И-Хайн таних улс ер биш ээ. Хажуугийнх нь ширээнд хоёр залуу,хоёр бүсгүйтэй хооллож байв. Түүнээс цааш гурав, дөрөвдэх ширээнд явуулын бололтой танихгүй улс, бас нэг хөгшин эмээ,чааваас даа.И-Хайн дур бяцхан гутавч уусан архи дотрыг нь маажиж, хэнтэй ч юу ч хамаагүй яримаар дур хөдөлнө.

Согтуу хүн сохор ухаантай,гэхдээ зарим үед согтуу хүнээс нүдтэй ухаан гарахыг хэн мэдлээ.Гэнэт

И-Хайн тархинд нэг мэргэн бодол харваад орж ирэв.Тэр нь юу гэвэл, Сингx өвөөтэй хөөрөлдөх.

Хөрөлдөхөөр барахгүй мэдэж авах учиртай нэг чухал зүйл байгааг тэр тэрхэн зуурт салхи хөдлөх мэт гэв гэнэтхэн орж ирсэн гүймэг ухаандаа санаатхав.

Цастын орноос эрт орж ирж энд суурьшсан гэх толгойтой үс нь цастын орныхоо эмнэг цагаан оргилтой адилхан цав цагаан болчихсон энэ өвгөнийг их мөнгөтэй хүн гэж хүмүүс ярилцахыг И-Хай өмнө нь сонсож байсан аж.Ганц биеэр амьдардаг учир битүүлэг энэ өвгөн ууш зуушны газар нэг ч их дайралдаад байдаг хүн биш ээ.Харин нэн өдөр сайхь өвгөнтэй хөөрөлдөх аз И-Хайд тохиосон хэрэг.Тохиох ч юу байхав,өвгөн өөрийг нь авч хэлэлцвэл шүү дээ.

Ердийн үед бол өвгөнөөс цэрвэж зэнзийрэхээд мэндлэхээс цаашгүй л дээ,уг нь.Харин энэ удаад шууд л өвгөнтэй хөөрөлдөхөөр шийдэв.

" Сайн байна уу,Сингx өвөө?"

" И-Хай!Сайн уу,хүүхээ,жаахан балгaчхаа юу даа,чи чинь?"

Өвгөн ийн хэлээд савхаа тавьж,тамхиа гаргаж ирж их л удаан асаалаа.И-Хай өвгөний эсрэг талын сул сандалд суугаад гэм хийсэн хүүхэд шиг толгойгоо маажаатхав.

"Тийм ээ,Сингx өвөө.Дүү нь өнөөдөр жаахан амарчихъя гээд

хэдэн жүнз тогтоочихлоо.Уг нь ч хоол сайн идсэн л дээ."

"Жүнзээр тогтоодог энэ идээнд дү-гээр хэмжишгүй зовлон багтдаг

гэдэг.Зовлон байгаа юм чинь жаргал ч бас байх л байх.Гэхдээ тэр нь

нэг их байхгүй болов уу.Аливаа хэтийдсэн жаргал зовлон дагуулна л

даа."

Синкх өвөө тамхиа яаралгүй соронгоо И-Хайд ийн хэлcнээ чимээгүй болчихов.

" Сингx өвөө,би жаахан мөнгөтэй хүн шүү дээ."

"Өө!"

Өвгөн өөр юм огт дуугарсангүй тамхиа татсаар л сууна.

"Өвөө!

"Өөв?"

" Мөнгөө банкинд хадгалуулбал ер нь ямар бэ?"

"Ээ,тэр горьгүй,өвөө нь банкинд нэг л сайн итгэдэггүй."

И-Хай согтуу хүний харанхуй ухаандаа" мөнгөө гэртээ хадгалдаг байх нь" гэж бодоотхов.

"Би мөнгөө гэртээ хадгалах нь хадгалдаг юм аа.Гэхдээ сүүлийн үед

хулгай худал,дээрэм тонуул гээд базаахгүй юм их дуулдах боллоо,өвөө.

