байна. Хар тамхины хэрэгт холбогдсон гэдэг нь мансууруулах бодис дамжуулсан, худалдсан, хадгалсан, бусдад дамжуулсан гэсэн дөрвөн зүйл ангиар эрүүгийн хэрэг үүсгэдэг. Харин хэрэглэгчид нь ямар байна вэ. Тэд хяналтаас гарсан уу. Энэ талаар СЭМҮТ-ийн их эмч, доктор С.Мөнхтуяатай ярилцлаа.

Хэрэглэгчид завшиж үлддэг болжээ

-Монголчууд олон улсад хамгийн аюултай бизнест тооцогддог хар тамхины наймааны дамжуулагч, тээвэрлэгч байснаа хэрэглэгчид шилжсэн тухай цагдаагийнхан ярьдаг. Мансууруулах бодис хэрэглэгчид хяналтаас гарчихсан юм уу. Энэ талаар ярилцлагаа эхэлье?

-Сэтгэц идэвхт мансууруулах бодисын хэрэглээ сүүлийн үед нэмэгдэж байна. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр “Залуус ийм бодис хэрэглэж байгаад баригдлаа”, “Гадаадад оронд хар тамхины хэрэглээ ийм” гэсэн мэдээлэл ил гарах тусам хор уршгийг нь ойлгохгүй, мэдлэггүй, хүмүүст хэрэглээг нь ихэсгэх хандлага ажиглагдаж байна. Өөрөөр хэлбэл, шохоорхлыг нь илүү төрүүлээд байна. Манай улс мансууруулах сэтгэц идэвхт эм бодисын эргэлтэд хяналт тавих тухай олон улсын конвенцид нэгдэж орсон, хууль дүрмийг нь дагадаг боловч хэрэглээ хязгаарлах талаар дагасан, баримталсан хууль, эрхзүйн орчин байхгүй. Одоогийн хуулиар мансууруулах бодис хадгалах, борлуулах, худалдаж авах, хэн нэгэнд дамжуулах гэсэн дөрвөн зүйл байгаа ч хэрэглэвэл яах вэ гэсэн хуулийн заалт байхгүй. Хэрэглэгчийн хувьд мансууруулах болон сэтгэц идэвхт эм бодисыг ихэвчлэн залуу насныхан, эсвэл юу ч мэддэггүй, “үгүй” гэж хэлж чаддаггүй өсвөр насныхан шохоорхож хэрэглэдэг.

-Хэрэглэгчдэд гардаг эрсдэл нь юу юм бэ?

-Өвчин намдаагч гээд манайхан хэлж сурсан бүлгийн эм бодисын нэг удаагийн хэрэглээнээс донтолт үүсэх магадлал өндөр. Нэг удаагийн хэрэглээнээс болж тун хэтрүүлж амь насаа алдах ч эрсдэлтэй. Донтолт үүссэн тохиолдолд төрөлжсөн нарийн мэргэжлийн тусламж авахаас өөр аргагүй. Донтсон хүмүүст зан төрөхийн өөрчлөлт орж, шарталт үүсч бодисыг ихээр хэрэглэх, олж авахын тулд юу ч хийхээс буцахгүй болгочихдог хортой. Хэрэглээнээс хамаараад шар өвчин авах эрсдэлтэй. Шар өвчин, эсвэл дархлааг гэмтээдэг ДОХ/ХДХВ-ийн халдвар авах магадлал өндөр болдог. Олон улсын жишгээр аваад үзэхэд судсаар тарьж хэрэглэгчдийн 80-90 хувь нь ХДХВ-ийн халдвар авсан хүмүүс байдаг.

-Өнөөгийн хуулийн орчин нь хэрэглэгчдийг шийтгэдэггүй гэлээ. Тэгвэл тэд завшиж байна гэж ойлгож болох нь ээ?

