Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн ивээл дор “Хүнсний хангамж, аюулгүй байдал-Шинжлэх ухаан, технологи, инновац” сэдэвт үндэсний зөвлөгөөнийг Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар, Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам хамтран зохион байгуулж байна.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх үндэсний зөвлөгөөнийг нээж хэлсэн үгийг бүрэн эхээр нь хүргэж байна.

МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ УХНААГИЙН ХҮРЭЛСҮХ:“Эрхэм хүндэт эрдэмтэн мэргэд, судлаачид аа,

Эрхэм хүндэт зочид, төлөөлөгчид өө,

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн санаачилсан “Хүнсний хангамж, аюулгүй байдал” үндэсний хөдөлгөөнийг дэмжиж, шинжлэх ухааны үндэслэлтэйгээр үр дүнтэй, хариуцлагатай хэрэгжүүлэхээр энд хуран чуулж байгаа эрдэмтэн мэргэд, судлаачид, үйлдвэрлэл эрхлэгчид, төрийн болон төрийн бус байгууллагын төлөөлөл, баялаг бүтээгч Та бүхэнд энэ өдрийн мэндийг хүргэе.

Улс орныхоо нийгэм, эдийн засгийн аюулгүй байдлыг хангах зорилгоор “Халамжаас хөдөлмөрт, Олборлолтоос боловсруулалтад, Импортоос экспортод” шилжих суурь реформын хүрээнд “100 жил-10 зорилт” хөгжлийн санаачилгыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Төрийн тэргүүн дэвшүүлсэн. Энэхүү санаачилгын нэг чухал зорилт нь “Хүнсний аюулгүй байдлыг хангах, хүнсний бүтээгдэхүүнээр дотоодын хэрэгцээгээ бүрэн хангаж, мал аж ахуй, газар тариалангаа эрчимжүүлэн хөгжүүлж, бүс нутагтаа органик хүнс экспортлогч орон болох” явдал юм.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч хүнсний хангамж, аюулгүй байдлыг онцгой анхаарч, өнгөрсөн 5 дугаар сард Монгол Улсын Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлөөр уг асуудлыг хэлэлцэж, зөвлөмж гаргасан. Мөн улс орон даяар ХҮНСНИЙ ХУВЬСГАЛ эхлүүлэхээр УИХ-ын нэгдсэн чуулганд дэлгэрэнгүй мэдээлэл хийж, “Хүнсний хангамж, аюулгүй байдлыг хангах талаар авах зарим арга хэмжээний тухай” УИХ-ын тогтоолын төсөл, ирэх 5 жилийн бодлого, үйл ажиллагааны нарийвчилсан төлөвлөгөөний хамт УИХ-д өргөн барьж, уг тогтоолын төсөл 6 дугаар сарын 17-нд УИХ-аар батлагдлаа.

Бидний бодлого, хийж хэрэгжүүлэх ажил тодорхой болсон учир бид цаг алдалгүй ажлаа эхлэх ёстой. Энэхүү хүнсний хувьсгалын үр дүнд ирэх 5 жилд гол нэр төрлийн 19 хүнсний бүтээгдэхүүнээр дотоодын хэрэгцээгээ хангаж, цаашлаад Монгол Улс хүнс экспортлогч орон болох эхлэл тавигдах учиртай. Энэ 5 жилийн төлөвлөгөөг хийж хэрэгжүүлэхэд 1.7 их наяд төгрөгийн санхүүжилтийг хийх талаар УИХ-аас баталсан тогтоолын төсөлд туссаныг Та бүхэн мэдэж байгаа. Бид хүнсээ өөрсдөө бэлтгэдэг, үйлдвэрлэдэг орон болохоос гадна дэлхийн хүн төрөлхтний хүнсний хангамжид өөрийн хувь нэмрээ оруулах ёстой. Энэхүү томоохон зорилтыг хэрэгжүүлэх их үйлсэд эрдэмтэн мэргэд, судлаачид Та бүхний оролцоо хамгийн чухал юм.

“Хүнсний хангамж, аюулгүй байдал” үндэсний хөдөлгөөнийг улс орон даяар өрнүүлж, хүнс, хөдөө аж ахуйн салбарыг шинэ шатанд гаргахад өндөр ур чадвартай мэргэжлийн боловсон хүчин, эрдэмтэн судлаачид, мэргэжлийн холбоод, эрдэм шинжилгээний байгууллагууд, дээд болон мэргэжлийн боловсролын байгууллагуудын оролцоо, хамтын ажиллагаа, манлайлал нэн чухал байна.