Тэгээд танаас энэ талаас асуугаад үздэг юм билүү гэж гэнэт бодсон юм.

Чин үнэнийг хэлэхэд,би чинь ах дүү ч байхгүй өнчин өрөөсөн хүн шүү дээ.

Настай хүн болгоныг аав шигээ л бодно доо.Тэр дундаа таныг.."гээд амьсгалаа хүчээр түгжин дуугаа сааралтуултал согтуугийн хэрэг юу билээ,нулимс нь сад тавьчихав.Ганц бие,элэг дэвтээх үр байтугай өөрийг нь гэх нохой ч байхгүй өвгөнд И-Хайн энэ элгэмсүү байдал урьд өмнө хэзээ ч таарч байгаагүй эд болохоор сэтгэл нь уясч уртаар санаа алдлаа. Тэгснээ өвгөн И-Хайг сонжих мэт удаан харснаа тамхиныхаа үнсийг зэс царан дээр унагаж гансаа цааш хийнгээ “Гэртээ хадгалах нь дээр ээ” гэв.

“Хулгайд алдчихгүй юу?”

“ Хүн олохооргүй газар хадгалж болно шүү дээ.Чамайг мөнгөө зоориндоо

давхар хана хийгээд ч юм уу ямар нэг адармаатай,хүн бодож санахааргүй

газар хадгалчихсан байхад хүн олно гэж үү?

Чи хэдий их мөнгөтэй байлаа ч тэр чинь гахай,шувуу биш цаас биздээ.”

Өвгөн ийн ярьснаа согтуу нүдээр хов хоосныг гөлрөн суугаа И-Хайг харж урам нь хугаран чимээгүй боллоо.

* * *

Тэр оройноос хойш Сингx өвгөний зоориндоо ч юмуу гэртээ хаа нэгтээ нуусан мөнгөний тухай бодол И-Хайг амраахаа болив.

“Энэ насандаа идэж ууж дуусахааргүй тэр их мөнгө Сингx өвөөд хэрэггүй.Үр хүүхэд,садан төрөлгүй тэр муу өвгөнийг өнхрөөд ойчиход мөнгө нь бусдынх болно.Харин хэнийх болдог бол?”

Орой ирээд И-Хай ийн бодсоноо аягатай хоолоо цааш түлхэж,ор налж,толгойгоо салаавчлан суудаг болов.И-Хайн энэ бодол авгайнх нь орой болгон шахам бантагнуулдаг цагаан будааны зутантай шөлтэй зүйрлэх юмгүй “амттай” аж.”Тосгоны захиргаа эхлээд байрыг нь битүүмжилнэ.Дараа нь буулгах ч болж магадгүй.Эзэнтэйгээ адилхан болчихсон байшин даа.

Хэрвээ буулгах болбол тосгоны цагдаа Ян-Зсин үзлэг хийж таарна.Мөнгийг нь тэр олбол яах бол?”И-Хай бодолдоо бүрэн итгэжээ.Одоохондоо ер гэм зэмгүй ажлаа хийж яваа ов,тов цоохор нүүртэй Ян-Зсин цагдаад тэр дургүй нь хүрээд явчихав.

“Тэр муу өөрөө авна.Дараа нь эндээс нүүж том хот бараадаж таарна.”

Ийнхүү амьд сэүүн байгаа Сингx өвгөнийг үхсэнээр төсөөлж,цагдаа Ян -Зсинийг мөнгийг нь авсанаар бодож тэр бодлоосоо цэнгэл ч авдаг,зовлон ч амсдаг болоод сар гаруй болов.

