ОХУ-ын тооллогын товчоо гэдэг нь манай Үндэсний статистикийн хороо шиг байгаа юм. Түүнийг толгойлдог Алексей Кудрин гэж нэртэй эдийн засагч бий. Би түүний хэлсэн ярьсан, бүтээж туурвисныг амтархан уншдаг. 

Тэрээр гадаад харилцаа руу орж санал санаачилга дэвшүүлэх болсон нь Оросын хувьд дэвшил ч гэмээр.

Оросын гадаад бодлогын гол зорилт бол өрнөдтэй харилцаагаа сайжруулах.

Тэгснээрээ санкцын дэглэмийг сулруулах явдал. Хэрэв санкц чангарсаар байх ахул үндэснийхээ эдийн засгийг хөгжүүлэх төлөвлөгөөг хэрэгжүүлнэ гэдэг үлгэр болно.

Бид маш тодорхой ойлгох хэрэгтэй. Хэрэвзээ санкц цааш чангарвал Ерөнхийлөгчийн дэвшүүлэн тавьсан зорилт, ялангуяа технологийн ба нийгмийн хөгжлийн салбарт олон үзүүлэлт биелэхгүй.

Тавдугаар сард гаргасан зарлигтаа тусгасан ядуурлыг бууруулах, технологи хөгжүүлж, тэгснээрээ Оросыг дэлхийн хамгийн эрчтэй хөгжиж буй таван эдийн засгийн нэг болгох зорилтууд биелэх эсэх нь эргэлзээтэй болно хэмээн Алексей Кудрин Оросын үйлдвэрлэгчид, бизнесчдийн холбооны удирдах зөвлөлийн хурал дээр ярьжээ.

Бусад улс оронтой үүссэн манай харилцааны хурцадмал байдлыг багасгахад, ядаж санкцын дэглэмийг доод хэмжээнд барих, түүнээсээ буулгах, ихэсгэхгүй байлгахад Оросын гадаад бодлого өнөөдөр чиглэх ёстой. Би манай гадаад бодлогын үр дүнг яг энэ үзүүлэлтээр хэмжиж байна.

Санкцын шалгуур гэдгээр манай дипломат бодлогын хэрэгжилтийг голлон дүгнэх хэрэгтэй.

Өрнөдтэй харилцаагаа хурцатгахад хүргэж мэдэх глобал асуудал, цэрэг-улс төрийн эрсдэл Оросын хувьд алга. Өрнөдтэй сөргөлдөх ямар ч шаардлага алга, өрнөдөөс хэн ч бидэнд заналхийлээгүй байна. Харилцааг чинээнд нь тултал хурцатгах ямар шаардлага байна аа!? Энэ бол Кудрины цогтой үгс.

Кудрин Путинд хандан ил, шууд хэлдэг нэгэн. Тэтгэврийн шинэчлэлийг нь “Бүсээ чангалаад, тушаал зарлиг биелүүлээд” суух хэрэг үү хэмээн хэнэг ч үгүй тавлачихсан.

Алексей Кудрины ярьсныг лав Оросын батлан хамгаалахынхан, цэрэг-аж үйлдвэрийн салбарынхан хэрхэвч таашаахгүй. ОХУ-ын албан ёсны гадаад улс төрийн бодлогын чиг шугамтай шууд зөрчилдөж буйг Оросын тоймчид, ажиглагчид аль хэдийнэ шүүрч аваад дүн шинжилгээ хийжээ.

Өрнөдтэй сөргөлдье, тэгэх нь чухал хэмээн хэн ч яриагүй байгаа боловч ОХУ-ын гадаад бодлогын явцыг ажваас яах аргагүй сөргөлдөөний замаар явж байна.

Ний нуугүй хэлэхэд өрнөдтэй “гибрид” гэх дайн хийж байна.

Орос өөрийгөө боймлосон, санкц тавиулахаас аргагүй болсон бодлого явуулсан, тэр нь хуучин СССР-ийн бүрэлдэхүүнд байсан хөршүүдтэйгээ хэрхэн харилцаж буйгаас нь харагддаг хэмээн Оросын өөрийнх нь шүүмжлэгчид ярьж, бичдэг.

