Учир нь, албан бичигт гарын үсэг зурсан 27 гишүүн дээр Ардчилсан намын бүлгийнхэн нэмэгдсэнээр үндсэндээ 36 кноп гүйцэтгэх засаглалын эсрэг дарагдах нь ойлгомжтой болсон. Тэгвэл албан бичигт гарын үсэг зураагүй буюу Засгийн газрыг тогтвортой байлгах талд МАН-ын 37 гишүүн байгаа. Харин энэ асуудлыг хэлэлцэх чуулганы хуралдаанд бүх гишүүн оролцвол 38 гишүүний саналтай тал нь дийлэх учиртай. Тиймээс бусад хугацаанд төдийлөн тоогддоггүй МАХН-ын төлөөлөл УИХ-ын гишүүн О.Баасанхүү, бие даагч гишүүн С.Жавхлан нарын санал Засгийн газрын хувь заяаг шийдвэрлэх магадлалтай болоод байгаа юм. Гэхдээ асуудлыг хэлэлцэх үеэр хэдэн гишүүн томилолтоор явж, өвчтэй, чөлөөтэй байхаас их зүйл хамаарах билээ. Ямартай ч нэг настай Засгийн газрыг нэгээр нэмэх эсэхийг 14 хоногийн дотор УИХ-аар хэлэлцэн шийдвэрлэнэ. Ингээд Засгийн газрыг огцруулах асуудлаарх гишүүдийн байр суурийг хүргэе.

Д.Эрдэнэбат: Хариуцлага аль аль талдаа байх ёстой

-Засгийн газрыг огцруулах асуудал нь олонхийн бүлэг дотооддоо шийдэх асуудал. Цаг үе хэцүү байгаа, Засгийн газар тогтвортой ажиллах ёстой гэдэгтэй санал зөрөх зүйл байхгүй. Гэхдээ хариуцлага аль аль талдаа байх ёстой. Засгийн газар нь ч, УИХ ч хариуцлагатай байх ёстой. Ард түмэн үнэмлэхүй саналаа өгсөн. Илүү сайхан байгаасай гэж бодсон. Энэ бүх зүйл талаар болж байгаа нь УИХ, Засгийн газарт ажиллах чадамж байна уу гэсэн эргэлзээ төрүүлж байна. Байнгын хороод хуралдахгүй байна. Цаашдаа хуралдах эсэх нь эргэлзээтэй байгаа. Бид УИХ дахь бүлэг дээр шийдвэрээ гаргасан. Нам улс төрийн зөвлөл хуралдаж шийдвэр гарах байх. Ер нь асуудлын гол нь хэн нь баярлаж, хэн нь гомдсонд биш. Бодит нөхцөл байдал юунд хүрснийг хаана хаанаа ойлгох хэрэгтэй. Хэрэв парламентаа авч үлдье гэвэл баялаг бүтээгчдийн мөнгөнөөс авсан үйлдэлдээ хариуцлага хүлээж, цаашаа явах ёстой. Энэ нь тухайн УИХ-ын гишүүний өөрийнх нь хариуцлага ёс зүйн асуудал. Тиймээс бид чи тэг гэх нь зохимжгүй.

О.Баасанхүү: Засгийн газарт биш хариуцлагагүй сайд нарт хариуцлага тооцох нь зүйтэй