“Урьтах л хэрэгтэй.Тэгэхгүй бол хэн нэгэн мөнгийг нь авахаар тооцчихсон байж болно.Харин хэзээ вэ?Бас яаж?”И-Хай өөрийгөө шамдуулж шахсаар байсан боловч зүрх нь хүрэхгүй,бас аргаа нэг сайн олохгүй,цөс, ухаан ихтэй нэгэнтэй хавсарья гэтэл олсон мөнгөө алдчихаж болох,ер нь амиа ч тавиад туучих эрсдэлтэй санагдана.Ийнхүү үүлгэртсээр байтал дахиад хоёр ч байна уу сар өнгөрөөтхөв.

Гэтэл нэг өглөө И-Хай баярт мэдээ сонсчээ.Тэр нь юу гэвэл,Сингx өвөө зүрхний өвчнөөр ч юм уу гэнэт өөд болсон сураг байлаа.Ай,юутай баяр!

Өвгөний оршууулга болсон өдөр И-Хай тогтож сууж чадсангүй,байшингийнх нь хажуугаар хэд,хэд явжээ.И-Хайн аз дутахад тэр шөнө сар шингэж өгөхгүй их зовоов.Үүр шөнө хагацахын өмнөхөн И-Хай өвгөний цонхны хаалтыг арай ядан онгойлгож амжлаа.Сингx өвгөний эзгүй байшинд И-Хайг сохор хүн шиг тэмтчин явж ороход тамхины утааны нэвшмэл үнэр,ганц бие настай хүний тийм гэж хэлэхийн аргагүй нэг тийм эвгүй үнэр,даршмал чийгний үнэртэй холилдон угтав.И-Хай өвгөний мөнгийг эрж хамаг юмыг нь онгичсон боловч ганц зэс зоос ч ололгүй гэгээ оруулчихлаа.Маргааш шөнө нь цонхны хаалтыг сурмагхан сугалж хэзээний эзэн нь юм шиг орж явчихав.”Зоорины тухай өвгөн ярьж байсан ...”

И-Хай банзан шалыг хумсныхаа завсар мод шаалган байж самардаж гарлаа.Бараг бүтэн цаг самардсаны эцэст тэр хувцасны шүүгээний доор зоорины таг байхыг олжээ.И-Хай зооринд ороод авч очсон дэнгээ асаалаа.Хуучин төмөр торх,эвдэрхий сандал,танагаа алдсан хуучин хувцас хунар...Эрсэн юмаа олж чадаагүйдээ бухимдсан И-Хайг үүр бүтэн цайхаас өмнө амжиж зоориноос гарахаар дэнгээ унтраагаад хана тэмтчин явтал гарт нь нэг бариулархуу юм тааралдаатхав.Юутай их баяр!Хаалга ажээ.И-Хай тэссэнгүй,хаалгыг татаад орж явчихав.

Гэтэл юу болсон гэж бодно оо!Сингx өвөө мөнгөө тоолж суух нь тэр. Зуут,зуутаар багцалсан бөөн мөнгөний цаана суугаа өвгөн тамхиа баагиулан мөнгө тоолох нь давчуухан өрөөний баганаас дүүжилсэн улаан дэнлүүний бүдэгхэн гэгээнд харагдахад И-Хай тэр чигтээ хөшчихөв.Өвгөн мөнгөө тоолсоор л.Ураш алхах ч аймшигтай,эргээд гарах ч аймшигтай,гэрэлд орчихсон зээр шиг болчихсон И-Хайг өвгөн гэнэт олж харлаа.

“Өө,И-Хай хүү!”

“Энэ чинь та юу?”Чухам тэгж дуугарсан уу,тэгж дуугарлаа гэж бодсон уу,мэдэхгүй.

“Ойрт,наашаа,яагаад үүдэнд зогсчихов?”

“Би...би..өршөө намайг,Сингх ахайтан...өвөө..”

“ Зүгээр хүү минь,санаа зовох явдалгүй,наашаа ойрт!”

