уртыг яаж туулна даа гэж зүрх сэмэрнэ. Шинэ жил болох бүрийд аавыгаа би улам бүр санана. Учир нь шинэ жил хэмээх энэхүү баяртай хөдөөний бор хүү би бээр анхлан танилцахдаа аавтайгаа хамт явж, танилцсан билээ.

Ховд аймгийн төвийн дунд сургуулийн нэгдүгээр ангид ороод удаагүй байтал шинэ жилийн баяр болов. Хүн бүхэн байгууллагын шинэ жилд орно гээд өвлийн өвгөн, цасан охидын тухай ярьж, энэ бүхэнтэй анхлан танилцаж буй надад ч ихэд сонирхолтой байсан сан. Шинэ жил.

Цасан охид. Өвлийн өвгөн. Бас алиалагч. Усны аж ахуй хэмээх аймгийн төвөөс нэлээд зайтай байрлах байгууллагад аав минь жолооч хийдэг байлаа. Хүдэр хадар эрс, бинзен, тос ханхлуулж явдаг нөхөд энэ өдөр цэв цэвэрхэн гонжом өмсч, үсээ тослон самнасан нь нэг л өөр болчихсон ч юм шиг. Жааяа, Баянцагаан, Жанцан гээд аавтай минь хамт ажилладаг гэнэн цагаахан атлаа сахилгагүйтэхээ тулбал хүүхэд ч юм шиг тийм л олон харчуул энэ өдөр хөл нь газар хүрэхгүй шахам хөөрцөглөж, байгууллагынхаа улаан буланг бараг л өргөчих шахан бужигналдаж байлаа.

Аав минь нэг суудал олж, дүү бид хоёрыг суулгаж үлдээгээд хамт ажилладаг хүмүүстэйгээ нийлээд хаашаа ч юм бэ явж одов. Дүү бид хоёртой хамт суусан эгчид биднийг сайн гэгч захиж үлдээхээ мартсангүй. Байгууллагынх нь дарга гэх нэг хүн индэр гарч баахан үг хэлэв. Хүн бүхэн нижигнэтэл алга ташив. Нийтийн бүжиг болж дүү бид хоёрын хажууд суусан эгч гадуур хувцсаа бид хоёрт бариулж үлдээгээд бүжиглэв. Энэ бүхэн надад юу нь тэгтлээ сонирхолтой, хүмүүс юунд нь тэгтлээ хөөрцөглөж баярлаад байгааг үнэндээ ухаарсангүй.

Удалгүй өвлийн өвгөн аав, цасан охидтойгоо хамт танхимд хүрэлцэн орж ирлээ. Харин энэ нь миний хувьд жинхэнэ үзээгүй сонин содон зүйл байлаа. Урд өмнө нь би хэзээ ч тийм цав цагаан сахалтай өвгөн үзэж байгаагүй бөгөөд манай нутагтаа хамгийн урт сахалтай Жаамаа өвөөгийн сахал л гэхэд ухна ямааны сүүлнээс ч уртгүй билээ. Тэрхүү өвгөний цэв цэнхэр дээл, овоодой малгай, нөмрөг, тулж буй таяг, үүрсэн шуудайтай бэлэг сэлт гээд бүх юм нь сонин бас соньхон байлаа. Түүнээс гадна өвлийн өвгөнийг дагасан цасан охид. Үнэхээр үзэсгэлэнтэй тэр охид хаанаас ирээд хаашаа явж байгаа юм бол, яагаад манай Шар арлын өвөлжөөнд ийм өвөө, охидтойгоо очдоггүй юм бол гэсэн олон асуулт, гайхшрал намайг эзэмдэж байлаа. Өвлийн өвгөнийг дагаад сонин хамартай, хачин сэрийсэн сахалтай, муухай нүдний шил зүүсэн бөгтийсөн, сахилгагүй нөхөр танхимд ороод ирэв. Өвлийн өвгөний хормойноос зуурч, цасан охидыг нь үнсэх гэж ичээнэ. Өвлийн өвөөгийн таягийг булааж авах гэж байгаад цохиулна. Ер нь л өвлийн өвгөн, цасан охидыг хорлох гэж зүйл бүрээр оролдох бөгөөд тэр бүрдээ бүтэлгүйтэж, хүмүүс түүнийг шоолж, хөхрөлдөнө.

Нугарч, үсэрч, бас элдэв үзүүлбэр үзүүлнэ. Цасан охидыг татаж чангааж, өвлийн өвгөнийг үг хэлэхэд нь дуурайж хэлэх гээд алдаж хэлээд хэлээ бултайлгаад нуугдана. Хүүхэд бүрийн өмнө ирээд гарт нь байгаа гоё юмыг нь булааж авах гэж оролдоно. Бид хоёрын өмнө ирээд дүүгийн гарт байсан машиныг авах гэхэд нь би гар луу нь цохив, Тэгтэл хашрахгүй дахиад авах гэхээр нь дүүгээ ардаа нуутал намайг өргөв.

