[Энэ дор онц анхаарал татсан үгс, өгүүлбэрүүдийг өнгө ялган будсан нь цахим өртөөний нийтлэгч миний ажил бөгөөд зөвхөн миний хувийн үзэл бодлын тусгал болно. Харин өөрийн үгсийг ингэж жүржийн өнгөтэй үсгээр нэмсэн болно. - Нийтлэгч]

“Хөгжингүй Орон Болохын Нууц” гэдэг энэ номын талаар тэмдэглэлээ бичиж та бүхэнтэй хуваалцъя гэж бодлоо. Улс орон хөгжихөд нууц бий, тэр нууцыг нь зүгээр л энэ номонд бичжээ. Зав байвал 76 уншихад илүүдэхгүй ном байна.

Номын зохиогч нь БНСУ-ын ерөнхийлөгч Ким Де Жүний эдийн засгийн бодлогын зөвлөхөөр ажиллаж байсан ба мөн Солонгосын нэгэн аймгийн засаг даргаар мөн ажиллаж байжээ. 2002 онд БНСУ-ын ерөнхийлөгчид нэр дэвшиж байсан байна. Одоо Америкт их сургуульд профессороор ажилладаг судлаач, улстөрч хүн юм байна. Академик мэдлэг болон бодит туршлага дээрээ үндэслэж энэ номыг бичжээ.Энэ ном 2007 онд хэвлэгдсэн ба Монгол хэл дээр МУИС-ын ОУХС-ын багш Баттөр саяхан орчуулж гаргажээ.

Зохиогч 1997 оны Солонгосын эдийн засгийн хямралын үед ерөнхийлөгчийн зөвлөхөөр ажиллаж байхдаа ОУВС-аас зээл авах ажлын хэсгийн ахлагчаар ажиллаж, хямралыг амжилттай даван туулахад голлох үүрэг роль гүйцэтгэжээ. Улмаар 2002 онд Ардчилсан намаас ерөнхийлөгчид нэр дэвшсэн ч нэрээ татаж тухтай судалгаандаа цаг гарган энэхүү номыг бичсэн байна. Ерөнхийлөгчид нэр дэвшихээсээ өмнө буюу 2001 онд “Улс Орныг Хөгжүүлэх Шинэ Онол” хэмээх номыг бичиж байснаа сайжруулан 2007 онд “Хөгжингүй Орон Болохын Нууц” болгон гаргасан байна.

Номын эхэнд зохиогч “Солонгос хүний сэтгэлийн тэнхээ үнэхээр лут, ялангуяа Солонгос хүн хямралын үед чангардаг" гэж бичжээ. Харин бид хямралын үед яадаг вэ? Хямралыг давъя, туулъя гэхээсээ илүүтэйгээр нусаа хацартаа нааж баялгаа зарж, улсын үйлдвэрүүдээ зүгээр л хувьчилчихдаг. Монгол нэрээр овоглосон “Монгол Даатгал” компанийг Оросууд эзэмшдэг гэвэл итгэх үү?

Мөн зохиогч "Солонгосын ард түмний алт цуглуулах хөдөлгөөн, эх оронч үзэл, эв нягтрал дэлхий нийтийг бишрүүлсэн" гэж бахархангуй бичсэн байна. Үнэн үнэн. Бид харин яадаг вэ? хар амиа л боддог, үгүй юу? Солонгосын ард түмэн эдийн засаг нь хямраад, улс орон нь хүнд хэцүү нөхцөл байдалтай байхад алтан бөгж, ээмгээ улсдаа тушаах буюу хандивлах гээд дугаарлан оочерлож байсан нь үнэхээр дэлхий нийтийг бишрүүлсэн нь үнэн. Бид ингэж чадах уу? Чадах л байх. Гагцхүү дээр байгаа хүмүүс бидний итгэлийг даахаар хангалттай эх оронч, шударга хүмүүс биш байгаа учраас хэнд нь итгэж, юуны төлөө өгөх вэ? [Яг үнэн. Энэ ягаан үгсийг уншихын өмнөхөн яг ийм бодол надад бас харван орж ирсэн нь сонин. Эх орны дайны үед Оросын цэргүүд За Сталина (Сталины төлөө), ура гээд амь өрссөн тулаанд ордог байсан гэж уншиж байсан маань санаанд оров. - Нийтлэгч] Уг нь бид чинь 13-р зуунд Солонгосын ард түмнийг эзлэн эрхшээж байсан, тэднээс хүчирхэг байсан ард түмэн шүү дээ.