И-Хай бяцхан зориг орж ганц нэг алхахчаа аядсан боловч өвгөнд ойртох тийм ч хол газар биш байлаа.Өвгөн И-Хайг анх удаа харж байгаа юм шиг,тэгэхдээ бүр толгойноос нь хөл рүү нь,хөлнөөс нь толгой руу нь харж сонжих нь түүнд бүр ч аймшигтай санагдав.Хоёр хөл нь чичирч,ер нь бүх бие нь салгалан арай ядан зогсож байгаагаа л тэр бүүр түүрхэн мэдэрч байлаа.Манантаж донгио болсон ухаан нь бяцхан сийрч

“Таныг бурханы оронд явсан гэж дуулсан маань эндүүрэл байжээ” гэв.

“Явах нь явсаан.Харин би замаасаа буцаад ирлээ.”

“ Юу?Тэгж болдог юм уу?”

“ Их мөнгөтэй хүн тэр газар руу чинь явж чаддаггүй юм байна.Мөнгөндөө

хоргодоод буцаад ирлээ.”

“Тэгээд одоо яах вэ?”

“Мөнгөө аваад явна.”

“Юу?”

“Мөнгөө авахаар ирсэн.Гэхдээ өвөөд нь мөнгө хүргэлцэх нэг найдвартай сайн хүн хэрэгтэй байна.”

“ Мөнгө хүргэлцэх ээ?”

“ Тийм.”

“Хаана?”

“ . . . . . . “

“Хол газар уу?”

“Гайгүй ээ”

И-Хай өвгөний үгэнд сүүлдээ жаахан үнэмшээд ухаан нь нэлээд цэгцрээд ирэв.”Гайхалтай юм,Сингх өвөө үхээгүй байж.” И-Хай дотроо ийнхүү бодож айдас нь бага зэрэг дарагдсан авч энд ингээд ороод ирчихсэн нь өөрийнх нь хувьд яах аргагүй шившиг байлаа.Гэсэн ч Сингх өвгөн түүнийг нь огт тоож авч хэлэлцсэнгүй,ердөө л зээл дээр гэгээн цагаан өдөр тааралдсан мэт байгаа нь түүнийг бяцхан тайвшруулав.

“Сингх өвөө?”

“Өөв?”

“Би таны мөнгийг хүргэлцэж болох уу?”

“Бололгүй дээ,харин ажил төрөл чинь юу болдог бол?”

“Гайгүй ээ,ганц,хоёр айлд будаа тээрэмдэж өгөх учиртай,гэхдээ амжина.”

“Тэгвэл ч...”

Өвгөн тамхиа асааж өөр нэг багц мөнгө авч тоолж эхэлсэн нь зөвшөөрсний тэмдэг гэж И-Хай ойлгож байв.

“Сингх өвөө,та надад мөнгөнөөсөө өгөх үү?”

“Өгнө өө”

“Хэр ихийг өгөх бол?”

Өвгөн тоолж байсан мөнгөө ширээн дээр тавьж И-Хайг гайхан харснаа ийн хэлэв.

“Энэ мөнгө их ч бай,бага ч бай,миний хурааж хуримтлуулсан мөнгө.

Чамд тэгэхлээр хоол болохгүй,хор л болно.”

“Тэгээд ?”

“Тийм болохоор би чамд тийм их мөнгө өгөхгүй ээ.Харин мөнгө

хүргэлцсэний чинь шан хөлсийг бол өгнө.”

“Их үү?”

“Боломжийн л юм байж таарна”.

И-Хай бодлоо.Ийм их мөнгөтэй хүн “боломжийн” гэж хэлж байгаа юм чинь багагүй л юм байж таарна.Бас “замд гараад энэ муу өвгөнийг” гэж бодсоноо тэр бодлоо өвгөнийг таачих вий гэж бяцхан сандрав.Харин хэн нэгэн бяр чадалтай,зүрх цөс ихтэй хүн миний урдуур орчих бий гэж гэж тэрхэн зуур бодоотхов.

“Өвөө,тэгээд хэзээ хөдлөх вэ?”

“Ганц,хоёр хоногийн дараа явна.Өвөөд нь бас амжуулах ажил байна”.

