Орлого, зарлага хоёрын "уралдаан"

2024-09-09

Өрхийн нийгэм, эдийн засгийн суурь судалгааны энэ оны хоёрдугаар улирлын мэдээллийг харахад нэг өрхөд ногдох сарын

дундаж орлого, зарлагыг тооцжээ. Ингэхдээ 3775 өрхийн өгөгдөлд үндэслэн нийт өрхөд тархаан тооцсон байна.

ӨРХИЙН ОРЛОГО ӨССӨН ГЭВ ҮҮ?

Өрхийн амьжиргаанд нөлөөлдөг гол хүчин зүйлийн нэг нь орлого. Тэгвэл судалгаанд тэмдэглэснээр өрхийн мөнгөн орлого нь цалин хөлс, тэтгэвэр, тэтгэмж, хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэлийн орлого, хөдөө аж ахуйн бус үйлдвэрлэл, үйлчилгээний орлого болон бусад орлогоос бүрддэг байна. Харин нийт зарлагыг өрхийн мөнгөн зарлага, өрхийн өөрийн аж ахуйгаас бэлтгэж хэрэглэсэн болон бусдаас үнэгүй авч хэрэглэсэн зүйлийн мөнгөн дүнгүүдийн нийлбэрээр тодорхойлдог ажээ.

Статистикчдийн хэлж буйгаар энэ оны хоёрдугаар улирлын дүнгээр өрхийн сарын дундаж нийт орлого, оны үнээр 2.5 сая төгрөг болж өмнөх оны мөн үеэс 485.7 мянган төгрөгөөр, өмнөх улирлаас 86 мянган төгрөгөөр нэмэгдсэн байна. Бүр тодруулбал, өрхийн орлогод цалин хөлсний орлого 371.1 мянган төгрөгөөр нэмэгдсэн нь нөлөөлсөн аж. Энэ бол статистик тоо.

Харин бодит амьдрал дээр үндсэн цалин нэмэгдээгүй гэх нь элбэг тохиолдоно. Хэдийгээр жил бүр цалин нэмэгдсэн гэж байгаа ч энэ нь зөвхөн төрийн албан хаагчдад хамаатай байдагийг хувийн хэвшилд ажиллагсад учирласаар байгаа. Эх сурвалжийн хүсэлтээр компанийн нэрийг нууцалсан бөгөөд Сонгинохайрхан дүүргийн иргэн Д.Сүрэнжав хэмээн өөрийгөө танилцуулсан юм. Тэрээр хэлэхдээ “Манай орлого бол өсөөгүй. Таван жилийн өмнөхтэйгээ адил түвшинд байгаа. Эхнэр бид хоёрын цалин 4.3 сая төгрөг. Бид ам бүл тавуулаа” гэв.

“ЗАРЛАГА ӨССӨН, ӨССӨН”

Тэгвэл статистикчид тайлант хугацаанд өрхийн сарын дундаж нийт зарлага, оны үнээр 2.6 сая төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеэс 438.1 мянган төгрөгөөр, өмнөх улирлаас 145.6 мянган төгрөгөөр нэмэгдсэн хэмээн тэмдэглэжээ. Бодит нийт зарлагын хэмжээ өмнөх оны мөн үеэс 13.6 хувиар нэмэгдэхэд хүнсний бус бараа, үйлчилгээний бодит зарлага 184.2 мянган төгрөгөөр нэмэгдсэн нь нөлөөлсөн хэмээн үзэж буй. Д.Сүрэнжавынх сар бүрийн зардлаа тооцоолохдоо хүнс, ахуйн хэрэглээ, хэрэглээний төлбөр гэж хуваарилдаг ажээ. Хэрэглээний төлбөр болон ахуйн хэрэглээндээ 600 орчим мянган төгрөгөөс төдийлөн хэтрүүлдэггүй гэнэ. Харин хүнсний зардлыг тогтмол байдлаар тооцох боломжгүй гэж байлаа. Учир нь махны үнэ тогтвортой байдаггүйгээс гадна өдөр тутмын хоол хүнсний бүтээгдэхүүний үнэ ч бага багаар нэмэгдсээр байгааг учирлаж байв.

НДШ ТӨЛӨГЧ БАЙГУУЛЛАГЫН ТОО ӨМНӨХ УЛИРЛААС БУУРЧЭЭ

Тэгвэл статистикчдийн судалгаагаар нэг ажилтанд ногдох сарын дундаж цалин 2024 оны эхний улирлын байдлаар 2283.7 мянган төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеэс 452.9 мянган төгрөгөөр нэмэгдсэн гэжээ. Харин эх сурвалж “Би худалдааны компанид ороод таван жил болж байгаа. Энэ хугацаанд цалин огт нэмэгдээгүй. Анх орохдоо 2.8 сая төгрөгөөр тохирсон. Түүнийгээ л авч байна. Харин ч сүүлийн хоёр жил жолоочийн ажлыг давхар гүйцэтгэдэг ч нэмэлт цалин авдаггүй” гэв.

Аж ахуйн нэгж байгууллагад ажиллагчдын сарын дундаж нэрлэсэн цалингийн индекс 2024 оны эхний улиралд 2020 оноос 87.1 хувиар нэмэгдсэн хэдий ч худалдан авах чадварыг илэрхийлэх бодит цалингийн индекс 32.4 хувиар өссөн байна. Тэгэхээр өнгөрсөн онуудтай харьцуулахад цалин өссөн үзүүлэлттэй байгаа бол нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөлтийн тайланд 2024 оны эхний улирлын байдлаар нийт 50.2 мянган аж ахуйн нэгж, байгууллагын 753.4 мянган ажиллагч хамрагджээ. Гэтэл нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн аж ахуйн нэгжийн тоо өмнөх оны мөн үеэс 924-өөр өсөж, өмнөх улирлаас 861-ээр буурсан бол ажиллагчдын тоо өмнөх оны мөн үеэс 16.6 мянгаар өссөн байна.

Нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөлтийн тайланд хамрагдсан нийт даатгуулагчийн 14.9 хувь нь боловсролын салбарынх, 9.6 хувь нь боловсруулах үйл ажиллагааны салбарынх, 6.9 хувь нь тээвэр, агуулахын үйл ажиллагааны салбар, 6.4 хувь нь хүний эрүүл мэнд, нийгмийн халамжийн үйл ажиллагааны салбарын, 5.7 хувь нь уул уурхай, олборлолтын салбарынх байгаа юм.

Ямартай ч өрхийн орлого бас цалин өссөн нь нийтийг хамарвал сайн хэрэг. Харин зарлага орлоготой өрсөлдөж “уралдах” нь хэр зохистой онол вэ гэдэгт хариулт хэрэгтэй болох нь ээ.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин