2019-02-11МОЭ-ээс жил бүр уламжлал болгон зохион явуулдаг Дэлхийн сонгодог өгүүллэгийн орчуулгын уралдаанд ирүүлсэн шилдэг бүтээлүүдээс манай сайт уншигчдадаа цувралаар хүргэж байна.
Зохиолч эрхэм энэ хариултыг сонсоод: – Үгүй дээ, Бурхан минь, ямар золгүй хэрэг вэ хэмээн ихэд цочирдон хэлжээ.
Эмгэнийг хаалга тогших үед эрхэм ноёнтон өглөөний цайгаа ууж суусан юм санж. Элэгдсэн ноорсон нөмрөг өмссөн тэрбээр нэг гартаа сонин нугалж барьжээ. Ноёнтонд яагаад ч юм хачин санагдав. Одоо ямар нэг зүйл нэмж хэлэлгүйгээр тухтайхан зочны өрөө рүүгээ буцаад явчхалтай биш дээ. Тэгээд энэ хүмүүс оршуулгын ёслолыг их л чухалчилж сүр болгодгийг нь бодоод:
– Оршуулга асуудалгүй болж өнгөрсөн биз дээ гэж ихэд эелдэгхэн хэллээ.
– Юу гэсэн бэ, эрхэм ээ? гэж Паркер эх сөөнгө дуугаар асуув.
Хөөрхий эмгэн шувуу! Ёстой л шалдаа буужээ. “Оршуулга аятайхан болж өнгөрсөн биз дээ?” гэж ноёнтныг давтан хэлэхэд, Паркер эмгэн хариу хэлэлгүй цэвэрлэх бодис, хормогч, эсгий шаахайгаа хийсэн сүлжмэл тороо аваад, толгойгоо гудайлган хазганасаар гал тогоо руу гэлдрэв. Зохиолч эрхэм гайхан хөмсгөө өргөснөө, өглөөний цайгаа уухаар өрөө рүүгээ буцлаа. Тэгээд талхандаа жимсний чанамал түрхэнгээ:
– Энэ бүхнийг даваад гарах байлгүй дээ гэж чанга дуугаар хэлэв.
Паркер эх толгой дээрээ тогтоосон хоёр сүлбээр зүүгээ сугалан малгайгаа аваад, хаалганы ард өлгөснийхөө дараа хуучирсан муу хүрмээ ч тайлж өлгүүрт тохов. Тэгээд хормогчоо зангидаж аваад гутлаа тайлахаар доош суулаа. Гутлаа өмсөх, тайлах гэдэг сүрхий дарамттай ажил байх болоод уджээ. Үнэндээ эмгэн энэ зовлондоо хэдийн дасчихаад, үдээсээ тайлж эхлэхээсээ өмнө нүүр нь өөрийн эрхгүй үрчийж орхидог болсон байв. Ашгүй гутлаа тайлж дуусаад, гүн санаа алдан арагш гэдийгээд, хоёр өвдгөө зөөлөн нухлаа...
– Эмээ! Эмээ! гэсээр богино түрийт жийсэн ач хүү нь өвөр өөд нь мацаж гарна. Гудамжинд тоглож тоглож ирж байгаа нь тэр.
– Эмээгийнхээ хормойг яаснаа харж байна уу! Ёстой муухай хүүхэд шүү!
Гэвч ач хүү эмгэний хүзүүгээр тэвэрч, хацраа хацарт нь наана.
– Эмээ, мөнгө өгөөч! гэж хүү эрхэлнэ.
– Алив яв яв. Эмээд нь мөнгө байхгүй.
– Үгүй ээ, байгаа.
– Байхгүй гэж байна шүү!
– Үгүй ээ, байгаа. Мөнгө өг л дөө!
Эмгэн хуучирч элэгдсэн хар ширэн түрийвчээ хэдийн тэмтчиж эхэлсэн байна.
– За, чи харин эмээдээ юу өгөх юм?
Жаал хүү ичингүйрэн хөхрөөд, эмээдээ улам наалдана. Хүүгийн аньсага эмгэний хацар дээр мэдрэгдэнэ.
