үүднээс украины Радіо Свобода, ICTV online сайт, Казахстаны Ерөнхий сайд асан Акежан Кажегельдин, украины офицер Наталья Гуменюк, америкийн цэргийн шинжээч Гарри Табах, израилийн цэргийн шинжээч Виктор Верцнер нарын ярьснаас түүвэрлэн орос англи хэлнээс орчуулж сонирхуулъя. Энд sonin.mn сайтын байр суурь тусгагдаагүй болно.

Экс-ерөнхий сайд А.Кажегельдин Казахстан-Оросын хамтын ажиллагааг дүгнэж ярихдаа Орос нь Төв Ази ба ЕврАзЭС-т нөлөөгөө нэгэнтээ алдсан. Орост суртал нэвтрүүлгээр яригддаг “Казахстан бол зохиомол улс”, “Казахстанд Орос л тусгаар тогтнолыг нь бэлэглэсэн”, “Казахстаныг Украин шиг хашраана” гэсэн сэдэв нэгэнтээ улиг болсон, хэн ч тоохоо больсон, Украинд ялагдал хүлээгээд боож үхэж, буруугаа бусдаас хайж байгаагаас өөр юу ч биш гэжээ.

“Орос эхлээд бүх хөршүүдтэйгээ найрсаг харилцаатай болох хэрэгтэй, найрсаг хөршүүд Орост хэрэгтэй, Украинтай хийж буй дайнаасаа түргэн гарах хэрэгтэй, тэгээд тодорхой хугацаанд Оросынхоо эдийн засгийг өөд нь татах хэрэгтэй, тэгж байж глобал том бодлогоороо оролдог. Тийм учраас Орос өөр нэг улстай (Казахстантай) хоёр дахь дайн хийх ямар ч бололцоогүй” хэмээн Кажегельдин ОХУ-ын эрх баригчдад зөвлөжээ.

Кажегельдины ингэж ярьсаны дараахан сонин үйл явдал боллоо. Орос, Казахстаны хоёр Ерөнхийлөгч Сочид уулзсан, уулзалт дээр Орос нь Казахстанаас зэвсэг хүссэн, Казахстан хариу өгөөгүй, Казахстаны Ерөнхийлөгч нутагтаа буцаж очоод “Зэвсэг экспортлохгүй байх тухай хууль” гаргасан. Хуулийн дагуу Орост зэвсэг нийлүүлэхгүй гэдгээ ил тод мэдэгдсэн. Хамаг шилдэг зэвсэг техникээ, эзэмшсэн өндөр мэргэжлийн цэрэгтэй нь Украинд устгуулсан, Сирид олон жил байлдаад туршлага суусан нисэгчдийн бүхэл бүтэн үе нь амиа алдсан, нисэгч олдохгүй, фронтын авиац нь украины агаараас эсэргүүцэх хамгаалах бүс рүү нэг ч нислэг үйлдэж чадахгүй болчихсон байна. Оросын армийн хүн хүчний ба зэвсэг техникийн хохирол маш их боллоо. Крымд үе үе тэсрэлт дэлбэрэлт үргэлжилж, оросын цэрэг тогтож суух, үүрэг гүйцэтгэх аргагүй болж, Крым дэх авиацаа Орос руугаа яаравчлан нүүлгэв. Гэвч цэрэг зэвсгийн хязгааргүй их нөөцтэй гэж үзээд Орос нь армийн 3-р корпусаа Украин руу татаж, нийт 10-15 мянган цэрэг аваачиж байна. Гэвч тэднийг угтан авах төлөвлөгөө украины зэвсэгт хүчинд бэлэн, хоёр сарын хугацаанд тэднийг нөгөө ертөнц рүү илгээх ба фронтын байдалд мэдэгдэм өөрчлөлт орохгүй гэж Киевт үзэж байна.