Прибалтикийн гурван улс үүрд “өрнөджсөн”, Гүрж, Украиныг ч өрнөд рүү түлхсэн, одоо Молдавыг түлхэж байна. Өрнийн холбоотон байж мэдэх Арменыг алдахад ойртсон, Азербайжанаас Оросын соёл, хэл, геополитик шахагдан гарсан, дундад азийн улсуудтай түвэгтэй харилцаатай,

Беларусийн Ерөнхийлөгч Оросыг байнга ацан шалаанд оруулдаг, хуучин Социалист хамтын нөхөрлөлд ахан дүүс явсан Польш, Унгар, Румын, Болгар бүгд цаашаа харчихсан гэхчлэн Кудрины ярьсан дээр жишээ татах Орос хүний тоо олон болж байх шиг.

Гэсэн хэдий ч Кудрины зөвлөгөөг авч, санкцыг суллах талаар өрнөдтэй хэлэлцээ хийх зорилго Орос тавихгүй гэж байна. Санкцыг буулгах нь ерөөсөө яриа хэлэлцээний зорилго биш. Хэлэлцээнд гаргаж тавих асуудал ч биш.

Тэгэх тусмаа санкцыг цуцлахын тулд буулт хийх тухай АНУ-тай яриа байж таарахгүй гэдгийг Оросын Ерөнхийлөгчийн хэвлэлийн төлөөлөгч Дмитрий Песков албан ёсоор мэдэгдчихсэн.

“Санкц тавина гэдэг олон улсын энх тайван, аюулгүй байдлыг дэмжин сахиулахын тулд л хэрэглэдэг НҮБ-ын аюулгүйн Зөвлөлөөс мэдэж шийддэг, онцгой эрх. Тийм нөхцөлд бид санкцыг цуцлах ямар нэгэн нөхцлийн тухай хэлэлцээнд өрнөдийг татан оруулна гэж байхгүй хэмээн гадаад хэргийн сайд Сергей Лавров бас мэдэгдчихсэн.

Песков, Лавров нарын хэн хэн нь Кудрины иймэрхүү ярианд өмнө нь цэг тавьчихсан байгаа нь энэ.

Кудрин шал утгагүй юм ярьж байна гэдгийг нотолсон, хараан зүхсэн, хардсан тайлбар, ярилцлага Оросын сайтуудад маш олон. Өрнөдийн өмнө Орос орноо дэлгээд тавьчих хэрэг үү? Өрнөдийн ар тал болох хэрэг үү? Бараг тийм болгох гээд байна л даа.

Улс орноо нурааж, армиа устгуулаад бид юу хожих вэ? Нато-гийн хүчин манай, байгалиас заяасан, хууль ёсны нутаг дэвсгэрт ирж байрлана. Бид хүлээн авна. 1990-ээд оны иргэний дайны үед сая саяараа аймшигтай гуйланчилсан, нэр төртэй, ухаантай, шударга сая сая хүн үхэл рүүгээ явсан.

Үйлдвэр завод, тариан талбайд ажиллаж байх ёстой эрүүл саруул, хүчтэй, ухаалаг залуусаа бид иргэний дайнд алдсан. Одоо дахиад тэг гэж уриалах болж байна уу? Юуны төлөө? хүсэл нь ил байна. Түүний найз нөхдийн үр сад нь өрнөдөд баян тансаг бялхам амьдраасай гэсэндээ, Европ, АНУ-д очиж ял шийтгэлгүй хулгайлж, хөрөнгөжихийн тулд уу? Кудрин зөвхөн өөрийгөө бодсондоо тэгж ярьж байна. Түүнийг нулимах хэрэгтэй хэмээн Оросын хийрхсэн коммунистуудын сайтад авч өгчээ.

Тэтгэврийн шинэчлэл гэдэг дээр Кудрин ихээхэн ач холбогдол өгч ярилцлага хийж байгаа. 2030 он хүртэл аажуухан сунгаж тэр шинэчлэлээ хийнэ хэмээн эрх баригчид мэдэгдсээр атал яг одоо хий хэмээн Кудрин тулгадаг.

