хуулийн шинэчилсэн найруулга, Ажиллах хүчний шилжилт хөдөлгөөний тухай хууль, Уул уурхайн бүтээгдэхүүний биржийн тухай хуулийн төсөл, “Орхоны хөндийд хот байгуулах тухай” тогтоолын төслийг хэлэлцлээ.

Ерөнхий хяналтын сонсголын үр дүнг хэлэлцэв

Нүүрсний экспорт, тээвэрлэлттэй холбоотой асуудлаарх Ерөнхий хяналтын сонсголыг парламент өнгөрсөн арванхоёрдугаар сарын 21-нд зохион байгуулсан. Тэгвэл өчигдрийн чуулганаар Ерөнхий хяналтын сонсголын үр дүнтэй холбоотой УИХ-ын тогтоолын төслийг хэлэлцлээ. Өмнө нь парламентаас хяналтын сонсголуудыг зохион байгуулж байсан ч үр дүнгийн талаар төдийлөн хэлэлцэж байгаагүй. Тэгвэл энэ удаа үр дүнг хэлэлцэж, тогтоолын төсөл баталсан нь онцлог байв. Ерөнхий хяналтын сонсголын үр дүнгийн талаар УИХ-ын гишүүн С.Чинзориг “Нүүрсний экспорт, тээвэрлэлттэй холбоотой асуудлаар ерөнхий хяналтын сонсгол явуулсан. Энэ хүрээнд холбогдох хууль тогтоомжид өөрчлөлт оруулах чиглэлийг Засгийн газарт уг тогтоолоор өгч байна. "Эрдэнэс Тавантолгой" компанид дахин үнэлгээ хийх, ногдол ашгийг шинээр тогтоох, 2012 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс хойш төрсөн иргэддээ хувьцааг шинээр эзэмшүүлэх асуудлыг судалж шийдвэрлэх, саналаа 2023 оны нэгдүгээр улиралд УИХ-д өргөн барьж шийдвэрлүүлэх чиглэл өгөхөөр заасан. 2020-2022 оны ногдол ашгийг нөхөн олгох асуудлыг ч УИХ-ын тогтоолд багтсан” гэдгийг онцлож байна. Харин УИХ-ын гишүүн С.Амарсайхан “Төрийн өмчит компаниудын орлого, зарлагын тайланг зөвхөн ТУЗ-ийн хэмжээнд мэдээлж, баталдаг. Гэхдээ орлого, борлуулалтын төлөвлөгөө, зардал чирэгдэл дээр УИХ, Засгийн газар сонсож, мэдээлэл авдаг болж, төлөвлөгөөг нь хянадаг болох ёстой. Тогтоол дээр "Эрдэнэс Тавантолгой" компанийн ногдол ашгийг олгох талаар заасан. Гэхдээ цаашид ногдол ашгийг нь иргэдэд бэлнээр бус хадгаламжид байршуулж, орон сууцны урьдчилгаа, зээлийн төлбөртэй нь уялдуулж олгох нь зүйтэй” гэв. Харин УИХ-ын гишүүн Ж.Батжаргал “1072 хувьцааны үр ашиг, ногдол ашиг олгох асуудлыг Цагаан сараас өмнө шийдэх ёстой” гэсэн байр суурийг илэрхийллээ.

“НИЙГМИЙН ДААТГАЛЫН САН 2022 ОНД АШИГТАЙ АЖИЛЛАСАН”

Мөн чуулганаар Нийгмийн даатгалын ерөнхий хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг хэлэлцлээ. УИХ-ын гишүүн Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайд Т.Аюурсайхан “Нийгмийн даатгалын санг ямар эх үүсвэрт хөрөнгө оруулж арвижуулах, олон нийтийн хяналтаар хангах зэрэг асуудлыг уг хуульд оруулж ирсэн. Нийгмийн даатгалын санг дампуурсан, будлиантай, өртэй гэсэн ойлголт түгээмэл байдаг.Бодит байдал дээр уг санд 993.2 тэрбум төгрөгийн чөлөөт үлдэгдэлтэй байна. Үүнээс тэтгэврийн даатгалын санд 467 тэрбум, тэтгэмжийн санд 117.5 гаруй тэрбум, үйлдвэрийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний даатгалын санд 362.1 тэрбум, ажилгүйдлийн даатгалын санд 38.3 тэрбум төгрөгийн чөлөөт үлдэгдэл байна. 2022 оны байдлаар уг сан 100 гаруй сая төгрөгийн ашигтай ажилласан гэдгийг онцолж байв.

