Шинэ оны босгон дээр bolod.mn сайт 2023 онд болсон онцлох 23 үйл явдлыг сануулж байна. Улирч буй жилийн хувьд бүхий л салбарын сайн, саар мэдээллүүдийг сайтын зүгээс цаг тухай бүрт нь шуурхай хүргэж ажиллах тал дээр анхаарахын сацуу төр, иргэний гүүр болох үүргээ хариуцлагатайгаар гүйцэтгэж ирснийг тэмдэглэж байна. Ингээд улс төрийн хүрээнд өрнөсөн асуудал, шийдлүүд, эдийн засгийн үр нөлөө, нийгмийн амьдрал, урлаг, спортын амжилтууд, байгаль экологийн нөхцөл байдал гэх мэт төрөл бүрийн үйл явдлуудаас дараах 23 мэдээллийг онцолж байна.

1/Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулав

УИХ-ын хаврын чуулганаар Засгийн газраас санаачилж оруулсан Монгол Улсын Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах төслийг 2023 оны тавдугаар сарын 31-нд батлав. Уг өөрчлөлтөөр УИХ нэг танхимтай, 126 гишүүнтэй байна. УИХ-ын сонгуулийг холимог тогтолцоогоор явуулна. УИХ-ын 78 гишүүнийг олныг төлөөлөх буюу тойргоос, 48 гишүүнийг хувь тэнцүүлэн төлөөлөх аргаар буюу жагсаалтаар сонгохоор болсон.

2/Улс төрийн намын тухай болон сонгуулийн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт

Үндсэн хуулийн өрчлөлтийн хүрээнд УИХ-ын сонгуулийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Улс төрийн намын тухай хуулиудыг шинэчилсэн. Тухайлбал, намын бодлого тодорхойлох түвшинд нэг хүйсийн төлөөлөл 40 хувь байна. Мөн санхүүгийн ил тод байдлыг тайлагнахыг Улс төрийн намын тухай хуульд тусгасан. Харин УИХ-ын сонгуулийн сурталчилгаа 14 хоног байна. Мөн УИХ-ын сонгуулийн тойргийг орон нутагт бүсчилсэн 7, нийслэл Улаанбаатарт 6, нийт 13 байхаар тогтоод байна.

3/Засгийн газрын 5Ш ажиллагаа 

Засгийн газраас 2023 оныг “Авлигатай тэмцэх жил” болгон зарлаж, Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн санаачилсан тогтоолын төслийг батлан, “5Ш” ажиллагааг явуулна гэдгээ 2023 оны хоёрдугаар сарын 9-нд албан ёсоор зарлав. Үүнд шүгэл, шүүр, шувуу, шилжүүлэн авах, шилэн ажиллагаа багтсан. 5Ш ажиллагаа ирэх онд мөн үргэлжилнэ.

4/Н.Учралын улайрч батлуулсан хуулийг төрхөмд нь буцаав

"Олон нийтийн сүлжээнд хүний эрхийг хамгаалах тухай" хуулийн нээлттэй хэлэлцүүлэг нэгдүгээр сарын 25-ны өдөр болж, олон нийтийн бүлгүүдийн хүчтэй эсэргүүцэлтэй тулж байв. Энэ хууль нь батлагдах хүртлээ процессын алдаатай, хуулийн давхардал гаргасан, шүгэл үлээгчдийг боомилсон, олон нийтийн сүлжээнд хатуу хяналт тавих зорилготой гэх мэт маш их шүүмжлэлүүд гарсан. Улмаар Ерөнхийлөгч уг хуульд бүхэлд нь хориг тавьж, гуравдугаар сарын 17-ны УИХ-ын чуулганы хуралдаанаар гишүүдийн 89.1 хувийн саналаар Ерөнхийлөгчийн хоригийг хүлээж авав.