Гадаадын цэргийн шинжээчид ганц зүйл дээр санал нэгджээ. Орос яагаад ялагдаад байна, Путин яагаад санаачилгаа алдав, Кремлийн цэргийн тактик юу вэ, яагаад илгээсэн цэрэг нь их бууны зууш болчихоод байгаа гэдэгт ийм дүгнэлт хийжээ: Украин нь НАТО-гийн түвшинд байлдаж байгаа учраас Орос ямар ч нэмэргүй болж байна. Виктор Верцнерийн ярьснаар, Херсоны чиглэлэд Украин нь оросын хориглолтын хамгийн суларсан жигүүрээс эхлэн цохилт өгч эхэлсэн ба тэр хориглолтын шугамуудыг нь сэтэлжээ. Хориглон хамгаалах оросын цэргийн номлолд гурван шугам байхаар заадаг. Эхнийх нь хүчтэй биш сулхан, хоёрдахь нь арай хүчтэй, гурав дахь шугам нь хамгийн хүчтэй нь. Тэгэхлээр Орос нь энэ гурван шугамын аль нэг дээр украины цэргийг зогсоох, тэгснээрээ эргэж сөрөг давшилтад орохыг хичээнэ. Энэ бол тун энгийн стратеги, оросууд дандаа ингэж байлддаг. Харин суларсан хэсгээрээ фронтоо сэтлүүлчихвэл бутцохигдох магадлал илүү гэж зөвлөжээ.

Украины зэвсэгт хүчний командлалаас 8 дугаар сарын 29-нд сөрөг давшилт эхэлсэн тухай мэдээлсэн. Херсонщина тэр чигтээ Украины атакийн дор байна. Наталья Гуменюк ярьж байна. Эхлээд Оросын цэргийн агуулахууд ба байлдааны техникийн төвлөрсөн баазуудыг устгажээ. Оросын армийн ар талыг үгүй хийж байна. Алсын зайнаас Ураган, Буревій, Смерч, Точка-У, Пион, PzH2000, HIMARS, M777, CAESAR, AHS Krab гэх мэт маш олон төрлийн тийрэлтэт их буу, ердийн их буугаар галын цохилт өгч, Украины өмнөд хэсэгт оросын хамгаалалтын нэгдүгээр зурвасыг сэтлэн хоёрдугаар зурвас руу нь давшиж байна. Тэр 29-ний 23.00 цагийн байдлаар Оросын армийн сум галт хэрэгслийн 8 том агуулах, 6 бааз, командын нэг байр, цэргийн нэг ангийг устгажээ.

Байлдаан бусад чиглэлд ч идэвхтэй өрнөж байна. Зөвхөн давш гэсэн хатуу даалгавар Москвагаас өгсөн тул олон чиглэлд давшаад амжилт ололгүй ихээхэн гарз хохирол амсан эргэж ухарч, хориглолтын үндсэн байрандаа эргэж иржээ. Донбасс, Харьковын хавийг Украины цэрэг галын хяналтандаа оруулаад байна. Гэтэл бас хөгтэй явдал болж байна. Оросууд дрон хөөргөж агаараас тагнаад америкийн олон HIMARS-ыг олж илрүүлээд Хар тэнгисээс “Калибр” далавчит пуужингаар цохилт өгч, түүнийг нь Москвад Оросын БХЯ-нд дуулиантай мэдээлж байтал нөгөө HIMARS-уудыг модоор дууриалгаж урлаад хиймэл бай болгож тавьсныг укрианы сайтууд дэлгэж даапаалав. Маш өндөр үнэтэй 10 сайхан пуужингаараа модон тоглоом сөнөөжээ. Одоо украинчууд модон тоглоомон элдэв бай олныг урлаж байршуулж байна.