-Жижиг, дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх сангийн зээлийг өмнөх Засгийн газрыг унагаахад кноп дарсан гишүүд авсан. Шууд утгаараа Засгийн газрыг унагаасан төлбөр, авлига гэж харагдсан юм. Тиймээс би Засгийн газрыг огцруулах ёстой гэж хэлсэн. Хууль бусаар төрийн эрхийг авчихаад хуулийн дагуу ажиллахгүй байгаа. Миний хувьд Засгийн газарт нь биш гишүүдэд нь хариуцлага тооцмоор байна. Бид шатахууны үнийг буулгаж, хямд өртгөөр бараа бүтээгдэхүүнээ авч болох байсан. Өвсөө хямдруулж, махаа бага өртгөөр авч идэх боломж байсан. Гэсэн ч энэ Засгийн газрын “сохор” шийдвэр энэ бүгдийг хүчингүй болгочихсон. Тиймээс салбар хариуцсан сайдуудад шахалт, шаардлага гаргаж байгаа. Харин асуудлыг шийдвэрлэхгүй хэрүүл хийгээд байх юм. Хэрүүл хийхдээ УИХ руу дайрсан хандлага гаргаад байна. Ерөнхий сайд ард түмнээсээ дэмжлэг авна гэж ярьсан. Энэ нь жагсаал хийнэ гэсэн үг. Ерөнхий сайдад жагсаал цуглаан зохион байгуулах эрх байхгүй шүү дээ. Жагсаал хийх гэж байгаа бол ажлаа өгчихөөд хийсэн нь дээр. Харин Ерөнхий сайд алдаагаа засч, Засгийн газрыг авч үлдэе гэвэл асуудалтай сайдууддаа хариуцлага тооцож, УИХ-аас хариуцлагагүй үг, үйлдэл гаргасныхаа төлөө уучлал гуйх ёстой.

ОГЦРУУЛНА

Ц.Мөнх-Оргил: Ерөнхий сайд жагсаал зохион байгуулах нь хууль зөрчсөн үйлдэл

-Үндэслэл тус бүр нь Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхийг огцруулахад хангалттай шалтгаан болно гэж би хувьдаа үзэж байна. Харин бүх үндэслэлийг нэгтгэвэл гарцаагүй огцруулах шалтгаан болж байгаа юм. Хамгийн гол асуудал нь, Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх Үндсэн хуулиар олгогдсон үүргээ ухамсарлахгүй байна. Саяхан чуулганы индэр дээрээс “Би ажлаа хийж, шударга ёсыг тогтоомоор байна. Даанч Үндсэн хууль болохгүй байна” гэж мэдэгдсэн. Иргэн хүн ямар ч мэдэгдэл хийж болно. Гэхдээ Монгол Улсын Ерөнхий сайдын хувьд хууль, тогтоомждоо нийцэж ажиллах учиртай. Тиймээс “Үндсэн хууль болохгүй байгаа учраас би ажлаа хийж чадахгүй байна” гэж мэдэгдэх эрхгүй. Ерөнхий сайд байтугай ямар ч төрийн албан хаагч “Хууль тогтоомж болохгүй байгаа учраас би үүрэгт ажлаа хийхгүй” гэж хэлж болохгүй шүү дээ. Үндсэн хуулиар Ерөнхий сайдад биечлэн хоёрхон үүрэг ногдож байгаа. Нэг дэх нь Засгийн газрыг удирдана. Хоёрдугаарт, төрийн хуулийг хэрэгжүүлэх үүргийг УИХ-ын өмнө хариуцах ёстой. Мөн Ерөнхий сайд чуулганы индэр дээрээс УИХ-тай хариуцлага тооцох тухай ярьсан. Ерөнхий сайд УИХ-тай биш, УИХ Ерөнхий сайдтай хариуцлага тооцдог гэхээр намын даргын хувьд хариуцлага тооцно гэсэн. Энэ бол том эндүүрэл. Төр, нам хоёр тусдаа болсон гэдгийг ойлгохгүй байгаа юм. Мөн ард түмнээсээ дэмжлэг авна гэсэн. Энэ нь жагсаал хийнэ гэсэн үг юм байна. Ерөнхий сайд хүн жагсаал зохион байгуулах нь өөрөө хууль зөрчсөн үйлдэл.