– Надад өгөх юм байхгүй ээ гэж хөвгүүн бувтнана...
Эмгэн ухасхийн босож, зуухан дээрээс төмөр данх шүүрч аваад тосгуур дээр тавилаа. Данхны ёроол бөмбөрдөн гоожих усны чимээ зовлонг нь хөнгөлөх шиг. Тэр хувинд ч, юм угаах түмпэнд ч ус дүүргэв.
Гал тогооны байр байдлыг дүрсэлж өгүүлье гэвэл бүхэл бүтэн ном дүүрэх биз. Энэ долоо хоногт эрхэм зохиолч гэр орноо өөрөө “авч явсан” юм. Цайныхаа шаарыг чанамлын шилэнд хийгээд, цэвэр сэрээгүй болмогц хэрэглэсэн сэрээгээ гал тогооны алчуурт арчсан байх жишээтэй. Бусдаар бол, эрхэм ноёнтны найзууддаа тайлбарласанчлан, энэ “систем” нь тун чиг энгийн; ер нь гэрийн ажлыг тэгтлээ сүр болгох ямар ч хэрэггүй юм санж. “Байгаа бүхэн тань хиртэж гүйцмэгц, долоо хоногтоо нэг удаа хүн дуудаж цэвэрлүүлээд л болно” гэж эрхэм ноёнтон үзэж байв.
Үүний үр дүнд аварга том хогон овоо үүсжээ. Шалан дээгүүр шарсан талхны үйрмэг, дугтуй, тамхины иш хөглөрнө. Гэхдээ Паркер эмгэн ноёнтонд хорсож дургүйцэхгүй ээ; харин харж хандах хүнгүйд нь л залуу эрхмийг өрөвдөнө. Бохир жижиг цонхоор дүнсгэр тэнгэр эцэс төгсгөлгүй үргэлжилж харагдана. Дундуураа нимгэрсэн, захаараа сэмэрсэн эсвэл цай шиг хараар будагдсан ядруу өвгөн үүлс оочин тоочин хөвж үзэгдэнэ.
Ус халах зуур Паркер эмгэн шалаа шүүрдэж эхэллээ. Шүүр шал цохих бүрийд эмгэн “Тийм дээ. Би энэ насандаа юу эсийг үзэв дээ. Зовлон бүхнийг л туулсан даа” гэнэ.
Хөршүүд нь ч түүний тухайд ийнхүү хэлэлцэнэ. Загасан сүлжээ тороо барин хазганасаар гэртээ харихад нь булан тохойд зогсоод, эсвэл шатны хөндлөвч тулсан шиг хүлээх хөршүүд нь “Хөөрхий Паркер эмгэн зовлон бүхнийг туулсан даа” гэж өөр хоорондоо шивнэлдэнэ. Гэхдээ Паркер эмгэнд өөрт нь ийм амьдрал үзэж өнгөрүүлсэн нь үнэхээр үнэн учир өчүүхэн ч бахархах сэтгэл төрдөггүй ажээ. Яг л эмгэн, арын хонгилын 27 тоотод суудаг гэж хэлж байгаа юм шиг л үнэн юм шүү дээ, энэ. Тэр ч зовлон бүхнийг туулсан даа!..
Паркер арван зургаатайдаа Стратфордоос гарч, гал тогооны үйлчлэгчийн ажил эрхлэхээр Лондонд иржээ. Тийм ээ, тэр Стратфорд-апон-Эйвонд төрсөн юм. Шекспирийн нутаг гэж үү, эрхэм ноёнтон минь? Үгүй дээ, хүмүүс түүнээс байнга л Шекспирийн тухай асуудаг ч тэр театрт очиж үзэхээсээ өмнө энэ нэрийг огт сонсож байгаагүй билээ.
Стратфордын тухай ямар ч дурсамж санаанд нь үлдээгүй. “Шөнө оройн цагаар зуухан дотор орж суувал яндангаар оддыг харж болно”, эсвэл “Ээж минь гахайн махаа таазнаас өлгөдөг сөн” гэхээс өөр ямар ч дурсамж алга. Үүнээс гадна үүдэнд ер бусын сайхан үнэртэй нэг зүйл – бут байж магадгүй – байсныг санаж байна. Гэхдээ энэ бут санаанд ер бүдэг бадаг л үлджээ. Эмгэн бие нь муудаад эмнэлэгт хэвтэх үедээ нэг хоёр удаа энэ бутыг санах төдий болсон сон.