Алексей Леонидовичийн ярих урлаг, баримтжуулах чадвар, буруутныг нэрлэх, буруу алхмуудыг тодорхойлж байгаа нь лут. Эдийн засгийн бүтэлгүйтлийн үндсэн буруутныг тэрбээр аль эртнээс нэрлэсэн. Засгийн газар дахь санхүү-эдийн засгийн баг буруутай биш, төв Банк биш, явж явж ГХЯ болж таарсан. Учир нь ОУВС Оросыг гөвөөд эхэлдэг, элдэв шаардлага тавьдаг, тулгадаг, түүнд ГХЯ хариу өгч ажиллах ёстой хэмээдэг.

ГХЯ нь ч мөчөөгөө өгөхгүй хариу тайлбар тавих ба тэр нь няцаалт шахуу.

Оросын ГХЯ бие даан шийдвэр гаргаж, хэрэгжүүлдэггүй, тэгэх ч эрхгүйг туршлагатай түшмэл ноён Кудрин мэдэхгүй л байв гэж ирээд л хэрүүл эхэлнэ. Эрх баригчдын, юуны өмнө Ерөнхийлөгчийн гадаад бодлогыг ГХЯ амьдралд хэрэгжүүлдэг гээд л хэрүүл зогсоо.

Харин тэр коммунистууд, эх орончид, хуучинсагууд Кудриныг нэг нүдээр ч үзэхгүй, сайт болон хэвлэлээр намнаад байх нь тэр. Нэг сайтын оноож буй “ял”-ыг тэр чигт нь хөрвүүлье. “алексей Кудрины тавиад буй шаардлагуудыг хэрэгжүүлж хэрхэвч чадахгүй, болохгүй. Вашингтоны өмнө өөрсдийгөө гутаах, булайгаа дэлгэлцэх ямар хэрэгтэй юм.

Сириэс гар гэж тэд шаарддаг, донбассыг буцааж өг гэдэг, Крымыг буцааж өгвөл бүр сайн гэдэг, тэр бүхнийг толгой бөхөлзөн биелүүлэх хэрэг үү? Нэг үгээр бүх дэлхийн өмнө дахиад л төрийн далбаагүй, төрийн сүлд дуулалгүй яв гэж байгаа юм уу? тэгж байж л оросын эсрэг тавьсан олон санкцуудын зарим нь алга болох юм байна л даа” гэжээ.

• Өрнөдтэй сөргөлдье, тэгэх нь чухал хэмээн хэн ч яриагүй байгаа боловч ОХУ-ын гадаад бодлогын явцыг ажваас яах аргагүй сөргөлдөөний замаар явж байна.
• Кудрин ганцаараа биш, түүний цаана шинэчлэл хүссэн сая сая орос хүн бий.
• Миний ойлгосноор Орос дахь ядуурлыг хамгийн ихээр шүүмжлэгч нь Кудрин ба бараг амных нь уншлага болчихсон. 

Цааш нь бичихдээ “Алексей Леонидович биднийг өрнөдийн өмнө толгой бөхөлзөн бууж өг гэж байна.

Хэрэв тэгэхгүй бол эдийн засгаа хөгжүүлэх тухай Ерөнхийлөгчийн тавдугаар сарын зарлиг хэрэгжиж чадахгүй юм гэнээ. Эдийн засаг зогсож, ядуусын тоо өсвөл буруутан нь Силуанов Набиуллинатайгаа, Лавров Шойгутайгаа тодорно гэж үзэхгүй байна. Буруутныг хайя гэвэл зарлигт гарын үсэг зурсан тэр хүн өөрөө байх болно” гэжээ.

Орост коммунистууд угаасаа мөнхийн сөрөг хүчин байгаа ба Путины эсрэг шүүмжлэлээ чиглүүлэх нь тэдний байнгын үйл ажиллагаа учраас дээр бичсэнийг ухаж ойлгоход түвэггүй.

Кудрин бол миний ойлгосноор Орос дахь ядуурлыг хамгийн ихээр шүүмжлэгч ба бараг амных нь уншлага болчихсон хүн.

Ядуурлаас болоод нэг хүнд ногдох ДНБ-ий хэмжээ орлогын түвшинээс хэт доогуур орж, хүлээн зөвшөөрөх аргагүй хэмжээнд хүрлээ хэмээн тэрбээр ярьдаг. Өөрөөр хэлбэл, бодит орлого өслөө ч ядуурлын түвшин өндөр байсаар байна, 19.3 сая хүн буюу Оросын хүн амын 13.2 хувь нь ядуу, амьдралын баталгаажих доод түвшинд хүрэхгүй байгаа гэсэн баримт дурджээ.