Ё.Баатарбилэг: Шударга ёсны сэлэм нь хаана мохсон бэ

-Засгийн газар Монгол Улсын нутаг дэвсгэр дээр хуулийн хэрэгжилтийг хангаж, гүйцэтгэх засаглалыг хэрэгжүүлж ажиллах үндсэн үүрэгтэй. УИХ-аас гарсан хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг хангуулж ажиллах үүрэгтэй үндэсний институцийн үйл ажиллагаа сүүлийн үед байнга доголдож, алдаа дутагдал маш их гарч байгаа. Ерөнхий сайд өөрөө сахилга хариуцлагыг чангатгана, шударга ёс, хариуцлага гэж байнга ярьж байгаа ч харамсалтай нь ам ажлын зөрүү гараад байна. Агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр УИХ-аас авах арга хэмжээний тухай тогтоол гаргаж, Засгийн газарт чиглэл өгсөн. Байнга шахаж, ажлын хэсэг байнгын хороогоор асуудлуудаа оруулж, шаардлагатай хууль тогтоомж, өөрчлөлтүүдийг нь хийж, ажлын хэсгээ хүртэл бид өөрсдөө санаачлаад хурлаа хийхээр хуралдаа оролцдоггүй. Мэдээллээ ирүүл гэхээр ирүүлдэггүй. Ганцхан жишээ ярихад ийм байна. Ийм байдлаар ажил яаж явах вэ. Сайдын хариуцлагын асуудал оруулж ирж байгаа юм. Сайн байна. Тэгвэл яагаад хариуцлага алдсан бусад сайд нарын асуудлаа оруулж ирэхгүй байгаа юм бэ. Ямарыг нь оруулаад, ямар сайдыг оруулж ирэхгүй байгаа юм. Шударга ёсны сэлэм нь хаана мохчихоод байгаа юм бэ гэсэн асуулт байна. Нийгэмд шударга ёсны хариуцлагын тогтолцоог сайжруулах, хариуцлага тооцох ёстой гэсэн хүсэмжлэл, нийгмийн хүлээлтийг давж дааж, ажиллаж чадахгүй байна.

Н.Амарзаяа: Цаг үеийн тулгамдсан олон асуудлыг шийдвэрлэх байх гэж харсаар нэлээд хугацаа өнгөрлөө

Нийтдээ долоон үндэслэлийг тодорхойлж хуулийн дагуу УИХ-д өргөн барьсан. Үндсэн хуулийн зөрчил, хариуцлагагүй мэдэгдэл, бүтэн нэг жилийн хугацаанд төр засгийн хийж буй ажлын үр дүн, шатахууны үнийн өсөлт, шударга ёс, ард түмний сайн сайхны төлөө, эрүүл байх, боловсролын чанарын асуудал нэн чухал. Тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлалд нийцүүлэн урт хугацааны бодлого төлөвлөлт, яамдуудад гарч байгаа өөрчлөлтүүд төдийлөн ард түмний амьдралд харагдахгүй байна. Гаргасан нэг шийдвэрээ дахин дахин өөрчилж байна. Тулгамдсан цаг үеийн олон асуудлыг шийдвэрлэх байх гэж харсаар нэлээд хугацаа өнгөрлөө, шийдвэрлэсэнгүй.

Ж.Бат-Эрдэнэ: Хамгийн ёс зүйгүй нь ЖДҮХС-гийн асуудал

-Найман сард болсон харамсалтай үйл явдал Монгол төрийн түүхэн дэх ёс зүйгүй үйлдэл. Тиймээс би Засгийн газар шударга байя гэсэн зарчим баримталж ажиллаж байсан. Тэр утгаараа яаманд харамсалтай асуудал гарсан байхад Ж.Бат-Эрдэнэ гэдэг сайд ажиллах ёс зүйн боломжгүй гэдэг утгаар ажлаа өгсөн. Үүнийгээ би хариуцлага хүлээсэн гэж ойлгож байгаа. Засгийн газрыг огцруулах асуудал дээр яагаад гарын үсэг зурсан бэ гэхээр Засгийн газрыг огцруулах долоон үндэслэл байгаа юм. Үүнээс хамгийн ёс зүйгүй асуудал нь ЖДҮХС. Энэ нь Монгол Улсын эдийн засгийн гол суурь болсон жижиг, дунд үйлдвэрлэл буюу ард иргэдийг жижиг дунд бизнес эрхлэх боломжоор хангаж, ажлын байрыг бий болгож, амьдралын боломжийг дээшлүүлдэг. Тиймээс сан үүсгэж, бага зээлээр хөл дээр нь босгох боломжоор хангаж байгаа. УИХ-аас шийдвэр гаргаж, Засгийн газарт үүрэг даалгавар өгсөн. Би УИХ-ын гишүүн болсноос хойш хоёр жил энэ асуудлыг ярьсан. Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийн хамгийн гол цэг нь хөдөө, орон нутагт байдаг. Хөдөөд жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг бий болгож, тэр бүтээгдэхүүн нь Улаанбаатар хотод орж ирж, дараагийн шатны үйлдвэрлэлийг байгуулах боломжтой.