5/ХХОАТ-ын хэмжээг 1 хувь болголоо

Татварын тухай хуулиар хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид хувь хүний орлогын албан татварын нэг хувийг төлөх боломжтой болж байна. 2024 оны Төсвийн тухай хуулийг дагаж Татварын тухай хууль тогтоомжид нэмэлт, өөрчлөлт орсны дагуу хувь хүний орлогын албан татварын 10 хувь нь 1 хувь болж байгаа юм. Энэ зохицуулалт 2024 оноос хэрэгжинэ. Өмнө нь байгууллага олсон орлогоосоо зардлаа хасаад үлдсэн дүнгийн 10 хувийг татварт төлдөг байсан бол шинэ зохицуулалтаар заавал зарлагын баримт цуглуулахгүй, нийт орлогынхоо нэг хувийг татварт төлөх боломжтой болно.

6/УИХ 72 гишүүнтэй болов

2020 оны сонгуулийн үр дүнд байгуулагдсан УИХ 72 гишүүнтэй болсон. Тодруулбал, Архангай аймгаас УИХ-д сонгогдсон Ж.Мөнхбат нэгдүгээр сарын 30-ны өдөр гишүүнээс чөлөөлөгдөх хүсэлтээ гаргаж, УИХ гуравдугаар сарын 23-нд түүнийг чөлөөлсөн. Чингэлтэй дүүргээс сонгогдсон Т.Аюурсайхан, Өмнөговь аймгаас сонгогдсон Д.Бат-Эрдэнэ нарыг нүүрсний гэх хэрэгт холбогдуулан прокурорын саналаар бүрэн эрхийг түдгэлзүүлсэн. Гэхдээ Т.Аюурсайхан мөн өөрөө гишүүн болон ХНХ-ын сайдаас чөлөөлөгдөх хүсэлтээ гаргасан байдаг. Ерөнхий сайд түүний хүсэлтээр ХНХ-ын сайдаас нь чөлөөлөх захирамж гаргасан бол УИХ-ын чуулганаар түүнийг гишүүнээс чөлөөлсөн юм. Тэдний араас Х.Нямбаатар гишүүнээс чөлөөлөгдөж хотыг удирдах болсноор УИХ-д 72 гишүүн үлдээд байна.

7/Хотын удирдлагуудын халаа сэлгээ

Засгийн газрын ээлжит /2023.10.04/ хурлын үеэр Хотын даргад Х.Нямбаатарыг, Түгжрэлийн сайдад УИХ-ын гишүүн Б.Дэлгэрсайхан нарыг Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ санал болгосны дагуу томилгоонууд хийгдсэн. Харин Х.Нямбаатарын оронд Хууль зүй, дотоод хэргийн сайдаар УИХ-ын гишүүн Б.Энхбаяр томилогдсон. Уг халаа сэлгээ хийх болсон асуудлыг алдарт “ногоон автобус”-тай холбон тайлбарладаг юм. Х.Нямбаатарыг аравдугаар сарын 12-ны өдөр өөрийнх нь хүсэлтээр УИХ-ын гишүүнээс чөлөөлсөн. Д.Сумъяабазар ажлаа өгөхдөө нийслэлийн намын хороогоо өгөхгүй, мөн хотын даргаар Х.Нямбаатарыг томилуулах тохироо хийсэн гэх яриа улс төрийн хүрээнд өрнөж байлаа.

8/Ногоон автобусны "нууц" булхай

БНСУ-ын Daewoo маркын ногоон автобусыг Улаанбаатар хотод есдүгээр сарын 26-ны өдөр оруулж ирсэн. Асуудлын гол нь “Тэнүүн огоо” компани нь Вьетнам улсад угсарсан 100 ширхэг автобусыг нууцад оруулан, тендер зарлалгүйгээр оруулж ирсэн асуудлаар АТГ аравдугаар сараас эхлэн холбогдох албаны хүмүүсийг саатуулан шалгаж эхэлсэн.  Тухайн автобусууд нь 2023 онд бус 1993 онд үйлдвэрлэгдсэн, арлын дугаар, оныг засварлаж бүртгүүлэн хуурамч баримт бичиг үйлдсэн, нэг бүрийг 318 сая төгрөгийн үнээр худалдан авсан нь нотлогдож, уг хэрэгт 24 хүнийг яллагдагчаар татан шалгаж байна.