Энэ чинь 146.8 сая хүн амд харьцуулж үзвэл ноцтой гэхээргүй, Монголын дэргэд гэгээтэй гэсэн үг бус уу? Манай гуравхан сая хүн ардын 30 хувь нь ямагт ядуугаараа байдгийн дэргэд дэвшил мэт.

Сүүлийн таван жилд анх удаа 2018 онд Орост бодит орлогын өсөлт гэдгийг тооцоолжээ.

2018 оны эхний найман сарын байдлаар бодит орлого 2.6 хувиар өссөн бол есдүгээр сар гэхэд мөнгөн орлого нь 1.5 хувиар буурсан байна. Харин өмнөх дөрвөн жилд бууралт 11 хувь байсан юм. 2018 онд тэтгэвэр авагчдын бодит орлого нэмэгдсэн, хоёр жил дараалан өсөөгүй байсан тэтгэврийн орлого 2017 онд 3.6 хувиар нэмэгдсэнийг Кудрин эшлэжээ.

2018 оны есдүгээр сарын байдлаар дундаж цалин Орост 42 200 рубль байна. Кудрин ганцаараа биш, түүний цаана шинэчлэл хүссэн сая сая Орос хүн бий.

Гайгүй эрүүл сэхээтнүүд нь Кудрины талд бөгөөд лоялистууд гэж нэрлэдэг. Нийгмийн цахим сүлжээнд тэд идэвхтэй ч гэж жигтэйхэн. Эшлэбэл мөн ч их баримт, аргумент бий. Тэдний “Жад гозолзуулж дэлхийд ханхалзаад нэмэргүй, жадаа газарт зоо!” гэсэн үг өгүүлбэрийг нь эшлэе.

Мөн “Ерөнхийлөгч маань реформ хийхийн зайлшгүйг огт ойлгохгүй байна, олон улсын нөхцөл байдал хүндрэх тусам түүнээс шинэчлэлийн хүчээр л тэсч гарна” гэсэн өгүүлбэр ч байна. Либерал эдийн засгийн онолыг баримтлагч кудринчууд төрийн өмчийн хувь хэмжээг багасгах, төсвийн бүтцийг эргэж харах, эдийн засгийн бүтцийг өөрчлөхийг шаарддаг.

Ерөөсөө Засгийн газар ийм их ачаа үүрч, өөртөө лай хураах хэрэг байна уу гэдэг асуудлыг ноцтой гаргаж тавьдаг.

Хувьчлалыг үргэлжлүүлнэ гэсэн Засгийн газрын мэдэгдэл хоосон яриа болоод байна хэмээн санаа зовнидог. “Засгийн газар ийм их ачаа үүрч, өөртөө лай хураах хэрэг байна уу?” гэдгийг нь Монголдоо татаж авчран мэтгэлцээн өрнүүлээсэй гэж хүсдэг нэг хүн бол би өөрөө юм.

Кудрин Caнгийн сайдаар ажиллаж байх үед татварын лут реформ хийснийг өнөөдөр ажил хэрэгч Орос хүмүүс шагшин ярьдаг.

Элдэв нэмэлт татваруудыг цуцалсан, ногдуулдаг хувь хэмжээг нь багасгасан, ашгаас олох татвар дээр хөнгөлөлт үзүүлсэн гээд ерөөсөө татваруудыг гурав дахин багасгажээ. Мөн хууль тогтоомжид байсан элдэв тайлбар зүүлт, жишээ нь татвараас зайлсхийвэл тэгнэ, ингэнэ гэснийг зөөлрүүлсэн.

Тэр утгаар дотоодын оффшорыг үгүй хийсэн, сүүдрийн эдийн засгийг аль болох ил гаргасан гэх мэт гавъяа бий. Бизнес дэх татварын ачаалал эрс багасахтай зэрэгцэн төсвийн реформ явуулж, тогтворжуулах сан гэдгийг байгуулсан бөгөөд ингэснээр Орос улсын гадаад өрийн хэмжээ багассан юм. 1990-ээд оны сүүлч гэхэд улсын гадаад өр ДНБ-ээсээ 100 хувь давчихсан байсныг Кудрин өнгөн дээрээ Европын хамгийн бага өртэй улс болгож чадсан байв.