Нууцгүй үнэнийг хэлэхэд энэ номыг уншиж байх явцад манай Монгол орны тухай бичсэн юм шиг сэтгэгдэл төрж байв. 2000-аад оны үед Өмнөд Солонгосын өмнө тулгарч байсан асуудлууд яг одоо манайд нүүрлэж байгаа бололтой. Маш олон нийтлэг шинжүүд ажиглагдаж байна. Бидний хөгжил тэднээс нэлээд хэдэн жилээр хоцорч яваа нь үнэн, энэ ч уг нь ухаантай, мэдлэгтэй, соргог байж чадвал бидэнд ашигтай юмсан.

Одоогоос 15 орчим жилийн өмнө буюу 1997 онд Солонгост яг одоо манайд тохиож буй шиг вальютын хомсдолын хямрал тохиож байсан. Зарим судалгаачид үүнийг “Азийн Хямрал” ч гэдэг. Улмаар тэд 1997 онд IMF буюу Олон Улсын Вальютын Сангаас томоохон хэмжээний зээл авч байсан бол бид 2013 онд Чингис, Самурай Бондуудыг гаргасан. Тэд зээлээ үр ашигтай зарцуулж, эргэн төлж чадсан. Харин бид бондыг зөв зүйлд зарцуулсан уу? төлж чадах уу? Бондын үр дүн, үр өгөөжийг одоохондоо ярихад эрт байна. Мөн арваад жилийн өмнө Солонгост орон сууцны үнийн хөөрөгдөл тохиож байжээ. Манайд байрын үнэ сүүлийн жилүүдэд хэдэн хувиар өссөн бэ?

Хямралд их учир байна. Номын оршил хэсэгт "Солонгос улс бүрэн дампуурахад ганц алхам үлдээд байхдаа ОУВС-гийн яаралтай зээлийг аван арай чамай амь аврагдсанаас хойш арваад жил өнгөрчээ... тэрд үед Ким Дэ Жүн ерөнхийлөгчийн зөвлөх хийн гадаад валютын хямралын нүхнээс улс орноо татан гаргах ажилд ханцуй шамдан зүтгэж явсан би вээр .... уг хямралыг эсрэгээрээ Солонгосыг сэргээн мандуулах эргэлт байсан байж болох юм гэдэгт хатуу итгэх болсон" гэжээ.

Дээрхи хямрал нь тэдний сэргэн мандлын үндэс болсон байна. Учир нь энэ хямралаар тэд төрд шургалсан улстөр-бизнесийн бүлэглэлүүдийг төрөөс тусгаарлаж чаджээ. Яг өнөөгийн манай нийгэм, улстөрийн дүр зураг. Тэгэхээр хямралд их учир байна. Нэгмөсөн хямарсан шиг хямраад цэвэршиж дахин төрөх нь ашигтай ч юм шиг. Гэхдээ одоогийн нийгэм, эдийн засгийн тогтолцоо өнөөгийн олигархиудад ашигтай тул өөрсдөдөө ашигтай системээ авч үлдэхийн төлөө тэд нам харгалзахгүй нэгдэж байгаа бололтой. #МАНАН

Нэг талаасаа хямрал бол цэвэрших, дахин шинээр төрөх боломж болсон гэж Солонгосчууд үздэг тухай энэ номонд бичжээ. Өвөр түрийдээ орсон улстөр-бизнесийн бүлэглэлүүдийн ашиг сонирхлын харилцаа хөгжилд, шинэчлэлд саад болж байжээ. Харин хямрал энэ саадыг зад цохижээ. Зарим тохиолдолд хямралын үр дүнд хувьсгал ч гардаг.