Эрдэмтэн судлаачид Та бүхний бүтээл, шинжлэх ухааны амжилт, ололт, үйлдвэрлэл практикт амжилттай нэвтэрч, шинжлэх ухаанд суурилсан төрийн бодлого оновчтой байх нь энэ салбарын хөгжлийн тулах цэг гэж Төрийн тэргүүн үзэж байна. Монгол Улсад хөдөө аж ахуй, газар тариалангийн шинжлэх ухааны салбар үүсэж хөгжсөн түүхт 70 гаруй жилийн хугацаанд үр тарианы ургамлын 20 гаруй сорт, төмсний 15 сорт, хүнсний ногооны 60 гаруй сорт, жимс жимсгэнэ, чимэглэлийн ургамлын 50 гаруй сорт, тос тэжээл, бусад төрлийн ургамлын 40 гаруй сортуудыг шинээр бий болгон нутагшуулжээ.

Үүний үр дүнд улсын хэмжээнд улаан буудайн үйлдвэрлэлийн 40 хувь, төмсний 80 хувь, хүнсний ногоо, жимс жимсгэнийн 60-70 хувьд монгол эрдэмтэд, судлаачид Та бүхний бүтээсэн сортууд тариалагдаж, эх орны хүнсний хангамжид онцгой чухал үүрэг гүйцэтгэж ирлээ. Мөн хөрсний элэгдэл, эвдрэлтэй тэмцэх, хөрсний үржил шимийг эрдэс болон биологийн гаралтай бордоо, ногоон бордуурын технологи ашиглах, төрөл бүрийн таримал ургамлыг тариалж ургуулах, таримал ургамлын нутагшсан сортын элит үрийн аж ахуйг хөтлөх зэрэг 100 гаруй агро-технологийг манай эрдэмтэд, судлаачид үйлдвэрлэлд амжилттай нэвтрүүлээд байна.

Түүнчлэн хөдөө аж ахуйн таримал ургамал, бэлчээр, ойг төрөл бүрийн шавж, ургамлын өвчин, хог ургамал, мэрэгч амьтдаас хамгаалах, тэдгээртэй тэмцэх, байгальд ээлтэй дэвшилтэт шинэ техник, технологиудыг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлж  байна. Үр дүнд нь таримал ургамлын ургацыг  20-50 хувиар нэмэгдүүлж, пестицид, бордооны үлдэгдэлгүй, эрүүл чанартай ургамал, ургамлын гаралтай бүтээгдэхүүнийг иргэдийн хэрэглээнд хүргэх болно. Монгол эрдэмтэд, эрдэм шинжилгээний ажилтнууд мал сүргийн үүлдэр угсаа, ашиг шимийг сайжруулах, ашиг шим өндөртэй үүлдрүүдийг нутагшуулах, мал маллагааны дэвшилтэт технологи хөгжүүлэх, тэжээл, тэжээллэгийн үр дүнг сайжруулах талаар судалгаа, шинжилгээг тасралтгүй хийж ирсэн.

Үр дүнд нь мал сүргийн 5 төрлөөр үүлдэр угсааг олшруулж, ашиг шимийг нэмэгдүүлээд зогсохгүй зэрлэг бодон, нутгийн гахайн холимог сүрэг, монгол сарлаг, цаа буга болон зөгийн удмыг шинээр бий болгон илрүүлэн баталгаажуулж, үйлдвэрлэлд нэвтрүүлжээ. Манай мал эмнэлгийн эрдэмтэн, судлаачдын судалгаа, туршилтын үр дүнд малын эрүүл мэнд, хүнсний аюулгүй байдлыг хангах чиглэлд импортыг орлох 60 гаруй нэр төрлийн оюуны өмчөөр баталгаажсан вакцин, эм бэлдмэл, оношлуурын технологи монголчууд бидэнд бэлэн байна. Энэ бол монгол эрдэмтэн, судлаачид Та бүхний нөр их хөдөлмөр, хичээл зүтгэлийн үр дүн бөгөөд Та бүхэндээ ард түмнийхээ нэрийн өмнөөс чин сэтгэлийн талархал илэрхийлье.

Энд хүрэлцэн ирсэн эрдэмтэн, судлаачид, баялаг бүтээгчид Та бүхний хурц соргог хараа, хамтын ажиллагаа чухал гэдгийг хэлэхийг хүсэж байна.

