дэвшилд хамгийн том саад учруулж байна. Авлига бол бид бүгдийн хамгийн том дайсан юм. Өнөөдөр монголчуудад газар нутаг байна уу байна. Залуу боловсролтой ажиллах хүчин байна уу байна. Хоёр хөршийн харилцаанд ямар нэгэн асуудал алга. Хууль журмын дагуу, ардчиллын зарчмаар бодож төлөвлөснөөрөө зөв явбал бид маш богино хугацаанд өндөр хөгжилтэй орон болох боломжтой. Нийгмийн төлөвшил гэж хүмүүс ярьдаг. Нийгэм өөрөө өөрийгөө төлөвшүүлээд явдаг жамтай. Хүн өөрөө сайн ажиллаж чадах юм бол түүнийхээ үр ашгийг хүртээд явах боломжтой. Энэ бүх механизм нээлттэй. Гагцхүү авлига энэ бүхэнд чөдөр тушаа болж байна. Өндөр түвшний авлигын эх булаг ундарга нь улс төрийн намын санхүүжилт байдаг.

Энэ нь сонгуулийн үеэр улам тод томруунаар илэрч харагддаг. Яагаад гэвэл улс төрийн намууд хэнээс ч мөнгө авч болдог. Төрд гарсныхаа дараа авсан мөнгөө ямар нэгэн хэлбэрээр эргүүлэн төлөх болдог. Энэ нь голдуу албан тушаалд томилох, тендер авч өгөх, тусгай зөвшөөрөл олгох зэргээр хариу барих явдал байдаг. Шийдвэр гаргах эрх мэдэл нь сонгуульд ялсан улс төрийн хүчинд ногддог учраас тэд удирдаж буй хөрөнгөө нуун дарагдуулах, мөн түүнийгээ эмх замбраагүй зарцуулах эрхтэй байдаг. Бусад ардчилсан оронд иргэд нь төрөө хянадаг механизмтэй. Харамсалтай нь манайд ингэж хянадаг механизм бүрэлдэн бий болоогүй болгох сонирхол ч үнэндээ эрх баригчдад алга.

Ардчилал хоёр дугуйтай байдаг. Нэг нь ардчилсан зөв сонгууль, нөгөө нь ард иргэдийн хяналт. Гэтэл өнөөдөр Монголын ардчилалын нэг дугуй нь огт ажиллахгүй байна. Иргэд олон түмэн эхэндээ хяналт тавина гэдгийг ойлгодоггүй байсан. Сонгосон л бол боллоо гэсэн хандлагатай байлаа. Би ярьж, бусад нь хийнэ биз гэсэн залхуу идэвхигүй ард түмэн байгаа учраас авлига газар авч байна. Авлигыг заримдаа ”Анаконда” хэмээх аварга могойтой зүйрлэх нь элбэг. Тэр идшээ бүх биеэрээ ороож ,зангандаа оруулаад эцэст нь биеэ чангалж алчихаад олзоо иддэг. Авлига бол яг түүнтэй адил. Биднийг ч бас залгина. Авлига бол бас хорт хавдар юм. Энэ хорт хавдрыг хэзээ ч эмчлэгдэхгүй ,эцсийн шатандаа орсон гэсэн онош тавиулахаас нь өмнө таслан зогсоохгүй бол Монгол улс хэн нэг хэсэг бүлэг хүмүүсийн гарт орно. Ингэж бусдын гарт орсон бидэнд сургамж болохуйц тод жишээ өч төчнөөнөөрөө байна. Тухайлбал өнөөдөр Филиппин улсыг 17 хүн өмчилж байна. Филиппин гэдэг улсын систем өөрөө ажиллагаагүй болсон. Улс төрийн намыг санхүүжүүлж, яаж төрийн өндөр дээд албан тушаалд хүрч, эрх мэдэлтэй болж болдгийг бид дээрх жишээнээс харж байна. Эрх мэдэлтэй хүний өөдөөс хэн ч дуугарч чадахаа больдог. Энэ байдал өдгөө бие даасан механизм болтлоо хөгжчихөөд байна. Улс төрийн намын дарга нар нь харилцан бие биенээ барьцаалсан байдалтай. Аль нэг хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлээр хэн нэгний булхайтай хэрэг цацагдлаа гэхэд хэсэг хугацааны дараа намжчихдаг. Хэрвээ чи миний тухай яривал би чиний тухай ярина гэсэн тооцоотой. Энэ мэтчилэн авлигыг удаан арилгахгүй явсаар угжрах шатандаа орчихож.

Ер нь өнөөдөр Монголд авлигад өртөөгүй хэн нэгэн байхаа болчихсон. Төрийн өмчийн компаниуд нь төрийн өмч биш намын өмч болчихсон. Парламент солигдох бүрт төрийн өмчит компаниудын дарга нар дагаад солигддог. Төрийн өмчийн нэрээр намын хэсэг бүлэг нөхдүүд хувааж иддэг. Үүний үр дүнд эцэст нь бүгд ашиггүй ажилласан болдог. Олсноосоо илүү зардаг учраас төсөв нь дандаа алдагдалтай гардаг. Тэгсэн мөртлөө огтхон ч дампуурдаггүй. Хэрвээ хувьцаат компаниудыг дампууруулчих юм бол тэд идэх хоолгүй болох учраас дампуурахгүй байгаад байдаг. Нэгэнт ийм ашиг сонирхол ноёлсон нөхцөлд тэд энэ ноёрхлоо улам баталгаажуулах, амь бөхтэй орших нөхцлөө хангасан хууль тогтоомжуудыг гаргасаар байна. Авлигачид хуулиар дамжуулан өөрсдийгөө хамгаалах явцдаа маш их баяжсан. Шилэн дансаар зарим нэг зүйл нээлттэй болж байгаа ч тэр нь төдийлөн үр дүн авчирахгүй байна. Учир нь хянадаг шалгадаг газрууд нь өөрсдөө тэдэнтэй холбоотой байдаг. Өнөөгийн улс төрийн намууд луйврын хэрэгсэл болсон гэдэг нь хэнд ч тодорхой байгаа. Тухайлбал газрын наймаа байна. Улаанбаатар хотын үе үеийн удирдлагууд, газартай холбоотой тэр бүх этгээдүүд бүгд газар зарж баяжсан. Утааны асуудал ч авлигатай холбоотой. Энэ асуудлаар хэн ч хэнд ч хэзээ ч хариуцлага тооцож байгаагүй бөгөөд хариуцлага тооцож чаддаггүй.