Лондонд ирээд анх амьдарсан газар нь ёстой аймшигтай байж билээ. Түүнийг ер гадагш гарахыг зөвшөөрөхгүй. Өглөө, оройдоо залбирахаас бусдаас хэзээ ч дээд давхар луу гарч болохгүй. Зоорь харин нэлээд боломжийн ч тогооч нь ёстой хэрцгий хүүхэн байсан сан. Энэ хүүхэн Паркерийн гэрээс ирсэн захиаг уншихаас нь өмнө олж аваад, том зуух руу ууртай нь аргагүй шидэж орхино. Паркер захидал уншихаараа их бодлогоширдог юм гэнэ... Бас хүрэлзгэнүүд байна! Та бүр итгэхгүй байх даа! Паркер Лондонд ирэхээсээ өмнө хэзээ ч хар хүрэлзгэнэ харж байгаагүй юм шүү. Тэр бүр тэсэлгүй хөхөрдөг сөн. Хар өнгийн хүрэлзгэнэ байна шүү дээ! Гэхдээ л энэ өөрийнхөө хөлийг өмнө нь хэзээ ч харж байгаагүй гэсэнтэй л агаар нэг байсан сан.
Анх ажилласан айл нь дампуурахтай зэрэг, Паркер эх нэг эмчийн гэрт “туслахаар” очжээ. Тэндээ хоёр жилийн турш үүрийн гэгээнээс үдшийн бүрий хүртэл ажилласныхаа дараа нөхөртэйгөө гэрлэжээ. Нөхөр нь талх барьдаг ажээ.
– Хатагтай Паркер, нөхөр тань талхчин юм уу? гэсэн сэн, зохиолч эрхэм. Тэр зузаан зузаан ботиудынхаа цаанаас хааяа нэг нүүрээ цухуйлган, “Амьдрал” гэгч энэ зүйлд анхаарал хандуулах гэсэн аятай чих тавина. Тэгээд: – Талхчинтай гэрлэх ч сайн хэрэг байлгүй яах вэ! гэнэ.
Хатагтай Паркер үүнийг нь баталж хэлж даанч чадахгүй.
– Сайхан цэвэрхэн ажил шүү дээ гэж эрхэм ноёнтон хэлнэ.
Хатагтай Паркер үүнд нь нэг л үнэмшиж ядсан дүртэй байх аж.
– Үйлчлүүлэгчдээ шинэхэн талх өгөх танд сайхан байдаггүй гэж үү?
– Үгүй дээ, эрхэм ээ, би талхны мухлагт бараг ордоггүй шахуу байсан юм шүү дээ. Бид чинь арван гурван хүүхэдтэй байснаас долоог нь оршуулсан. Нэг бол эмнэлэгт, эсвэл сувиллын газарт өөд болдог сон!
– Тийм дээ, хатагтай Паркер! гэж эрхэм ноёнтон хэлээд, мөрөө хавчин үзгээ дахин шүүрч авлаа.
Тийм ээ, долоон хүүхэд нь өөд болсон, үлдсэн зургаа нь гараас гараагүй жаахан байхад нөхөр нь уушгины сүрьеэ өвчин тусаж орхисон сон. Уушгинд нь гурил ороод бөглөрчихөж гэж эмч хэлж билээ... Цамцаа толгой дээгүүрээ татан, орон дээр суусан нөхрийнх нь нуруун дээр эмч нэг дугуй дүрс зурна.
– Хатагтай Паркер, одоо энд зүсээд харах юм бол нөхрийн тань уушги цагаан нунтаг гурилаар дүүрсэн байгаа нь харагдана. Алив, эрхэм анд минь амьсгаа ав! гэж эмч хэлж билээ. Нөхөр нь нас барахад уруулаас нь цагаан тоос пурхийснийг Ма Паркер үнэхээр харсан бил үү, эсвэл санаандаа төсөөлсөн бил үү, бүү мэд...
