Б.Найдалаа намайг “Зөв Хүн Электорат” эвсэл, ХҮНамаас УИХ-ын нөхөн сонгуульд нэр дэвшүүлсэн. Өөрөөр хэлбэл би хувь хүнийхээ хувьд УИХ-ын гишүүн, дарга болох гээд байгаа юм биш. Харин “Зөв Хүн Электорат” эвсэл, ХҮНам Монгол Улсын хөгжлийг цаашид яаж авч явах вэ? Өнөөдөр ужгирчихаад байгаа, улиг болчихоод байгаа асуудлыг яаж шийдэх вэ? гэдэг шийдлийг хэрэгжүүлж, хууль болгон батлуулахын тулд Б.Найдалаа УИХ-д хэрэгтэй байна гэж шийдсэн учраас надад үүрэг даалгавар өгсөн гэж болно.

Сонгуулийн тухай хуулиар нэр дэвшигч өөрөө амлалт өгөх хориотой. Мөн энэ нөхөн сонгуульд та ялсан ч Т.Доржханд, Б.Найдалаа гэдэг хоёрхон УИХ-ын гишүүн "Зөв Хүн-Электорат" эвслийн мөрийн хөтөлбөрийг биелүүлэх боломжгүй шүү дээ. Тэгэхээр Э.Батшугар, Э.Бат-Үүл биш Б.Найдалаа, МАН, АН биш ХҮНамын төлөөлөл УИХ-д сонгогдох нь улс төрийн яг ямар ач холбогдолтой юм бэ?

Мөрийн хөтөлбөрөө хэрэгжүүлэх бүрэн боломжтой. Харин нөгөө хоёр өрсөлдөгч сонгогдлоо гээд юу хийх юм бэ?

АН 8 суудалтай байгаад 9,10 болоод юу нэмэгдэх юм? 62 суудалтай МАН 63 суудалтай болоод юу өөрчлөгдөх юм бэ? Юу ч өөрчлөгдөхгүй. Харин ч бүр дордоно.

Бидний хувьд УИХ-д ганцхан Т.Доржханд гэдэг гишүүнтэй. Гэхдээ ХҮН-аас ганцхан ч атугай ийм гишүүн байгаа нь Монгол Улсад ч маш том завшаан. Улстөрийг өөр өнцгөөр харах, МАН-аас өөр нам байдаг, нам гэж ингэж ажилладаг юм байна. Эвсэл гэдэг зүйл задрахгүй ажиллаж болдог юм байна гэдгийг үзүүлж байгаа. АН-ын хажууд сөрөг хүчин ийм байдаг юм байна гэдгийг харуулж байгаа. Ганцхан гишүүн байгаа боловч цаана нь 10 сайн мэргэжилтэнтэй. УИХ-д 10 гишүүнтэй юм шиг л ажиллаж байна шүү дээ. Б.Найдалаа гэж хүн УИХ-ын гишүүн болсноор Т.Доржханд гишүүнд байгаа гуравхан минутыг зургаан минут болгох юм. Гэхдээ 6 минут ч бидэнд хангалтгүй. Бидний мөрийн хөтөлбөр яагаад хэрэгжих боломжтой вэ? гэхээр Монгол улсын улстөрийн өнгийг өөрчлөх хэрэгтэй байна. Тогоотой цайг ганцхан шанага сүүгээр цагаан болгож сүлдэгтэй адил, хулгай хийдэг, үүнийгээ хэвийн зүйл гэж боддог, нам нь тэднийгээ өмөөрдөг, юу ч болоогүй юм шиг байж чаддаг ужгирсан байдлыг засахын тулд шинэ өнгө хэрэгтэй байна, салхи оруулах хэрэгтэй байна. Үүнийг бид хийж байгаа юм. Улстөр дэхь бохир зүйлсийг цэвэрлэх сэжүүр нь бид байх болно.

Таны сонгуулийн нэг самбар дээр "Ноёны хүү ноён болдог цаг өнгөрсөн" гэсэн утгатай бичигтэй постер байсан. Энэ ямар учиртай юм бэ? МАН-аас нэр дэвшигч Энхбаярын Батшугарт чиглэсэн юм уу?