Айсан намайг арайтай л хашгирч амжаагүй байтал хажууд суусан эгч түүнийг хеөж дүү бид хоёр аврагдсан сан. Өвлийн өвгөн цасан охидтойгоо танхим голлон сууж, нөгөө хачин этгээд хүмүүсийг дуудан шагнахад нь урд хойно нь орж гуйн шагналаас нь авах гэж улайм цайм оролдох нь тун дургүй хүрмээр. Ийнхүү бүжиг таанз, шагнал, өвлийн өвгөн, гоё цасан охидыг харан баясан суутал өвлийн өвгөн
-За ингээд ажил үйлсээрээ хамт олноо тэргүүлж, хол тээврийн замд машин унаагаа найдвартай эзэмшиж, авсан үүрэг амлалтаа хугацаанаас нь өмнө давуулан биелүүлсэн Усны аж ахуйн удирдах газрын жолооч Ц.Дамбасүрэнг шагная гэв. Аавыгаа хайлаа. Нөгөө эгчээс асуулаа. Байдаггүй шүү. Гэтэл аавын минь шагналыг нөгөө алиа салбадай очоод авчихав. Хүмүүс дотор дүү бид хоёр,
-Наадах чинь манай аав биш хэмээн орилиход тэнд байсан хүмүүс нирхийтэл инээлдэж, харин өвлийн өвгөн аав бондосхийтэл цочив. Тэгээд нөгөөдөхийн гараас өвлийн өвгөн бэлгээ буцаан авч аавын минь бэлгийг дүү бид хоёрт өгөв. Цаасан ууттай тэр бэлгэнд өмнө нь миний идэж үзээгүй тийм гоё зүйлсээр дүүрэн байлаа. Үнэр нь заримдаа одоо ч гараас минь үнэртэх шиг болдгийг нуугаад яах вэ.

Хүмүүс шагнуулж, улаа бутартлаа бүжиглэж, дүү бид хоёр аавынхаа бэлгийг элгэндээ тэвэрч үдсэн тэр баяр миний анхны шинэ жилийн баяр байлаа. Аав минь шинэ жилийн баярын цэнгүүн өндөрлөх гэж байхад орж ирэв. Дүү бид хоёрын дэргэд ирэхэд нь бид бэлгийг нь өгч, өвлийн өвгөн таны бэлгийг өгөх гэхэд нэг хачин муухай амьтан замаас нь авах гээд дүү бид хоёр өвлийн өвгөнд

-Миний аавын бэлгийг битгий наадахдаа өг гэж байж булааж авснаа ид бах болгон ярьж байж билээ. Гэртээ ирсэн хойноо ч ээжид аавынхаа бэлгийг хачин муухай амьтнаас булааж авсан баатарлаг гавъяагаа гайхуулан ярьж дүү бид хоёрыг аав, ээж хоёр минь ихэд магтаж, аавын бэлгийн хамгийн гоё жимсийг хувааж өгч байсан сан.

Хожим нэг өдөр аав, ээж хоёрыг хоймрын авдарнаасаа чихэр хайж байгаад нөгөө шинэ жилийн өвгөний хажууд сахилгагүйтээд байсан нөхрийн зүүж байсан нүдний шил, хачин сахал, хамар бүхий багийг олов. Дүү зүүж үзэв. Яг мөн. Би ч өөрөө зүүлээ, Тэгээд гудамжныхаа хүүхдүүдийг айлгах гэж өдөржин гадуур зүүж сахилгагүйтэв. Харин орой нь аав, ээж хоёрыг ажлаас ирэх үеэр нь авдранд хийж амжилгүй орны ард татсан аравчны араар нуучихав. Тэгээд л тэндээ мартаж орхисон доо. Дараа нь ээж гэрээ цэвэрлэж байхдаа нөгөө багийг олж, дүү бид хоёрыг авдар ухсан хэргээр нэг сайн шийтгэж билээ.

Аав минь тээврийн жолооч, алиалагч, гэртээ бол сайн эцэг, ах дүүсдээ нөмөр нөөлөг болсон тийм л хүн байсан сан. Хүүхдүүддээ нэг ч удаа ширүүлж үзээгүй аав минь алдсан алдааг минь өршөөж амьдарсан. Тамхи татаж байгаад хуруугаа шарлуулж баригдав.

Аав минь 12 төгрөг өгч, дэлгүүрээс нэг боодол дүнсэн тамхи аваад ир гээд гүйлгэв. Айж хулгасаар дүнсэн тамхи аваад гэртээ ороход минь аав

-Миний хүү гэртээ тамхи татаж бай. Хүн амьтнаас гуйж, нууж, ад үзэгдэж тамхи татаад хэрэггүй гэж билээ. Хэдэн өдөртөө л тамхи татаж зүрхлээгүйсэн. Ээж минь тамхи авч өгсөнд ихэд уурлахад аав,
-Татуулахгүй гээд зодох тусам улам л шуналтай татаж, эцэстээ хүн амьтнаас хулгайлж татна. Олиг байхгүй муу зан сурахын нэмэр биз. Тэрний оронд гэртээ татаж байвал ядаж шуналгүй татах юм биш үү хө гээд инээж байж билээ, аав минь. Алдаа бүхэн чинь чинийх учраас алдсан л бол ухаарч сур. Хүнд сайнаа өгч, өөрөө өөрийнхөө зовлонг үүрч яв гэдэг сэн. Дэндүү олонтой аав минь намайг дагуулж үзүүлсэн тэр оны шинэ жил одоо ч надад тодхон санагддаг. Шинэ жил болох бүрийд аавыгаа би санадаг. Аавынхаа үглэсэн үг бүхнийг, хэлсэн сургасан бүхнийг бас их хайрыг нь үгүйлдэг. Зүгээр л дэргэд байхдаа хүртэл агуу их амьдралын судар байсан аав минь та минь одоо хаахна, ямархан шинэ жилийн үдшийг тэмдэглэж, ямархан орон зайд зон олныг баярлуулан цэнгүүлж яваа бол доо. Аавгүй угтах шинэ жил бүхэн сэтгэлд минь нэг л дутуу байсаар олон жилийг үдэв. Бас угтав. Миний аав гээд санах бүрийд хамрын уг шархирч, алаг нүдний аяга дүүрээд нулимс мэлтэлзэнэ. Аав минь дээ.

Д.ЛХАГВА-ОЧИР