-Тийм. Хэрэглэгчдэд энэ дундаас завшиж үлдэх боломж олгоод байна. Хуульд нийцүүлэхээр үүнийг олон талаас нь ярьдаг. Хэрэглэгчийг хатуу аваад үзье. Тэгвэл маш сайн хумигдана гэхэд нөгөө талд хэрэглэгчид донтолт руу орчихдог учраас донтох эмгэгтэй хүмүүсийг хуулиар зохицуулах боломжгүй болно гэсэн байр суурь байдаг. Тиймээс дамжуулсан хүн нь хэрэглэх гэж биедээ хадгалж явсан гэдэг утгаар давхар хуулийн заалтад оруулж хууль, эрхзүйн хязгаарлалт хийх санал ч бий.

Эмчилгээний үр дүн өндөр хөгжилтэй оронд таван хувьтай, харин манайд тодорхой үр дүн байдаггүй

-Мансууруулах бодисын нөлөөгөөр донтолт үүссэн хүмүүс өнөөгийн нийгэмд хэр олон байдаг бол. Танай хяналтад байгаа хүмүүсийн тухайд?

-Нийгэмд нэг хэрэглэгчийн цаана дөрвөн хүн байдаг гэж үздэг. Манайд донтох эмгэгтэй хүн нь ирдэг учир мэдээллийг нууцлахаас аргагүй. Сүүлийн 2-3 жилд мансууруулах, сэтгэц идэвхит бодист донтсон хүмүүсийн тоо нэмэгдэж байгаа. Тэд эрүүгийн хариуцлагаас мултрахын тулд нарийн сүлжээ бий болгож, бултах арга олж чаддаг болсон байна. Нэг хэрэглэгчийг барилаа гэхэд түүний цаана 4-5 өмгөөлөгч гараад ирэх жишээтэй. 2000 оны үед зүү тариураар хэрэглэдэг хүмүүсийн биед шарх сорви байна гээд оношлодог байсан бол одоо өөр. Шарх сорви үүсгэдэггүй зүү тариур хэрэглэдэг болсон, венийн судсандаа биш хялгасан судсандаа хийдэг болсон байна. Хэрэглээг илрүүлэх ажил улам нарийсаад байгаа.

-Танайх урьдчилан сэргийлэх тусламж үйлчилгээг хэрхэн хүргэж байна вэ. Мансууруулах бодисын нөлөөтэй хүмүүсийг эмчлэх боломж хумигдмал байна. Тэдэнд архины эсрэг эмчилгээ хийдэг гэдэг юм билээ?

-Мансууруулах болон сэтгэцэд нөлөөлөх эм бодис нь дотроо өөр өөр. Өвчнөөсөө шалтгаалаад оношлох, эмчлэх, урьдчилан сэргийлэх арга барил нь өөр. Тиймээс оношлогоо, эмчилгээний удирдамжийг тус тусад нь гаргачихсан. Тэр битгий хэл хувь тохирсон эмчилгээ ч гэж бий. Мансууруулах бодисын нөлөөлөл архины шарталтаас 60-80 дахин илүү хүчтэй байдаг. Тиймээс 1-3 жилийн хугацаанд эмчлэх хүмүүс байдаг. Заримдаа тухайн хүн эмгэгээсээ салах хүсэл эрмэлзэл байвал нэг удаагийн эмчилгээгээр намжмал байдалд орох тохиолдол байдаг. Сэтгэцийн эмгэг бол архаг өвчинд ордог. Хэзээ ч сэдэрч болдог. Бусад эрхтэн системийн талаас хүндрэл үүснэ. Элэг илүү гэмтэхээс гадна бусад хавсарсан өвчин тусах магадлалтай. ХДХВ, ДОХ-ын халдвар, вирусын халдвар авсан байж болдог. Эмчилгээний үнэ өртгийн хувьд ч өөр. Өндөр өртгөөр эмчилж байгаа гадны улс оронд эмчилгээний үр дүн нь таван хувийн магадлал байна. Тэр их мөнгийг зарч байхад үр дүн гарч байгаа нь таван хувь.

Донтох эмгэгтэй хүмүүсийг эмчлэхэд СЭМҮТ нарийн мэргэжлийн тусламж үйлчилгээ үзүүлж байна. Шинэ цогцолборыг ашиглалтад оруулж 200 гаруй ор нэмэгдсэн. Тэднийг татахын тулд шинэ цогцолборт донтох эмгэгийнхнийг хэвтүүлэн эмчилдэг тасгийг байрлуулсан. Нэг минутын дотор оношлох боломжтой багаж, тоног төхөөрөмж байна. Энэ утгаараа хүмүүст илүү өргөн үйлчлэх боломжийг бий болгоод байна. Нэр хаяггүй үйлчилж байна.