И-Хай нар гарч байхад харьж унтжээ.

* * *

“Мөнгө хүргэхээр явах хүн” тамхи чүдэнзнээс эхлээд аян замын бэлтгэлээ базааж эхлэв.Эхнэр нь түүнээс юу болоод байгаа талаар байцаагаад салахаа болилоо.

И-Хай цээжиндээ багтаж ядаж байгаа баяраа түүнтэй хуваалцахгүй байж бас чадсангүй.

“Би чамд нэг нууц юм хэлье,харин чи хэнд ч..”.

“Хаанаас даа,нууц л бол нууц шүү дээ.”

И-Хай эхнэрээ сонжингүй ширтэж тамхиа нэрж баахан суулаа.

“И-Чин!”

“Аан?”

“Сингх өвөө үхээгүйг чи мэдэж байна уу?”

“Юу???”

“ Сингх өвөө амьд.”

“ Үгүй,хаанаас....!”

“Чи сонсож бай.Харин хэнд ч энэ талаар ам ангайж болохгүй шүү.”

И-Хай эхнэртээ юу болсон тухай яриад өвгөний мөнгийг хаа нэгтээ газар хүргэлцэх болсон тухайгаа ярилаа.Хүч чадалтай,зүрх зоригтой,арга ухаан сайтай хүн болохоор өөрийг нь өвгөн

сонгосон тухай ч давс хужир нэмэрлээтхэв.

“ Их мөнгөтэй хол замд явах аюултай даа.Муу юм таарвал амиа л авч гарахыг

боддог юм шүү!”

И-Чин нөхөртөө ийн захилаа.Эр,эм хоёр их мөнгөтэй болоод том байшин,газар худалдаж авах,хөлсний ажилчнаар тариа тариулж улам баян,хөрөнгөтэй болох тухай баахан ярилцав. И-Чин индэрналь зүүлт авч зүүх тухай нөхөртөө хэллээ.”Энэтхэг газрынх л зүгээр,хольцгүй цэвэр байдаг гэсэн.”Эхнэр,нөхөр хоёр ийм хөөрөлдсөөр сар шингэсэн хойно унтжээ.

* * *

Цонх зөөлхөн тогших чимээнээр И-Хай сэрэв.Гэрлээ асаалгүй хөшгөө болгоомжтойхон ярж харвал Сингх өвөө зогсож байлаа.

И-Хай шалмагхан хувцаслаж базааж бэлтгэсэн ууттай юмаа шүүрч аваад үүд рүү ухасхийснээ буцаж ирж эхнэрээ сэрээв.

“И- Чин!”

“Аан?”

“Би явлаа шүү дээ”

“Хаашаа?”

“Нөгөөдөхдөө”

И- Чин нойрноос сэрж нөхрөө хүзүүдэн тэвэрч үнслээ.

“ Өөрийгөө бодож болгоомж,сэрэмжтэй яваарай.”

“За”

“Хүнд ам алдав аа”

“За,хаанаас даа”

Энэ өдрөөс хойш И- Чин нөхрөө хүний будаа заралцаж өгөхөөр хот руу явсан гэж асуусан болгонд хариулсаар байгаад сүүлдээ өөрөө ч түүндээ итгэхэд хүрээд байв.

Гэвч сэтгэлийнх нь мухарт хэзээ нэгэн өдөр нөхөр нь ирж Энэтхэг газрын хольцоогүй цэвэр индэрналь зүүлт зүүх тухай бодол байсаар авай.Он цаг хөгшнийг тэр бодолтой нь цуг нэг л өдөр аваад явчихлаа.Харин хүн хэрэгсэхгүй олон жил болсон Сингх өвгөний нурж унаж байгаа муу байшинг нураахад хулгана зурам,өт хорхой даавууны тасархай ч үлдээлгүй идчихсэн газар доорхи зоориноос нь хүний яс гарчээ.

Төмөрийн Дашбалдан