9/Хөгжлийн банкны шүүх хурал

Нийслэлийн прокурорын газраас яллах дүгнэлт үйлдэж хүргүүлсэн Хөгжлийн Банкны гэх тодотголтой 80 хүн, 4 хуулийн этгээдэд холбогдох хэргийн шүүх хурал Сүхбаатар дүүргийн эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүх 2023 оны дөрөвдүгээр сарын 17-ноос долдугаар сарын 7-ны өдрийн хооронд хянан хэлэлцээд, 32 хүн, дөрвөн хуулийн этгээдийг гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцон эрүүгийн хариуцлага оногдуулж, 48 хүнд холбогдох хэргийг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн. Тэгвэл прокуророос дээрх нэр бүхий 48 хүний хэргийг үндэслэлгүй хэрэгсэхгүй болгосон, мөн зарим шүүгдэгч нарт ял хөнгөдсөн гэж үзэн анхан шатны шүүхийг шийдвэрийг хүчингүй болгуулахаар Нийслэлийн эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд эсэргүүцэл бичиж хүргүүлсэн юм.

10/Нүүрсний сонсголоор олон "но" ил боллоо

Хянан шалгах түр хорооноос зохион байгуулсан нотлох баримтыг шинжлэн судлах Нүүрсний асуудлаарх нээлттэй сонсгол дөрвөн асуудлын хүрээнд эхний үе шат нь арванхоёрдугаар сарын 4-8-ны өдрүүдэд, хоёр дахь үе шат нь арванхоёрдугаар сарын 18-22-ны өдрүүдэд боллоо. Эхний сонсголоор 28 багц асуудлыг хэлэлцэж, нийт 221 гэрч оролцжээ. Харин хоёр дахь сонсголоор Эрдэнэс тавантолгой ХК-ийн үйл ажиллагаатай холбоотой гэрчүүд оролцож, олон "но"-той, ноцтой асуудлууд ил боллоо.

11/Монгол Улс өрийн гинжин хэлхээнээс гарлаа

Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ арванхоёрдугаар сарын 25-нд “Самурай” бондын 30 тэрбум иень буюу 200 сая ам.долларын өрийг төлснөө дуулгав. Энэ бонд сүүлчийн гадаад өр байсан бөгөөд өөрийн эх үүсвэрээр бүрэн барагдуулав. Засгийн газар “Чингис” бондын 1.5 тэрбум ам.доллар, “Мазаалай” бондын 500 сая ам.доллар, “Гэрэгэ” бондын 800 сая ам.доллар, “Хуралдай” бондын 430 сая ам.доллар, “Евро” бондын 500 сая ам.доллар, “Самурай” бондын 200 сая ам.долларын өр болон бусад өр төлбөрийг төлөхөд өнгөрсөн хугацаанд 13.3 их наяд төгрөг зарцуулсан байна. Хөгжлийн банк болон Эрдэнэс Тавантолгой компанид авч хэрэгжүүлсэн авлигын эсрэг багц арга хэмжээний үр дүнд монголчууд бид 12 жил үргэлжилсэн өрийн гинжин хэлхээнээс гарч чадлаа.

12/Ардчилсан нам нэгдэв

2020 оны УИХ-ын сонгуульд 11 гишүүнтэй болсон ч сөрөг хүчний үүргийг хангалттай биелүүлж чадахгүй байна гэх хатуу шүүмжлэл дагуулж ирсэн Ардчилсан нам 2023 оны нэгдүгээр сарын 19-нд Лу.Гантөмөр гэх нэг малгай дор нэгдэв. Ардчилсан намын тамганы маргаан долоон жил үргэлжилсний эцэст Ардчилсан намын ҮБХ хуралдаж, 152 гишүүний саналаар Л.Гантөмөр намын даргаар сонгогдож, Ардчилсан нам Монголын ардчиллын удирдагч С.Зориг агсны төрсөн өдрөөр эвлэлдэн нэгдсэнээ зарласан.