Солонгост болсон хямралын дараах шинэчлэлийн хүрээнд "ЖЕБОЛ" буюу олигархиудыг өөрчлөх, зайлуулах ажиллагаа хэрэгжсэн байна. Тэд одоо харьцангуй эрүүл эдийн засаг, улстөр-нийгмийн тогтолцоотой болсон. Солонгост ч бас нутгархах, аймгархах үзэл цусанд нь шингэсэн байсан гэнэ. Үүнийг нийгмийн шинэчлэлээр давжээ. Гурван сая хүнтэй бид аймаг, сум, хот, хөдөө, гадаадад сурсан дотоодод сурсан, Германд, Америкт, Орост, Хятадад төгссөнөөрөө ялгарч хуваагддаг, нийтлэг үндэсний биш хэт жалга довны, нутгархах, ялгарах үзэлтэй гэдэгтэй та ч санал нийлэх байх.

Мөн “хэвлэл мэдээлэл нь улстөр, эдийн засгийн хүрээнийхний зөрчлийг зохицуулахаасаа илүү улам гааруулдаг өрсөлдөөнт бүтцэд шилжиж, засгийн газар нь хэвлэл мэдээлэл, улстөрийн хүрээнийхэн, ашиг сонирхлын бүлгүүдийн аяыг харсаар үнэн зөвийн зарчмаа тавиад туучихаад байна” гэж 2007 онд бичигдсэн энэ номонд Солонгосын нийгмийн тухай бичжээ. Яг одоогийн манай нийгмийн дүр зураг биш гэж үү? Монгол Тулгатны Зуун Эрхэм, Зуун Чухал Сэдэв, Цензургүй Яриа гэх мэт.

“Нийгмээрээ бие биедээ үл итгэхийн хорон муухай дөнгө тойргоос ангижирч итгэлцлийн нийгэмд шилжиж байж л хөгжингүй улс болох үсрэлт хийж чадна” гэх зэргээр энэ номонд үндэсний эв нэгдэл, итгэлцэл хөгжилд ямар чухал вэ, хөгжиж буй орон биш хөгжингүй орон болоход ард нийтийн оюуны түвшин, боловсрол, мэдлэг, ном унших ямар чухал вэ гэдгийг ч дэлгэрэнгүй бичсэн байна. Номыг зохиогч нь номоо өөрийн улстөр, засаг захиргаанд ажиллаж байсан бодит газар дээрхи туршлагадаа тулгуурлан бодитой судалгаа болон судлаач профессор хүнийхээ академик мэдлэгээр биежүүлэн баримтжуулж бичжээ.

За хэтэрхий урт юм бичиж таныг залхаахаасаа эмээн энэ номын тэмдэглэл-сэтгэгдлээ ингээд дуусгая. Угаасаа гурван зуу гаруй хуудастай номын агуулгыг бүгдийг нь бичнэ гэдэг боломжгүй тул мэргэн фейсбүүк хэрэглэгч [оронд нь мэргэн уншигч гэж бна гэж уншихад болно - Нийтлэгч] таныг энэ номыг өөрөө уншихыг санал болгож байна. Эсвэл бүр шаардлагатай бол цувралаар энэ номын агуулгыг хүргэе.

Эцэст нь хэлэхэд Н.Энхбаяр, Н. Алтанхуяг нарт Өмнөд Солонгосоос зөв зүйлийг нь сураад ирээрэй гэж хэлмээр санагдав. “Солонгост суугаа ерөнхийлөгч, ерөнхий сайд асан нартаа бичих захидал” гэдэг юм бичдэг ч юм бил үү гэж бодогдов.

Номтой Нөхөрлөе клубын тэргүүн Н. Хүлгэн

Н. Хүлгэн: "Хөгжингүй орон болохын нууц (Нийгмийн баялгийн хуримтлалын аргууд)" номын талаарх сэтгэгдэл, тэмдэглэл
Tweet
Bolod.mn