Гэхдээ зургаагийн зургаан бага балчир хүүхэд өсгөхийн зовлон зүдгүүр дээр сэтгэлээ уудлах хүн үгүйн шаналал нэмэгдэж орхив. Ямар аймшигтай байсан гээч! Дараа нь хүүхдүүд сургуульд сурах насанд хүрэхтэй зэрэг нөхрийнх нь эгч туслалцахаар ирсэн ч хоёр сар болов уу үгүй юү шатнаас унаад нуруугаа бэртээчхэв. Энэ таван жилд Паркер эхэд асарч халамжлах нэг нярай нэмэгджээ. – Ёстой л араас нь харуусаж уйлмаар сайхан амьтан! гэж байтал, том охин Моди нь буруу замаар орж, дүү охин Элисээ уруу татах нь тэр! Том хоёр хүү нь гадагш цагаачлаад, отгон хүү Жим нь Энэтхэгт цэргийн алба хаахаар болж, отгон охин Этель нь ер авах юмгүй зөөгчтэй суугаад тэр нь ч жаахан Ленни төрсөн тэр жил ходоодны шархаар талийн оджээ. Тэгээд одоо бяцхан Ленни минь, хонгорхон ач минь...
Овоорсон их аяга таваг сав суулгыг угаалаа, хатаалаа. Хав хар хутгыг төмсөөр үрээд, үйсээр зүлгэв. Ширээ, шүүгээний дараа сардин загасны сүүл хөвсөн угаалтуурыг арчиж цэвэрлэлээ...
Ленни хэзээ ч өлчир чийрэг хүүхэд байгаагүй. Бүр анхнаасаа л бие султай байсан. Хүн бүрийн охин хүүхэд гэж боддог тэр л балчир үрсийн нэг. Мөнгөлөг шаргал өнгөтэй зөөлөн буржгар үс, цэв цэнхэр нүд, хамрынх нь хажууд очир эрдэнэ шиг жижигхэн сэвх. Этель тэр хоёр энэ хүүхдийг асарч халамжлах гэж багагүй зовсон шүү!
Сонин сэтгүүлд бичсэн аливаа бүхнийг туршлаа! Ням гараг бүрийн өглөө Паркер эхийг юм угаах зуур Этель:
“Эрхэм ноёнтон минь, – Манай бяцхан Миртил бараг л энэ ертөнцөөс одох шахаад байлаа... Гэхдээ... эмнээс дөрвөн лонхыг уусны дараа... хоёр сар гаруйн хугацаанд 3.6 кг жин нэмсэн төдийгүй одоо ч улам бүр мариалсаар байна.” гэж сониноос чанга дуугаар уншина.
Тэд ч шургуулганаас өндгөн хэлбэрт бэхийн савыг гаргаж тавиад захиагаа бичнэ. Паркер эх маргааш нь ажилдаа явах замдаа шуудангаар явуулжээ. Гэвч тусыг эс олов. Ленни яагаад ч жин нэмэхгүй. Оршуулгын газар руу аваачсан ч царайд нь туяа гийхгүй; автобусаар өчнөөн сэгсэчсэн ч хоол идэх дур нь сэргэхгүй.
Гэхдээ л тэр бүр анхнаасаа л эмээгийн хүү байсан сан...
– Чи хэний хүү билээ? гэж Паркер эмгэн зуухнаас толгойгоо өндийлгөн, бохирдсон цонх руу дөхөнгөө асууна. Тэрбээр дотно дулаахан, аядуу хоолойгоор инээд алдан “Эмээгийн хүү!” гэж хариулахад, эмгэний чээжинд, зүрхэн тус газар нь лугшаад ирэх шиг санагдана.
Тэрхэн зуур хөлийн чимээ гарч, гадуур зугаалахаар хувцасласан зохиолч эрхмийн дүр тодров.
– Хатагтай Паркер, би гадагшаа гарлаа.
– За, эрхэм ээ.
– Хагас кроныг тань бэхийн тавиур дээр тавьсан шүү.
– Баярлалаа, эрхэм ээ.