13/Далай ламын айлдварт X Богдоор “Монполимент” группийн үүсгэн байгуулагч УИХ-ын гишүүн асан Ц.Гарамжавын зээ, “Монцемент” төслийн удирдагч Н.Мөнхнасан, математикч Ч.Алтаннар нарын 8 настай хүү тодорсон билээ. Тэрээр хольж тавьсан олон эдлэл дундаас IX Богдын өдөр тутам ном уншдаг байсан хайртай эрхийг нь хүзүүндээ зүүж, хонхыг нь олж авсан гэдэг. IX Богд Живзундамба “Миний бие дүр нас өндөр, бие чилээрхүү болжээ. Иймд амьтны тусыг төдийлөн сайн үйлдэж чадсангүй. Миний дараагийн X дүр Монгол орондоо Монгол хүн болж, шашин амьтны тусыг агуу ихээр бүтээх болно” хэмээн айлдсаны дагуу Монгол Улсаас X Богд ийнхүү тодорчээ.

14/Цэргийн асуудал анхаарлын төвд оров

“Ахиад өгөх амь алга, одоо зогс” нэртэй хэлэлцүүлэг /2023.11.21/ зохион байгуулагдаж, цэргийн албанд эрүүл мэнд болон амь насаараас хохирсон залуусын ар гэрийнхэн оролцов. Тэд батлан хамгаалах салбарын удирдлагуудтай нүүр тулан уулзаж, хэргийн талаар хариу тайлбар авахыг хүсч байлаа. Мөн Хүний эрхийн үндэсний комиссоос холбогдох статистик, тайлан судалгааг танилцуулсан юм.

15/ 1072 хувьцааг Монгол Улсын иргэн бүр хүртэхээр боллоо

"Эрдэнэс таван толгой" ХХК-ийн хувьцаа иргэн бүрт 1072 ширхэг байдаг. Харин 2012 оноос хойш төрсөн болон иргэний харъяалал авсан хүмүүс хамрагдаж чадаагүй байсан юм. Тэгвэл бүх иргэндээ хувьцааг жигд тарааснаар тус компанийн 34 хувь иргэдийн мэдэлд очихоор боллоо. Иргэдийн эзэмших хувьцаа 1200-1300ш болох юм байна. Экспорт нэмэгдэхийн хэрээр дараа жил иргэдийн авах ноогдол ашиг бас өсөхөөр байна.

16/Ромын папын айлчлал

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн урилгаар Гэгээн Ширээт Улсын төрийн тэргүүн Пап Францис 2023 оны наймдугаар сарын 31-ний өдрөөс есдүгээр сарын 4-ний өдрүүдэд төрийн айлчлал хийв. Папын айлчлалыг судлаачид, нийтлэлчдийн дүгнэлтээс ерөнхийлөн тоймловол, Монгол Улсыг дэлхий дахинд сануулах, нүүдлийн соёл иргэншлийг харуулах, экологийн доройтол, авлигалын асуудлыг хурцаар шүүмжилсэн агуулгатайг түүний хэлсэн үгнээс ойлгож болохоор байгаа юм.