ОГЦРУУЛАХГҮЙ

Б.Энх-Амгалан: Нөгөө талд нь Засгийн газрыг огцруулахгүй гэсэн гишүүдийн байр суурь бий

-Энэ цаг үед Монгол Улсын төр засаг тогтвортой байх ёстой. Яагаад гэвэл нийгмийг эмх замбараагүй байдал руу түлхэж, Үндсэн хууль зөрчиж, төр засгийн эрх мэдлийг авах гэсэн оролдлого нь цаашдаа улс төр, эдийн засаг, нийгмийн тогтворгүй байдлыг бий болгодог. Ийм жишээ гаднын олон оронд байдаг. Тиймээс монголчуудад амин чухал хэрэгтэй зүйл нь төр засгийн тогтвортой үйл ажиллагаа юм. Нийгэм, эдийн засгийнхаа тогтвортой байдлыг хангаж ажиллах ёстой. Иймд Засгийн газрыг огцруулах шаардлага байхгүй. Ер нь бид аливаа асуудалд бодитой, ул суурьтай хандах ёстой. ЖДҮХС-гийн асуудлыг хөндөж байна. Миний хувьд өмөөрч, зөв гэж байгаа юм биш. ЖДҮХС-гийн мөнгийг нь бодож үзэхэд 47 тэрбум төгрөг. АСЕМ мөнгө хэд үү. 400 тэрбум, утааны мөнгө 800 гаруй тэрбум төгрөг, шинэ нисэх онгоцны буудал 750 тэрбум төгрөг, Дубайн гэрээг хийсний улмаас хохирол нь хоёр тэрбум ам.доллар болсон. Нийгмийн анхаарлыг ЖДҮХС гэдэг нэг цэг рүү фокуслаад хөшигний ард маш том үйл ажиллагаа нуугдаж үлдэх гэж байна. Шударга ёсыг хэзээ ярьсан юм бэ. Энэ УИХ, Засгийн газрын үед л “Эрдэнэт” үйлдвэрийн 49 хувийг ярилаа. Энэ үед бид нүүрсний хулгайн асуудлаа ярьсан. Энэ үед бид дээрх бүх асуудлыг ярилаа. Тиймээс энэ бүхэн зарим гишүүдэд таалагдахгүй байх шиг байна. Таалагдахгүй байгаа учир энэ УИХ, Засгийн тараая гэж байна. Тэд УИХ-ын гишүүнийхээ бүрэн эрхийн хүрээнд Засгийн газрыг огцруулахаар гарын үсэг зурж байгаа. Нөгөө талд нь бас Засгийн газрыг огцруулж болохгүй гэсэн гишүүдийн байр суурь бий.

М.Оюунчимэг: Хариуцлага алдсан сайд нартай асуудлыг ярих ёстой

-Аливаа асуудалд Засгийн газраараа тоглохоо болих хэрэгтэй. Төсвөө баталж, улс орны ажил ид ундарч буй ийм үед гүйцэтгэх засаглал тогтвортой байх ёстой. УИХ өөрөө ажлаа чангатгаж, гүйцэтгэх засаглалд тавих хяналтаа сайжруулах нь зөв. Харин ч Засгийн газар сүүлийн 20 гаруй жил шийдвэрлэж чадаагүй цэвэрлэх байгууламжийн асуудлыг шийдвэрлээд явж байна. Гэр хорооллыг барилгажуулахын тулд гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалтыг орон сууц барих, ипотекийн зээлд зарцуулж байгаа. Ямартай ч салхи наашаа эргэж байгаа. Манай улсын зээлжих зэрэглэл нэмэгдсэн. Эдийн засаг зургаан хувийн өсөлттэй гарсан. Тэгэхээр бид Засгийн газартаа биш хариуцлага алдсан сайд нартай асуудлыг ярих ёстой гэсэн байр суурьтай байна.