Хэдийгээр олон ололт, амжилт байгаа ч хөдөө аж ахуйн шинжлэх ухааны салбарт тодорхой бодлого, дэмжлэгийг нэмэгдүүлж, шаардлагатай санхүүжилт, хөрөнгө оруулалтыг шийдвэрлэн, дотоод нөөц бололцоогоо бүрэн дайчлахыг холбогдох яам, төрийн байгууллагууд анхааралдаа авч, шуурхай ажиллах шаардлагатай байна.

Өөрөөр хэлбэл, салбарын эрдэм шинжилгээний байгууллагуудыг нэгдсэн бодлого, зохион байгуулалтаар удирдаж, хамтын ажиллагааг шинэ шатанд гарган, шинжлэх ухаан, технологи, инновацын чадамжийг эрс сайжруулж, шаардлагатай төсөв, хөрөнгө оруулалтыг цаг алдалгүй шийдвэрлэх явдал чухал байна.

Түүнчлэн их, дээд сургуулиуд, мэргэжлийн боловсрол, сургалтын төвүүдийн сургалтын хөтөлбөр, суралцах орчныг олон улсын жишигт хүргэж, зах зээлийн эрэлт хэрэгцээ, хөгжлийн бодлоготой уялдуулан мэргэшсэн хүний нөөцийг яаралтай бэлтгэх, тогтвор суурьшилтай ажиллах нөхцөлийг бүрдүүлэх ёстой.

Төр засаг нь шаардлагатай судалгаагаа эрдэм шинжилгээний байгууллагууд, их сургуулиуддаа захиалдаг, санхүүжүүлдэг, судалгааны үр дүнд суурилж төрийн бодлогыг шинжлэх ухаанд суурилан тодорхойлж, хэрэгжүүлэх ёстой. Монгол төрийн бодлого шинжлэх ухаанд тулгуурласан байх ёстой. Шинжлэх ухааныг улстөржүүлж огт болохгүй.

“Хүнсний хангамж, аюулгүй байдал” үндэсний хөдөлгөөний зорилтыг ханган, хэрэгжүүлж, хүнсний хувьсгалыг амжилттай хийхэд дараах чиглэлээр эрдэмтэн мэргэд, судлаачид Та бүхэн идэвх санаачилгатай, үр дүнтэй ажиллах хэрэгтэй байна.

Үүнд:

-Улсын хэмжээнд лабораторийн шинжилгээний аргачлалыг шинэчлэх замаар хүнсний аюулгүйн үзүүлэлтийг бүрэн тодорхойлох, хилийн болон улсын итгэмжлэгдсэн лабораторийг чадавхжуулах, хүнсний сүлжээний үе шат бүрд стандартыг мөрдүүлэх;

-Ургамлын генетик нөөцийг зохистой ашиглах, хамгаалах, үр тариа, төмс, хүнсний ногоо, жимс, жимсгэнэ болон ашигт таримлын үр үйлдвэрлэлийн тогтолцоог бий болгож нутагшсан сортын үрийн нөөц бүрдүүлэх;

-Тариалангийн үйлдвэрлэлийг эрсдэлээс хамгаалах, бүс нутагт тохирсон таримал, сорт сонгох зорилгоор анхан шатны үр үржүүлэг, сорт сорилтын төвийг байгуулах;

-Хөдөө аж ахуйн кластеруудыг хөгжүүлэх, хүнсний үйлдвэрлэлийн цогцолборуудыг байгуулах, түүхий эд боловсруулах, бэлтгэн нийлүүлэлтийн тогтолцоо болон тээвэр логистикийн оновчтой сүлжээг хөгжүүлэх;

-Эрчимжсэн газар тариалан, эрчимжсэн мал аж ахуйг хослуулан хөгжүүлэх, хүн амыг хүнсний ногоогоор жилийн 4 улирлын турш тогтвортой хангах хүлэмжийн цогцолбор, зоорийн аж ахуйг нэмэгдүүлэх;

-Малын үүлдэр угсааг чанаржуулах, эрүүл мэндийг хамгаалах, ашиг шимийг нэмэгдүүлэх, бэлчээрийн ашиглалт, хамгаалалтыг сайжруулах;

-Малын гоц халдварт өвчинтэй тэмцэх цогц ажлыг шуурхай хэрэгжүүлэх, био бэлдмэлийн дэвшилтэт үйлдвэрлэлийг нэвтрүүлэх, вакцины хүйтэн хэлхээний сүлжээг бий болгох, оношилгооны лабораторийг чадавхжуулах;