Ноёны хүү ноён болдог цаг уг нь 100 гаруй жилийн өмнө өнгөрчихсөн. Харамсалтай нь 21-р зуунд бид даргын хүүг дарга, авлигачийн хүүг авлигач, хулгайчийн хүүг хулгайч чигээр нь байлгасаар байна. Хэний ч хүү хэн ч болж болдог нь ардчилсан нийгмийн зарчим. Гэсэн хэдий ч өөрийнхөө хүчээр, өөрийнхөө мэдлэг боловсролоор, бусад залуучуудтай шударгаар өрсөлдөөд гарч ирэх хэрэгтэй. Намын далбаан дор, аав ээжийнхээ далбаан дор, хэн нэгэн баян ахын далбаан дор биш, шударгаар өрсөлдөөд гараад ир л дээ. Ярьдаг юмаа ярь. Хийдэг юмаа хий, хэрэгжүүл. Ямар нэг салбарын мэргэжилтэн бол салбартаа хүлээн зөвшөөрөгд, тодор. Улстөрч юм бол улстөрийн нам дотроосоо өөрөө гараад ир. Энэ л хамгийн том зүйл. Хэн ч дарга болж, УИХ-ын гишүүн болж, УИХ-д нэр дэвшиж болно. Гагцхүү өөрийнхөө хүчээр дэвш. Түүнээс хэн нэгний нөмөр нөөлгөнд, хэн нэгний өвөрт байж болохгүй. Хэн нэгний өвөрт байгаа хүн тэр хүнийхээ төлөө л шийдвэр гаргана. Ийм хүүхэлдэйнүүдээр УИХ-г дүүргэмээргүй байна. Ийм хүүхэлдэйнүүдэд хойч үеэ даатгамааргүй байна. Монгол улсын ирээдүй энэ биш ээ.

Та нэр дэвшигч Э.Батшугарыг халз мэтгэлцээнд дуудсан байсан. Хариу ирсэн үү?

Харамсалтай нь хариу ирээгүй.

УИХ-ын 2020 оны сонгуулиар ч АН-ыг, МАН-ыг мэтгэлцээнд дуудаж байсан. Ирдэггүй л дээ. Тэд иргэдийн өмнө халз, нээлттэй ярилцахыг хүсдэггүй юм. Яагаад гэвэл тэд чадахгүй байгаа юм. Бид зөвхөн Э.Батшугар биш бусад нэр дэвшигчдийг ч бүгдийг нь дуудсан. Хүмүүст тод туссан нь Э.Батшугар байх. Ардчилсан Монголын сонгууль нээлттэй, мэтгэлцээнтэй болох ёстой. Олны өмнө хэн нь хэн бэ? Юу хийж чадах вэ? гэдгээ нээлттэй ярьж чадахгүй бол яаж ажил хийх юм? УИХ-ын гишүүн бол дарга биш, нийгмийн ажилтан. Иргэдийн төлөө, олны төлөө, нийгмийн төлөө өөрийгөө золиослох ёстой болохоос биш УИХ бол хувьдаа бизнес хийж ашиг олохын төлөө, намынхаа төлөө луйвар хийх гэж цугладаг газар биш л дээ. Тийм учраас өрсөлдөөн ч ил тод байх ёстой. Юу хийж чадахаа харуулчих. Юу мэддэг нь ярьж байж л мэдэгдэнэ. Үнэтэй цаас хэвлэж тараагаад хэнд хэрэгтэй юм? Тийм учраас мэтгэлцээн заавал байх ёстой.

Эрх баригч МАН-ын үйл ажиллагаанд ямар дүгнэлт хийж байгаа вэ? Засгийн Газар, УИХ-ын үйл ажиллагаанд алдаа оноо нь юу байх юм?

МАН үнэмлэхүй эрх барьж байна. Зөвхөн Монгол ч биш дэлхий даяар коронавирусын улмаас хүнд байдалд байгаа нь үнэн л дээ. Гэхдээ эрх баригчдын үйл ажиллагаанд сэтгэл дундуур байна. Хамгийн сүүлийн жишээ нь “Цахим Монгол” гээд гоё нэртэй хөтөлбөр боллоо. 20,000 залууг даршилсан загас шиг чихчихсэн. Энэ арга хэмжээнээс ковидын халдвараас өөр үр дүн гарахгүй. Харин дарга нар болохоор ёстой гоё шоу боллоо, ажил хийлээ шүү, Монгол цахим боллоо гэсэн хуурмаг мэдээ гаргаж иргэдийг хуурч байгаа юм.

Дотооддоо халдвар алдаагүй байхад тоглоомын талбайн сагсны цагирагийг хүртэл авч зугтаад, хорьж боогоод, бизнес хийж байгаа хүмүүст саад болж, тооцоо судалгаагүй, сэтгэлийн хөдөлгөөнөөр хандаж байсан. Вакцинаар дэлхийд тэддүгээр байранд орох гэж байна гэж хэрэггүй тоо хөөцөлдсөнөөс болж эцэстээ иргэдийн амьдрал, эдийн засагт хүндээр тусч байна.