Түүний ар талд бодитой хэн хэн байдаг нь сонин юм.

Түүний либерал төслүүдийг дэмжигчид нь хэн бэ? “либерал-реформатор Егор Тимурович гайдарын нэрэмжит эдийн засгийн бодлогын институт” хэмээх ТББ бий. Энэ байгууллагын хүндэт дарга нь Кудрин өөрөө. “Гайдарч маягийн форум” хэмээх зохион байгуулах хороо бий, Кудрин гишүүн нь. Мөн өөрийнх нь даргалдаг иргэний санаачилгын хороо гэж байна.

Түүний ярьсан хэлсэн, судалсанд Оросуудад итгэл өгсөн, сэтгэлд нь гэгээ татуулсан олон үнэлэлт дүгнэлт бий. 2007 оны зун тэрбээр ийн мэдэгдэж байв: Оросын эдийн засгийн бодлого, эдийн засгийн хөгжлийн өсөлтийн хурд зэргээс харвал ОХУ нь ойрын 10 жилд дэлхийн тэргүүлэх зургаан эдийн засгийн нэг болно.

Нээрээ ч 2010 он гэхэд Орос нь худалдан авах чадамжаар тооцсон ДНБ-ий хэмжээгээр дэлхийд зургадугаарт гарч ирсэн байлаа.

Газрын тос, байгалийн хийн хамаарал бол хамгийн том эрсдэл шүү хэмээн зоригтой чанга дуугарсан явдал 2011 онд Красноярскийн эдийн засгийн форум дээр тохиож байв. Ингэж ярьсных нь төлөө гэх үү дээ, бараг ч нөлөөлсөн дөө, мөн оныхоо сүүлчээр Сангийн сайдын сэнтийгээс хусагдсан юм.

Тэр үед Ерөнхий сайдаар Владимир Путин ажиллаж байсан ба түүнийг зайлуулахдаа “Кудрин бол улс орны эдийн засгийг бэхжүүлэхэд маш ихийг хийсэн, кабинетдаа ийм хүнтэй ажиллаж байсандаа бахархаж байна” гэж ирээд л магтан дуулсныг Оросууд одоо ч сануулдаг юм билээ.

Тэрбээр гандан бууршгүй санал дэвшүүлэгч, дундаршгүй их мэдлэгтэй нэгэн.

2017 оны зургадугаар сарын 6-нд бичихдээ “2018-2024 онд төрийн аппаратыг эрс багасгаж, илүү зардлуудыг 30 хувиар хэмнэх, эдийн засгийн тоон экосистемээр төрийн ажлыг удирдах, Засгийн газартаа шадар сайдаар ахлуулсан стратегийн бүлэг (блок) ажиллуулж бөгөөд тэр нь улсын хэмжээний төслүүдийн үйл ажиллагааны байнгын механизм байх” гэжээ.

Кудрины тухай алаг цоог гэмээр баахан баримт дээр хэлхсэн нь Монголын улс төрчид, эдийн засгийн шийдвэр гаргагчид руу л хандуулаад байгаа хэрэг шүү дээ. Умард хөршийнхөө цэрэг-аж үйлдвэрийн хүчирхэг үзүүлэлт, Орос хүний цайлган тусч занд итгэж сэтгэлээ даатгаж яваа бол цаанаа маш их учир жанцантай юм шүү гэдгийг хэлж буй хэрэг.

Кудринчууд Орост засгийн эрх авахад тун ойрхон байгаа. Түрүүчээсээ эдийн засгийн зарим өндөрлөгийг эзэлж буй. Хэрэв тэд ОХУ-д эрх барих болбол монголчууд бид юуны өмнө эдийн засгийн тоон экосистем гэдгийг нэвтрүүлж, ард иргэд нь гүрийтлээ шударгаар хөдөлмөрлөн байж оросууддаа таалагдана, итгэлийг нь эргүүлж олох, тэгээд эрх тэгш түнш болохоос замгүй гэдэгт эртнээс бэлтгэж байгаасай! 

Засгийн газрын мэдээ