– Нээрэн, хатагтай Паркер, та дээр ирэхдээ жаахан какао үлдсэнийг хог руу хаячихаагүй биз? гэж эрхэм зохиолч хурдхан дуржигнуулав.
– Үгүй, эрхэм ээ.
– Хачин юм даа. Би лаазанд нэг халбага хэртэй какао яах аргагүй л орхисон юмсан.
Ноёнтон хэсэг чимээгүй болоод, эелдэг шийдэмгий дуугаар:
– Хатагтай Паркер, та ямар нэг юм хаях болвол заавал надаас асууж байгаарай гэж хэлээд, хэлсэндээ тун чиг сэтгэл хангав бололтой гарч одов. Эрхэм ноёнтон хэдий гаднаасаа хэнэггүй мэт харагдаж байгаа ч дотроо бол ямар ч бүсгүй хүнээс дутахгүй ажигч зантай гэдгээ хатагтай Паркерт харуулсан гэдэгтээ итгэжээ.
Хаалга тасхийн хаагдав. Эмгэн сойз, алчуураа аваад унтлагын өрөө рүү орлоо. Орны даавууг дэлгэн, хунин, зөөлөн алгадан хурааж байх зуур бяцхан Ленни санаанд нь орж ирээд тэсэхийн аргагүй болов. Хөөрхий минь, яагаад тэгтлээ шаналах ёстой байсан хэрэг вэ? Эмгэн үүнийг ойлгож чадахгүй байлаа. Яг л сахиусан тэнгэр шиг жаахан хүүхэд амьд үлдэхийн тулд яагаад ингэтлээ их тэмцэх ёстой гэж? Хүүхдийг тэгтлээ зовоож шаналгах ямар хэрэг байсан юм?
... Леннигийн бяцхан чээжнээс дотор нь ямар нэг зүйл буцалж байгаа аятай чимээ гардагсан. Чээжинд нь юу ч юм тээглэж орхиод, жаалхүү ч гаргаад хаячихаж чадахгүй байгаа аятай. Ханиалгаж эхлэхтэй нь зэрэг толгой нь жигтэй хөлөрч, нүд нь төвийн томорч, гар нь чичирнэ. Нөгөө чээжин дэх бөөн зүйл нь ч түмпэнд буцалж буй төмс шиг л пор порхийх чимээ гаргана. Гэхдээ хамгаас аймшигтай нь гэвэл, жаахан хөвгүүн бөгшүүлэн ханиалгаагүй үедээ дэрээ тэгнээд юу ч ярихгүй, ямар ч хариу өгөхгүй, бүр юу ч сонсоогүй мэт царайлан гомдсон янзтай сууж байдагсан.
– Энэ эмээгийн чинь буруу биш шүү дээ, хонгорхон үр минь гэж Паркер эх хэлээд, ач хүүгийнхээ нойтон үсийг жижиг улаан чихнийх нь ардуур оруулж илнэ. Гэвч Ленни толгойгоо цааш нь татаад, эмээдээ тун их гомдсон аятай дүнсийн харна. Толгойгоо доош тонгойн эмгэний хажуугаас харангаа энэ хэлсэнд нь ер итгэж чадахгүй байх шиг.
Гэвч эцэст нь... Паркер эх бүтээлгийг ор руу шиджээ. Үгүй ээ, тэр энэ тухай цааш бодож чадашгүй нь. Тэсэх арга алга. Тэр амьдралд юу эсийг үзсэн билээ. Өнөөг хүртэл тэсээд гараад ирсэн, хэнд ч гомдоллож байгаагүй, бүхнийг дотроо л хадгалж өдийг хүрсэн. Нулимс унагаж байхыг нь хэн ч хараагүй. Ер хэзээ ч уйлж байсангүй. Өөрийн хүүхдүүд нь ч Паркер эхийн арга ядан цөхөрч байхыг харж байгаагүй. Тэр хэзээд толгой цэх байсаар ирсэн. Гэтэл одоо! Ленни үгүй болсон шүү дээ. Түүнд одоо юу ч үлдээгүй. Амьдралаас хүртсэн ганц бэлэг нь ач хүү нь байсан, одоо түүнийг нь буцаагаад авчихсан. “Энэ бүхэн яагаад надад тохиолдох ёстой юм бэ?” гэж Паркер эх бувтналаа. “Би ямар гэмтэй юм бэ? Би ер ямар гэм хийсэн юм бэ?”