Ц.Гарамжав: Албан тушаалаа өг гэсний төлөө Засгийн газрыг огцруулна гэж болохгүй

-Засгийн газрыг ямар шалтгаанаар огцруулах гэж байна вэ гэдэг нь чухал. Засгийн газар улс орноо зөв удирдах ёстой. Хөгжингүй, энэрэнгүй ардчилсан нийгмийг байгуулж байгаа. Хэрвээ үндэсний эрх ашгийн эсрэг зүйл хийсэн, ард олны амьдралыг дээшлүүлж чадаагүй, эдийн засгаа өсгөж чадаагүй, үндэсний аюулгүй байдалд сөргөөр нөлөөлж байвал Засгийн газар ажиллаж чадахгүй байгаа нь тодорхой. Харин одоогийн нөхцөл байдал нь эсрэгээрээ байна. Саяхан бид төсвийн хуулийг хэлэлцэхэд гэрэл, гэгээтэй мэдээлэл олон байсан. Хэчнээн хүнд байгаа ч бид муугаа ярихын хажуугаар улс оронд гарч байгаа ололттой талаа ярьж байх ёстой. Эдийн засаг өсч, зээлжих зэрэглэл дээшиллээ. Ажлын байр 0.5 хувиар нэмэгдсэн. У.Хүрэлсүхийн газар байгуулагдсанаас хойш ёстой зүтгэж ажиллаж байна. Миний харж байгаагаар хэдэн ачаатай тэмээ шиг л ажиллаж байна. Ийм байхад урам өгч, улам сайн ажиллуулахын төлөө дэмжих ёстой. Гэтэл зөвхөн албан тушаалаа өг гэсний төлөө Засгийн газраа огцруулна гэж болохгүй л дээ. Албан тушаалыг авч чадсан бол өгч чаддаг байх хэрэгтэй.

Н.Учрал: Шүүхээр тогтоогдоогүй мэдээллийг Засгийн газрыг огцруулах үндэслэл болгосон

-Засгийн газрыг огцруулах албан бичгийг харахаар үндэслэлүүд нь хэвлэлээр явж байгаа сенсаци, сайд нартай холбоотой шүүхээр тогтоогдоогүй асуудлыг оруулсан байна. Өөрөөр хэлбэл, хэвлэлээр явж байгаа мэдээллийг авч Засгийн газрыг огцруулах үндэслэлдээ оруулсан нь байж боломгүй зүйл. Цаашдаа нам нийлж, сэм хуйвалддаг, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр сенсаци үүсгэж, ардуур нь Засгийн газрыг огцруулах хуйвалдаан зохион байгуулдаг үйл ажиллагаагаа зогсоох ёстой. Залуучууд үүнийг зогсоохын төлөө, шударга ёсны төлөө тэмцэх ёстой. Бид хатуу шаардлагатай байх ёстой юм байна. Энэ байдлаараа үргэлжилбэл төр засаг, түмэн олны эрх ашгаар тоглодог байдал хэрээс хэтэрнэ. Иймэрхүү жижиг мэдээлэлд анхаарч байх хооронд Засгийн газрыг огцруулах үйл ажиллагааг зохион байгуулсан байна. Уг нь улс орныхоо эрх ашгийг бодох ёстой. Жишээ нь, өвөл болж байна. Улаанбаатар хотын утааны асуудал дахин яригдаж эхэллээ. Яах вэ. Гэтэл Засгийн газрыг огцруулъя гэж байна. Ирэх жил олон хөрөнгө оруулалтын ажил хийхээр байгаа. Гэтэл энэ жилийн хөрөнгө оруулалтын зарим нь эхлээгүй байна. Энэ мэт ярих асуудал их байгаа.

Б.ЦЭНД-АЮУШ, Б.НОМИН

Үндэсний шуудан