-Мансууруулах бодисын нөлөөлөл нь хэзээ ч сэдрэх эрсдэлтэй гэсэн. Тэгэхээр эмчилгээ үр дүн муутай юм уу даа?

-Архинд донтох хүний эмчилгээний үр дүн маш сайн. Архи хэтрүүлэн хэрэглэгч байгаа тохиолдолд 100 хувь эдгэрнэ. Гэтэл мансууруулах болон сэтгэцэд нөлөөлөх эмчилгээний үр дүн өндөр хөгжилтэй оронд таван хувьтай байгаа юм чинь манайд тодорхой үр дүн байхгүй байна. Энэ өвчин эмчилгээний үр дүнгийн араас хөөцөлдөх биш, аль болох донтох эмгэгт өртүүлэхгүй байх ёстой. Архаг өвчин учир үр дүнгийн нэг сар хэрэглэхгүй бол сайн байна, гурван сар хэрэглэхгүй бол эмчилгээний үр дүн өгч байна гэж үздэг. Хэзээ ч сэдэрч болдог учир үр дүнг тооцох хэцүү.

Сургуулиудад мансууруулах бодисоос сэргийлэх мэдээлэл чухал байна

-Тэгвэл урьдчилан сэргийлэх нь чухал гэсэн үг үү?

-Хүмүүст нэг айдас байдаг юм. Эмнэлэгт хандчихвал хуулийн хариуцлага хүлээх байх гэсэн. Одоогийн байдлаар хэрэглэгч эрүүгийн хариуцлага хүлээх заалт байхгүй учир манайд ирээд оношлуулж болно. Ямар бодис хэрэглэж байгаагаа мэдэж болно. Эрт илрүүлвэл эрүүл мэндээ 100 хувь хамгаалах боломжтой. Манайх нийгмийн эрүүл мэндийн чиглэл рүүгээ илүү их хандсан тусламж үйлчилгээ үзүүлдэг учир албан байгууллага, сургууль ч хамаагүй мэргэжлийн эмч биднээс хэрхэн сэргийлж болох талаар мэдээлэл авч болно. Тухайлбал, сургуульд архи, тамхинаас сэргийлж болохыг захын багш нар нь хэлээд өгчихдөг. Гэтэл мансууруулах болон сэтгэц идэвхит эм бодисын шалтгаант донтох эмгэгээс сэргийлэх, хэрэглэхгүй байх мэдлэг хандлагыг мэддэггүй. Тиймээс манай төвөөс тусламж авч болно.

-Эмгэгтэй хүмүүс та бүхэнд өөрөө хандаж байна уу. Эсвэл гэр бүлийнхэн нь ханддаг уу?

-Донтох эмгэгийн асуудал тулгараад ирэнгүүт гэр бүлийн хүмүүс тусламж авахаар ирдэг. Гэр бүлийнхэнд мэдэгдсэн байна гэдэг бол өвчин хүндэрсэн гэсэн үг.

-Донтолтоос болж нас барсан тохиолдол бий юу?

-Манай хяналтаас гарсан хүмүүст тийм явдал бий. Мансууруулах төрлийн эм бодисыг сэтгэцийн эмч нар, тэдний дунд донтолт хариуцсан эмч бичиж өгөх эрхтэй. Халвдарын эмч нар ч бичиж өгөх эрхтэй. Эмчилгээний зориулалтаар хэрэглэж байгаатай хамтад нь тооцвол эм бодисуудыг хэрэглэдэг 500 гаруй хүн хяналтад байна. Түүний цаана байгаль дээрээс гаргаж авсан ургамал, бодис хэрэглэж байгаа хүмүүс хяналтгүй.

Б.ЭНХЗАЯА /ЗУУНЫ МЭДЭЭ/

С.Мөнхтуяа: Мансууруулах бодисын нөлөөлөл архины шарталтаас 60-80 дахин илүү хүчтэй
Tweet
Bolod.mn