17/Үер үнэн төрхийг илчлэв

Улаанбаатар хот байгалийн давагдашгүй хүчин зүйлийн шалгалтад унав. Наймдугаар сарын тавны өдөр Баянзүрх дүүргийн нутаг дэвсгэрт буусан үерийн улмаас гэхэд дөрвөн хүн /1 хүүхэд/ амиа алдаж, 356 өрх, 25 аж ахуйн нэгж, байгууллага, 105 автомашин үерт өртсөн харамсалтай явдал болсон. Нийслэлд энгийн хамгаалалттай бүсэд 20 гаруй мянган айл өрх, Онцгой хамгаалалтын бүсэд 2,900 хашаа, 2,400 гаруй байшин байна. Өнгөрсөн зуны хэд хэдэн удаагийн үер хотын буруу төлөвлөлт, хууль бус газар олголт, ус зайлуулах сувгийн дутагдал нийслэлийн гол асуудал болсныг илчилсэн ба үүнтэй холбоотойгоор гаргасан “авлига” хороолол, “S Outlet” дэлгүүрийн барилгуудыг буулгах тухай нийслэлийн Засаг даргын захирамж хэрэгжилгүй шинэ онтой золголоо.

18/Монгол аврагчид түүхэнд нэрээ дуурсгав

Турк улсад сүүлийн 100 жилд тохиогоогүй газар хөдлөлтийн гамшиг тохиов. Монгол Улсын Засгийн газрын хоёрдугаар сарын 7-ны өдрийн ээлжит бус хуралдаанаар гамшигт нэрвэгдсэн Турк, Сири улсад хүмүүнлэгийн тусламж үзүүлэх, эрэн хайх, аврах баг оролцуулахаар шийдвэрлэсний дагуу онцгой байдлын байгууллагын 24, зэвсэгт хүчний 11, хэвлэл мэдээллийн байгууллагын төлөөлөл, нийт 41 хүний бүрэлдэхүүнтэй баг хоёрдугаар сарын 8-нд газар хөдлөлт болсноос хойш 68 цагийн дараа гамшгийн голомт болох Туркийн Хатай хотод очсон. Тэд 10 хоногийн хугацаанд 8 хүний амь насыг аварч, 19 цогцсыг холбогдох байгууллагад, мөн 20 мянган доллар болон үнэт эдлэлийг цагдаагийн байгууллага, ар гэрт нь хүлээлгэн өгч, эрэлч нохой Балу, Мартын тусламжтайгаар 45 цогцсыг илрүүлжээ. Аврах багийн эмнэлгийн бүлэг нийт 649 хүнд тусламж үйлчилгээ үзүүлж, 115 хүний гэмтлийг эмчлэн ажиллажээ. Аврах багийнхныг Засгийн газрын хүндэт өргөмжлөлөөр шагнав.

19/"Монгол хаан" дэлхийд мандан бадрав

"Монгол хаан" жүжгийг дэлхийн үзэгчдэд зориулан англи хэлээр дэглэж, Лондон хотын Колизей театрт анх удаа тоглолоо. 1998 онд тайзнаа анх тавигдсан “Тамгагүй төр” жүжгээс сэдэвлэн шинэчлэн найруулсан эл бүтээл 2023 оны арваннэгдүгээр сарын 17-ноос арванхоёрдугаар сарын 02-ны өдрүүдэд нийт 14 хоногийн турш 17 удаа тоглогдож, Монгол Улсын түүх соёл,  язгуур урлаг, жүжигчид, уран бүтээлчдийн ур чадварыг нийт 40000 хүнд хүргэсэн байна. Түүнчлэн үзэгчид төдийгүй олон улсын хэвлэл мэдээлэл, шүүмжлэгч нараас өндөр үнэлгээ авч чадсан юм.