МАН-ын үйл ажиллагааг ерөнхийд нь ингэж дүгнэж байна. Эдийн засагч хүний хувьд хэлэхэд Монголчууд асар их өртэй байгаа. Өнөөдөр гайгүй байгаа мэт боловч маргаашаа зээлээд идчихсэн. Сүх далайтал үхэр амар гэгчээр ковид өнгөрлөө гэхэд ажил, бизнесүүд уначихсан байгаа үед өр нэхэгдэнэ. Бараа нь хүртэл Эрээнд гацчихсан байхад эдийн засгаа яаж сэргээх вэ? гэдэг төлөвлөгөө байхгүй. Хоёрдугаарт, эрх барьж байгаа МАН бол орчин цагийн улстөрийн нам биш. Хуучны маягаар төрийг эзэмдээд, төрийн албыг улстөрийн зорилгоор ашигласаар байна. Энэ маш хортой. Үүнийг нь АН дуурайх гэсээр байгаад сүүлийн 30 жилд Монгол Улсыг нураачихсан юм. Татаад унагачихсан. Төрийн албан хаагч нь төрийн төлөө биш, иргэдийн, нийгмийн төлөө биш, намын төлөө, даргынхаа төлөө амьдардаг болчихсон.

Авьяаслаг боксчин Э.Цэндбаатар багшдаа сөгдөж мөргөлөө шүү дээ. Энэ хүн яагаад багшдаа сөгдөж байж, намын томилгоот хүний өмнө сөгдөж байж тэмцээнд орох ёстой юм? Үүнтэй адил Монгол хүн бүр, бизнесмен бүр ажил хийхийн тулд хэн нэгэн даргын өмнө сөгдөж байна. ЖДҮ хариуцсан хэлтсийн дарга, хорооны дарга, мэргэжлийн хяналт, цагдаагийн байцаагч гээд бүгдэд нь сөгдөхгүй бол Монгол хүн юу ч авч чаддаггүй.

Сөгдөнө гэдэг нь авлига өгнө, доошоо орно гэсэн үг. Ийм болгосон хүмүүс нь өнөөдрийн МАН, түүнийг дуурайх гэж оролдож байгаа бүтэлгүй АН гэж би хэлнэ.

Үүнийг бид, ХҮНам засна. “Зөв Хүн Электорат” эвсэл, ХҮНам, Б.Найдалаа гэж хүн ингэж болдоггүй юм гэдгийг өөрийн биеэр харуулна. Энэ бүтэхгүй системийг нураана. Эднээс өөр нам, УИХ-ын гишүүд байдаг юм байна. Өөр зүйл ярьж болдог юм байна, Монгол улсын иргэний төлөө үйлдэл хийж болдог юм байна гэдгийг үзүүлнэ. Тийм ч учраас би УИХ-ын нөхөн сонгуульд нэр дэвшиж байгаа юм.

Төгсгөлд нь СонгиноХайрхан дүүргийн сонгогчдод хандаж юу хэлэх вэ?

СонгиноХайрхан дүүрэгт 110,000 сонгогч байгаа. Эдгээр хүмүүс Монгол улсын 3,3 сая иргэдийн өмнөөс сонголт хийх гэж байна. УИХ-д хэн суух вэ? гэдгийг шийдэх гэж байна.

Таны хэлсэн шиг ноёны хүүг ноён залах уу? Хуучин улстөрчдийг хуучин хэвээр нь залах уу? Эсвэл шинэ өнгө аяс оруулах уу? гэдгийг шийднэ. Нөгөө л ужгирсан хулгай, хулгайчаа ярьсаар, хараасаар, бие биенээ тойрч гүйгээд л яваад байх юм уу? Шинэ өнгө аяс, шинэ дуу хоолойг яагаад оруулахгүй байгаа юм? Би зөвхөн өөрийгөө хэлээгүй. Надаас өөр маш олон залуучууд байна.

Энэ хүмүүс орох юм бол УИХ гэдэг байгууллагыг өөр болгоно.

Залуучуудын урам зориг сэргэнэ. Монгол авьяастнуудын, бизнес эрхлэгчдийн урам сэргэнэ. Улстөрийн идэвхи нь нэмэгдэнэ. Энэ бол зүйрлэж болшгүй чухал эргэлтийн цэг. Тэгэхээр СонгиноХайрхан дүүрэгт 10-р сарын 11-нд болох сонгууль зүгээр нэг сонгууль биш. СонгиноХайрханчууд Монголын улстөрийн өнгийг тодорхойлох гэж байна. Энэ өдөр хэзээ нэгэн цагт түүхэнд бичигдэх эргэлтийн сонголтын өдөр байх болно гэдэгт итгэлтэй байгаа.

Ярилцсан: М.Чойжал

УИХ-ын 28-р тойргийн нөхөн сонгуульд "Зөв Хүн Электорат" эвслээс нэр дэвшигч Бадрахын Найдалаагийн сонгуулийн штаб