөн бус үйл ажиллагаанаас 50 хувиар нэмэгдсэн байна. Мүюнь мэргэжлийн хоршооны үйл ажиллагаа, хөгжлийн арга барилыг Өвөр Монголын холбогдох хэлтэс, мэргэжилтнүүд өндрөөр үнэлж, орон нутагт мал аж ахуй бэлчээрийг хөгжүүлэх шилдэг арван шинэ загварын нэг болох “Ухаалаг бэлчээрийн загвар”-ын жишээ болсон байна.

"Ухаалаг бэлчээр" гэдэг нь өмнөх өргөн цар хүрээтэй бэлчээрийн бизнесийг өөрчилсөн, бэлчээрийн экологийг сайжруулж, малын бэлчээрийг шинжлэх ухааны үндэслэлтэй хэмжиж, стандартчилсан, мэдээллийн бүтээн байгуулалтыг сайжруулсан ногоон, үр ашигтай бэлчээрийг хэлж байна.

Дөрвөн үндсэн суурь бүс

Ямааны ноолуурын нөөцөд түшиглэн Ордос хот, Баяннур хот, Алшаа аймаг, Улаанхад хот нь ноолуурын үйлдвэрлэлийн иж бүрэн сүлжээг бий болгож, Өвөр Монгол төдийгүй улс орны хэмжээнд ноолуурын үйлдвэрлэлийн дөрвөн том бааз болсон юм.

Ордос:

Ордос хот нь Арбас цагаан ямааны гол бүс нутаг бөгөөд Хятад улсын хамгийн том ноолуурын үйлдвэрлэлтэй, дэлхийн ноолуурын үйлдвэрлэлийн 14 гаруй хувийг ноолуурын үйлдвэрлэлээр хангадаг мужийн түвшний хот юм.

Өндөр зэрэглэлийн ноолуурын "Арбас" брэнд, "Ордос", "Дүнда & Монгол ван" зэрэг 56 нэр төрлийн ноолууран бүтээгдэхүүн эзэмшдэг. Энэ онд Ордос ноолуурын группын брэндийн үнэлгээ 180 тэрбум 972 сая юаньд хүрчээ. Дүншэн хотод ноолууран бүтээгдэхүүн боловсруулах 400 орчим компани байдаг бөгөөд тус хотын жилийн ноолууран бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх хүчин чадал дэлхийн 40 хувийг эзэлдэг.

Баяннуур:

Хоёр богдын ноолууран ямаа нь Баяннуур хотын дотоод, гадаадын зах зээлд гарах "алтан шушиг" юм. Тэд гурван жил дараалан Италийн Закна ямааны олон улсын чуулга уулзалтаас алтан медаль хүртэв. Баяннуурын хоёр богд ноолууран ямааны цуврал хамгаалах үйл ажиллагаа нь дэлхийн анхны хэт нарийн ширхэгтэй соматик Коро Жэн ноолууран ямааг хамгаалах ажиллагааг амжилттай зохион байгуулж ноолуурын нарийн ширхэгтэй 13.8 микронд хүрсэн нь ноолуурын салбарын хөгжил дэвшлийн өндөр чанарыг харуулав.

Алшаа аймаг:

Алшаа аймаг 800,000 гаруй Алшаа цагаан ноолууран ямаа тэжээдэг бөгөөд орчин үеийн шинж чанартай цагаан ноолууран ямаа хөгжүүлэх "чанар + барааны тэмдэг + брэнд" үйлдвэрлэлийн стратегийг хэрэгжүүлж байгаа юм. Одоо Италийн "LV Group", "Ordos Cashmere Group" болон "Yabao", "Zhongding", "Hongyu" зэрэг таван ноолуурын компани "Alxa League"-д мэргэжлийн ранчуудыг байгуулж, 15 компани "Alxa White Cashmere ямааны газарзүйн заагч" гэрчилгээг ашиглахаар бүртгүүлжээ.

Улаанхад:

Улаанхад хот нь Хан уулын ноолууран цагаан ямааны гол тархац нутаг бөгөөд жилдээ 700 тонн ноолуур үйлдвэрлэж, Өвөр Монголын зүүн хэсэгт ноолуурын үйлдвэрлэлийн кластерийг бий болгодог. 2023 онд Улаанхад ноолуурын брэндийн үнэ 6 тэрбум 231 сая юаниар Өвөр Монголын алдарт брэнд цолыг хүртэж, "Дүнли", "Зуу-уд" зэрэг ноолууран бүтээгдэхүүний брэндийг эзэмшижбайна.

Өвөр Монгол ямаан ноолуурын үйлдвэрлэл, ноолууран бүтээгдэхүүний зах зээлд эзлэх хувь хэмжээгээрээ улсдаа нэгдүгээрт ордог бөгөөд ноолуурын аж үйлдвэрийн салбарын жилийн үйлдвэрлэлийн хэмжээ 15 тэрбум орчим юаньд хүрчээ. Энэ жилээс харахад, өнөөг хүртэл бүс нутгийн ноолуур боловсруулах гол аж ахуйн нэгжүүдийн борлуулалтын орлого 2 тэрбум 932 сая юаньд хүрч, "Ноолуурын төв"-ийн хэв маяг улам хөгжүүлж байна.

ӨМӨС-ы хорооны сэтгүүлч: БАЙ ШЯНЬ, ӨНӨР, ЗУНАА, БУЯН-ЭНЭРЭЛ

Ордос хотын хэвлэл мэдээллийн төвийн сэтгүүлч: МӨНГӨНБҮРГЭД

Отог хошууны хэвлэл мэдээллийн төвийн сэтгүүлч: ХУН ЖЯН, ХОРВОО, ХУР

Солонго мэдээллийн төвийн сэтгүүлч: Д.МӨЧИР