20/Эрчим хүчний эх үүсвэртай болох сануулга

 ОХУ-аас Монголд нийлүүлдэг эрчим хүчийг хязгаарлахаа мэдэгджээ. Тодруулбал, ОХУ-аас Монгол Улсад нийлүүлдэг 345 МВт цахилгаан эрчим хүчийг 150 МВт болгон  хязгаарлахаа мэдэгдсэн талаар Эрчим хүчний яамнаас арванхоёрдугаар сарын 13-ны өдөр мэдээлэв. Үүний дараа тухайн өдөр ОХУ-аас Монгол Улсад нийлүүлэх цахилгаан эрчим хүчийг ойрын үед хязгаарлахгүй болсныг Монгол, Оросын Засгийн газар хоорондын комиссын Оросын хэсгийн дарга А.А.Козлов мэдэгдсэн. Үүнтэй холбоотойгоор эрчим хүчний эх үүсвэрийг яаравчлах шаардлага тулгарч буйг салбарынханд сануулж эхлээд байгаа юм. Энэ хүрээнд Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Францад хийсэн айлчлалынхаа үеэр уран олборлох, эрчим хүч, харилцаа холбооны салбарын хэлэлцээрт гарын үсэг зурсан асуудал яригдаж байна. Одоогийн байдлаар хэвийн түвшиндээ буюу 300 гаруй МВт-ын эрчим хүч нийлүүлж байгаа юм байна. Гэвч манай улсын хувьд эрчим хүчний чадлын дутагдалд орж байгаа тул айл өрх, албан байгууллагууд 17:00-22:00 цагт цахилгаан эрчим хүчээ хэмнэж хэрэглэхийг зөвлөж байгаа юм.

 21/Монгол залуус ESport-оор дэлхийн түүхэнд бичигдэв

PUBGM тоглоомын дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд манай залуусын “IHC esports” баг түрүүлж 453,500 ам.долларын шагнал хүртэн энэ төрөлд эх орныхоо нэрийг дэлхийд гаргаж чадлаа. Мөн “Stalwart esports” баг Зүүн Азийн аварга шалгаруулах тэмцээнд тав дахь удаагаа түрүүлсэн юм.Мөн "Ханжоу 2022" Азийн наадамд анх удаа оролцож мөнгөн медаль хүртсэн Монголын DOTA2 тоглоомын шигшээ баг IESF холбооны дэлхийн аварга болов.

22/Метротой болох ажил Засгийн газрын түвшинд баталгаажив

Засгийн газрын 411 дүгээр тогтоолыг өөрчлөн найруулж, 2024-2028 онд Улаанбаатар хотод “метро”-г барьж байгуулах гүйцэтгэгч болон менежментийн зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх ажлын сонгон шалгаруулалтыг олон улсад нээлттэй зарлах ажлыг зохион байгуулахаар болов. Ингэхдээ өмнөх ТЭЗҮ-д гарсан өөрчлөлтүүд хэрхэн үнэ ханшид нөлөөлж байгаа талаарх судалгааг хийсний үндсэнд EPC нөхцөлөөр тендер зарлана. Одоогоор гадаадын зөвлөх үйлчилгээ авч ажиллуулах нээлттэй сонгон шалгаруулалтыг зарлаад ажиллаж байна. Ийнхүү метроны төсөл анх удаа Засгийн газрын түвшинд баталгаажлаа.

23/Говь-Алтай аймгийн "Хайчийн хөндий" гэх газар үгүй болов

Говь-Алтай аймгийн Дарви сумаас баруун зүгт 15 км зайтай Хайчийн хөндий гэх газар арванхоёрдугаар 23-аас 24-нд шилжих шөнө нуралт үүсчээ. Ийнхүү Хайчийн хөндийн ар тал бүхэлдээ нурсан тул тус хөндий битүүрч, хүн, мал зорчих боломжгүй болов. Сонирхуулахад, эрт үед хүчтэй газар хөдлөлт болж байсны мөр Сутайн нурууны ар бэлд Хайчийн амнаас Сүмийн хөндийн ам хүртэл 15 км газарт, Дарвийн нурууны ард, Хүйсийн говийн өмнө захад Овоотын толгодын баруун урд талаас эхлэн Бумбатайн нуруу чиглэсэн их хагарал нэгэн цагт үүсэж ойролцоогоор 70 км газарт үргэлжлэн дунджаар 10-15 м зөрж зуух, мөргөцөг үүсгэн тогтсон байдаг аж.

BOLOD.MN