2008 онд Орост ялагдсан Гүржтэй өнөөгийн Украиныг харьцуулж, дүгнэлт гадаадын цэргийн шинжээчид олонтаа хийх боллоо. Нэгэнтээ хоёулаа Зөвлөлтийн БНУ байсан, нийтлэг зүйл олонтой, арми нь ч тийм гэж боддог байв. 2008 оны Гүржийн арми шиг бутцохиулна гэж бодож байтал Украины арми шал өөр болох нь харагдаж, одоо барууны цэргийн шинжээчид бахархах болжээ. Украины ард түмэн ба арми нь хоёр тусдаа салаад задраад ялагдана гэсэн үлгэрт итгэх хүн байхгүй болсон. Дайны эхний өдрөөс л Украины зэвсэгт хүчин тэгж зоригтойгоор эсэргүүцэн байлдана, ард түмэн нь армийнхаа талд тэгж эв нэгдэлтэй орно гэж санаагүйдээ одоо Европ, Америкт амаа барьж байна.

Украины “2022 он” Украины “2014 он”-оос эрс ялгаатай тухай их бичиж ярьж байна. 2014 онд ОХУ-тай зэвсэгт тэмцэл явуулалгүй, Минскийн хэлэлцээр байгуулж байж маш том алдсан. Украиныг заавал устгана гэсэн алсын бодлоготой дайсантайгаа хэлэлцээний ширээнд сууж, тэднийг аргадаж, дайн хийхгүй гэж, үндсэндээ 8 жил алдсан, тэгээд ч тэр үед байлдсан бол ялж чадахгүй байсан, гэтэл одоо энэ дайнд ялах бүх боломж харагдаж байна. Энэ дайныг нэг сарын дотор эргүүлчих хүч нөөцтэй болсон гэсэн дүгнэлт цэргийн шинжээчид ярьж байна. Тиймээс Минскийн хэлэлцээр нэмж байгуулахгүй, Украины 1991 оны бүх нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн (ОХУ ч хүлээн зөвшөөрсөн) бүх хил хязгаараа эргэж сэргээхээс нааш Оростой хэлэлцээ хийхгүй гэжээ. Бүх хил хязгаар гэдгээ 2022 оны хоёрдугаар сарын 24-нөөр авч ярихгүй шууд Крым ба бүхий л Донбасс гэж нэрлэнэ. Учир нь Крым бужигнаад эхэлсэн, Крым алдагдлаа гэдгийг Орост маш эмзэгээр, гэхдээ бодитойгоор ойлгосон ажээ. Одоо бүр хөгийн жүжиг оросууд дэглэж тавьж байна. Түүх гуйвуулах замаар ОРДЛО (Донецк, Луганск) гэх тоглоомын хоёр улсынхаа дунд сургуулийн хичээлийн программыг зохиомжлон 9 дүгээр сарын 1-нээс сургуулиулад зааж эхлэнэ гэв. Дезинформацаар дүүрсэн түүх хөвөрнө.

Суртал нэвтрүүлгийн хичээлд нь “Украины түүхийн миф” гэдэг тусгай сэдэв орно. Тэр нь: Одесс, Николаев, Херсон, Запорож, Днепропетровск, Харьков, Луганск, Донецк муж, мөн Крымын хойг ямагт Орост харьяалагдаж байсан; украин хэл гэдэг бол хуурамч, түүнийг хүчээр хүмүүст тулгаж сургасан; Барууныхан Оросын тогтвортой байдлыг нураах хүсэлтэй, гэвч цэргийн тусгай ажиллагаа ялалтаар дуусна, бандеровчуудын алан хядлагаас чөлөөлнө гэх мэт сэдвээр украин хүүхдүүдийн толгой эргүүлж, “оросын үзэл санаац”-тай болгох гэнэ. Хэрэв энэ суртал ухуулга хэтэрвэл Украины арми уугуул нутгаа чөлөөлж авсаны дараа эзлэгдсэн нутагт байсан хүүхдүүдийнхээ тархийг цэвэрлэх гэж их хүч хөрөнгө хаяж таарна гэж Украины боловсролын яам үзэж байна.

Орос, Англи хэлнээс түүвэрлэн хөрвүүлсэн Д.Номиндарь