“ЭРХИЙГ НЬ Ч ҮҮРГИЙГ НЬ Ч ТАВИАД ТОМ БАНК ОРЖ ИРЭХ БОЛОМЖИЙГ НЬ ОЛГОХ ЁСТОЙ”

Өчигдөр Хөрөнгө оруулалтын банкны тухай хуулийн төслийн хэлэлцүүлэг нэлээд анхаарал татав. Тус хууль батлагдсанаар гадны банкууд Монгол Улсад үйл ажиллагааг явуулах эрх зүйн орчин бүрдэх юм. Хуулийн төсөлтэй холбоотойгоор гишүүд ямар байр суурь илэрхийлснийг хүргэе.

УИХ-ын гишүүн С.Бямбацогт:
-Хөрөнгө оруулалтын төрөлжсөн банк компанийн хувьцааг тав хүртэлх жилээр эзэмшиж болно. Харилцагч, түүний холбогдох компанийн хувьцааны 20 хүртэлх хувийг эзэмшиж болно. Ингэхдээ саналын эрхгүй байна гэсэн байна. Энэ заалтаар харвал зориуд зорилготойгоор зээл авчихаад зээлээ төлж чадахгүй тохиолдолд компанийн хувьцааны 20 хүртэлх хувийг таван жилийн хугацаанд эзэмшиж буй хөрөнгө оруулалын банк эрсдлийг яах вэ?

УИХ-ын гишүүн Ц.Цэрэнпунцаг:
-Хөрөнгө оруулалтын төрөлжсөн банкнаас зээл авч буй зээлдэгч барьцаа байршуулахдаа банкны тухай хуулиар зохицуулагдана. Зээлд эрсдэл гараад тухайн банк зээлдэгчээ барьцаанд тавьсан лицензийг нь хураахаар бол лицензийг нь банк эзэмшихгүй. Харин өр барагдуулалтаар хохирлоо барагдуулаад одоо хүчин төгөлдөр хэрэгжиж буй бусад хуулиудаар зохицуулагдаад явна.

УИХ-ын гишүүн Б.Дэлгэрсайхан:
-Нэгэнт гадны хөрөнгө оруулалтын банк оруулах гэж байгаа бол гайгүй хууль хийж, томхон юм оруулж ирмээр байна. Баахан заалтаар хязгаарлачихаар банк бус санхүүгийн байгууллага шиг л юмнууд орж ирнэ дээ. Эрх үүргийг нь ч тавиад том банк орж ирэх боломжийг нь олгох ёстой. Дээр нь банк, ашигт малтмалын тухай хуулиуддаа авсан зээлээ зориулалтын дагуу ашиглаж буйд, мөнгө нь орж ирсэн эсэхэд хяналт тавихыг зааж өгсөн заалтуудыг оруулах ёстой. Гадаадынхан Монголд хөрөнгө оруулж байгаа нэртэй лиценз тавиад зээл аваад алга болчихдог. Ийм бүлэглэл ч үүссэн. Саусгоби дээр ийм жишиг болсон. Ашигт малтмалын болон банкны тухай хуульд үүнийг яаж оруулж ирэх вэ.

УИХ-ын гишүүн Ц.Цэрэнпунцаг:
-Хязгаарлалт гэж хэлж байгаа нь цөөн хэдэн зүйлд байгаа юм. Жишээлбэл, хөрөнгө оруулалтын хэмжээ байгаа. Нөхцөл байдалдаа уялдуулж Монголбанк зохицуулна. Гурван жилээс дээш ажилласан байх ёстой. Тухайн улсын холбогдох байгууллагаас тухайн банкны талаар мэдээлэл авахаар заасан. Лиценз барьцаалчихаад мөнгө босгодог зүйл байгаа нь энэ хуульгүй учраас гардаг байсан. Хууль гарснаар хөрөнгө оруулалтын банк Монголд үйл ажиллагаа явуулж буй татвар төлж буй компанид хөрөнгө оруулалт хийвэл одоо мөрдөгдөж байгаа Монгол Улсын бусад холбогдох хуулиар зохицуулагдаад явна.

Т. БАТСАЙХАН