Амандаа ийн бувтнангаа Паркер эх сойзоо гараасаа унагав. Гал тогооны өрөө рүү орлоо. Зовлон шаналал нь бүр тэсэхийн аргагүй болж, малгайгаа толгой дээрээ хатгаж тогтоогоод, хүрмээ өмсөөд, зүүдэндээ тэнүүчлэгч нэгэн шиг л гэрээс гарчээ. Юу хийж байгаагаа ч мэдэх юм алга. Болж өнгөрсөн бүхнээс сүнсээ зайлтал айсандаа зугтъя, хаашаа ч хамаагүй зайлъя гээд хандсан зүгтээ тэнэж оддог хүн шиг л хагас ухаантай болсон байлаа...
Гадаа гудамжинд хүйтэн салхи яг л мөс шиг үлээнэ. Хүмүүс хажуугаар нь хурдтай жирэлзэж, эрчүүд хайчаар хэрчих аятай алхалж, хүүхнүүд муур адил дэгдэнэ. Хэн ч мэдэхгүй, хэнд ч хамаагүй. Тэр сэтгэлээ барьж чадахаа болилоо ч, өчнөөн жилийн дараа эцэст нь нэг цурхиран уйллаа ч хүмүүсээс холд, тусдаа байх хэрэгтэй.
Гэхдээ уйлъя гэж бодохтой зэрэг санаанд нь эмээгийнхээ гарт тэврүүлсэн Ленни орж ирэх нь тэр. Тийм ээ, хонгорхон минь, эмээ нь уйлмаар байна. Тэр яг одоо уйлбал, аливаа бүхний төлөө, бүр анхны байр, хэрцгий тогооч, эмчийн гэр, долоон жаахан хүүхэд, талийгч нөхөр, хаяж явсан хүүхдүүд болон эцэст нь Леннитэйгээ учрах хүртэлх тэр бүх шаналал зовлонгийнхоо төлөө удаан гэгч нь уйлбал... Гэхдээ энэ бүгдийн төлөө уйлъя гэвэл цаг их авна. Гэхдээ одоо уйлах цаг нь болсон. Уйлах хэрэгтэй, цааш хойшлуулж чадашгүй нь; хүлээж тэсэхгүй нь... Хаашаа очих вэ?
“Хөөрхий Паркер эх зовлон бүхнийг туулсан даа.” Тийм ээ, зовлон бүхнийг туулсан шүү! Эрүү нь чичирч эхэллээ; одоо цаг алдаж болохгүй. Гэхдээ хаачих вэ? Хаачих вэ?
Гэртээ очих болохгүй, Этель тэнд байгаа, тэнд уйлбал охиныг айлгаж орхино. Гудамжны вандан сандал дээр суух аргагүй, хүмүүс ирээд элдэв асуулт асуух нь гарцаагүй. Эрхэм ноёнтны байранд буцааж очиж ч таарахгүй, хар элгийн хүний гэрт уйлах эрх түүнд үгүй. Шатан дээр суувал цагдаа ирээд шалгаж байцаах биз.
Үгүй дээ, ганцаар хүссэнээрээ байж, өөрт нь саад болох хүнгүй, өрөөл бусдад ч саад бололгүй суучих ганц ч газар түүнд үгүй юмсанж уу? Эцэст нь нэг байдгаараа цурхиран уйлъя гэхэд уйлчих газар энэ хорвоод ер үгүй юм гэж үү?
Паркер эх босоод дээш доош харлаа. Мөс шиг хүйтэн салхи хормогчийг нь пөмбийлгөн үлээнэ. Бороо шивэрч эхэллээ. Түүнд уйлах газар үгүй юм санжээ.
Кэтрин Мэнсфилд (1888 - 1923)
Эх сурвалж www.wikimon.mn
Орчуулсан Г.Сугиррагчаа
.jpg "Томруулж харах")