Яагаад гэвэл тэд бүгд хоорондоо холбоотой. Монголын улс төрийн намуудын авлигын хамгийн том нэрийн хуудас бол Зайсан,Яармаг орчим юм. Хэн газар бөөндөөд байна вэ? Энэ бүхнийг илчлэх зориг хэнд ч үгүй. Бүх нам ямар нэгэн байдлаар түүнтэй холбоотой учраас тэр. Тийм учраас Зайсандах гэдэг үзэгдэл зөвхөн Монголд л байна. Төр засаг нь хууль гаргачихаад өөрсдөө огтхон ч биелүүлэхгүй байна. Жаахан эвгүйтээд ирэхээр нь өөрсөддөө тааруулж засдаг башир аргатай. Өөрсдийгөө биш хуулиа өөрчилж засдаг гаж үзэгдэл зөвхөн манайд л байна. Энэ мэтээс үзэхэд манай улс ардчилсан авлигатай улс гэж хэлэхэд нэг их буруудахгүй байх. Хэрвээ авлигыг үнэхээр эсэргүүцэж тэмцдэг систем байсан бол энэ хүмүүстэй хатуу хариуцлага тооцох байсан. Даанч өөрсдөө ямар нэгэн асуудалтай учраас тэрнийгээ илчилж чадахгүй байна. Нэг үгээр хэлбэл бид авлигын намагт бүрмөсөн шигдчихээд байна. Үүнтэй тэмцэхийн тулд яах ёстой вэ гэвэл авлигын эх ундарга болсон улс төрийн намуудын санхүүжилтийг ил болгох ёстой. Тодорхой хугацааны давтамжтайгаар тайлангаа ирүүлж байна уу үгүй юу гэдгийг хянадаг, хариуцлага тооцдог механизм байх хэрэгтэй байна.

Энэ үүргийг ”Сонгогчдын хороо” гэдэг байгууллага гүйцэтгэх ёстой. ”Сонгогчдын хороо”-ны гишүүдээр улс оронд хүлээн зөвшөөрөгдсөн улс төрийн намын гишүүнчлэлгүй хүмүүсийг сонгох хэрэгтэй. Энэ хороо мөн улс төрийн намуудын санхүүжилтийн тайланг хүлээн авч , олон нийтэд нээлттэй мэдээлдэг байх ёстой. Ингэхгүй бол авлига хэзээ ч буурахгүй бас алга болохгүй. Түүнээс өмнө шүүх тогтолцоо төрийн албан хаагчдыг авлигаас ангид байлгах тухай яриад ч хэрэггүй. Намуудын санхүүжилт нь ил тод болоод ирэхээр одоогийн энэ том том юм ярьсан нөхдүүд ингэж дураараа дургиж чадахаа болино. Хулгай луйвар хийж, улс орны хөрөнгийг шамшигдуулж буй этгээдүүдийг Монголын төрд удаан байлгах хэрэггүй,тэд төрийн эрхэнд байх ч эрхгүй. Улс төрийн намуудаас иргэд эрх мэдлээ буцаан авах хэрэгтэй байна. Шинэ систем зөв замаар гарч ирсэн улс төрчид бодлого шийдвэр гаргах түвшинд очсоноор авлига хээмэх энэхүү хорт хавдар алга болно. Хүний шунал хязгааргүй гэдгийг бид сайн мэднэ. Бид үүнийг өөрчилж чадахгүй ч түүнийг хянаж чадна. Бид өөрийн мэдлийн хөрөнгөө хэрхэн зарцуулж байгааг хянах ёстой, тийм ч эрхтэй хүмүүс. Тэд хэний хөрөнгөөр тансаглаж байгаагаа ойлгох ёстой. Улс төрийн намууд санхүүжилтаа ил тод мэдээлж, хууль бусаар санхүүжилт татсан нь нотлогдож, шийтгэгдээд ирэхээр аяндаа зөв голдрилдоо орж эхлэх болно. Бидэнд үүнээс өөр ямар ч сонголт байхгүй.

Ж.Батдорж

BOLOD.mn

Авлига хэмээх хорт хавдар түүнтэй тэмцэхүй
Tweet
Bolod.mn

Сэтгэгдэл (1)

Уншигчдын оруулсан сэтгэгдлийн талаар манай сайт хариуцлага хvлээхгvй болохыг анхаарна уу.
Үгийн санд шүүлтүүр хийсэн болно

Зочин
avilga avsaniig n shiitgedeg huuli nen terguund shaardlagatai bn. avsan hun n gerchilj uguud l boloo..avilgaa uguud l shuud medegddeg baival 30,tuunees ch ih huviar avilga buurna.uuniig hiih aaviin huuhduudiig songuulid gargah heregtei.erunhiilugchiin zasaglaltai bolood batzandan metiin huniig songovol ene uchriig neleed tsegtsleh baih gej boddog

2018-10-28 | 16:14:06 | 103.26.194.7 |

Мэдээ
Гадаад мэдээ
Видео