-Мал, амьтны гаралтай болон ургамал, түүний гаралтай хүнсний түүхий эдийг эцсийн бүтээгдэхүүн хүртэлх ул мөрийг мөрдөн мөшгөх тогтолцоог бий болгох, цахим бүртгэлийн нэгдсэн системд шилжүүлэх;

-Салбарын боловсон хүчний зэрэг дэв, цалин урамшуулал, нийгмийн хамгааллыг эргэн харж, сайжруулах;

-Хүнсний эрдэм шинжилгээ, судалгааны хүрээлэн байгуулах асуудлыг судалж шийдвэрлэх зэрэг асуудлуудыг онцгой анхаарах шаардлагатай байна.

Үндэсний хэмжээний төсөл, хөтөлбөрүүд нь шинжлэх ухаанд суурилсан, оролцогч талуудын нягт хамтын ажиллагаа, мэргэжлийн холбоодын оролцоо, дэмжлэгт тулгуурлах учиртай. Мөн төр засаг, шинжлэх ухааны байгууллага, мэргэжлийн холбоод, баялаг бүтээгчид, хэрэглэгчдийн хамтын ажиллагаа туйлаас чухал юм.

Бид хүнсний хангамжаа сайжруулахын тулд хөрсөө хамгаалах ёстой. Эрүүл хөрсөнд эрүүл хүнс ургана. Хөрс, хүнс, хүн гурав хүйн холбоотой. Тиймээс эх байгаль, эко систем, хөрс шороо, газар нутгаа хамгаалахын тулд тэрбум тэрбум мод тарьж ургуулах шаардлагатай байна. Хөрсөө хамгаална гэдэг хүнсээ, хүнээ, тусгаар тогтнолоо хамгаална гэсэн үг шүү. “Амьдралын эх ус, усны эх мод” гэж монголчууд бид ярьдаг. Би усаа хамгаалах, модоо тарих, хөрсөө хамгаалах, хүнсээ нэмэгдүүлэх ёстой. Монгол хүн эрүүл байвал үндэстэн хүчирхэг байна.

Төрийн тэргүүний санаачилсан “Хүнсний хангамж, аюулгүй байдал”, “Тэрбум мод”, “Эрүүл монгол хүн” үндэсний хөдөлгөөн, хөтөлбөрүүд нь өөр хоорондоо нягт уялдаа холбоотой. Эдгээр зорилтууд ханган хэрэгжиж байж Монгол Улс тогтвортой хөгжинө. Монгол хүний амьдралын чанар дээшилнэ. Үндэсний аюулгүй байдал хангагдана.

Улс орныхоо тусгаар тогтнол, аюулгүй байдал, хөгжил дэвшил, үр хүүхдийнхээ ирээдүйн сайн сайхны төлөө салбарын тэргүүлэх эрдэмтэн мэргэд, судлаачид, мэргэжилтнүүд Та бүхэн “Хүнсний хангамж, аюулгүй байдал” үндэсний хөдөлгөөнийг дэмжин, манлайлан ажиллана гэдэгт Төрийн тэргүүн итгэл дүүрэн байна.

Та бүхэн бол улс орныхоо оюу санааны охь манлай болсон хүмүүс. Та бүхэн бол Монголын ард түмнийг соён гэгээрүүлэгч нар. Та бүхний итгэл сэтгэл, хичээл зүтгэлээс Эх орон, ард түмний хувь заяа шууд хамааралтай гэдгийг хэлэхийг хүсэж байна. Үндэсний зөвлөгөөний үйл ажиллагаанд амжилт хүсье. Мөнх тэнгэрийн хүчин дор Монгол Улс мандан бадрах болтугай!” гэлээ.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн санаачилсан “Хүнсний хангамж, аюулгүй байдал” үндэсний хөдөлгөөний хүрээнд “Хүнсний хангамж, аюулгүй байдал-Газар тариалан”, “Хүнсний хангамж, аюулгүй байдал-Хүнс үйлдвэрлэл” сэдвээр үндэсний чуулганыг тус тус зохион байгуулсан билээ.

Өнөөдрийн зөвлөгөөнд төрийн болон төрийн бус байгууллагууд, шинжлэх ухааны байгууллагууд, боловсролын байгууллагууд, хувийн хэвшлийн байгууллагууд, орон нутгийн төрийн болон төрийн бус байгууллагууд, орон нутгийн үйлдвэрлэгчдийн төлөөлөл оролцож байна.