Ш.Түвдэндорж: Махны экспортын татварыг тэглэх хусэлтийг 0ХУ-д тавьсан

2014-10-17

"Мал эмнэлэг хувьд гарснаас хойш малд нэгдсэн журмаар вакцин хийхээ больсон шүү дээ. Харин энэ жилээс л цусан

халдвартын тариа хийдэг болж байна. Хувиараа аваад хийлгэх гэхээр үнэ нь дийлдэхгүй юм".
Энэ бол малынхаа зах дээр суугаа малчны яриа. Өөрөөр хэлбэл, бодит байдал. Малаа вакцинжуулах ажил бүр хаягдаж байсан үе бий. Тэр байтугай сум орон нутагт мэргэжлийн малын эмчгүй, эсвэл байгаа ганц эмч нь малын өвчнөөр бизнес хийдэг байсан ч үе байгаа. Үнэндээ өдийг хүртэл малчид малынхаа өвчлөлийг уламжлалт аргаар эдгээж ирснээс биш шинжлэх ухааны ололт, техник технологийн дэвшлийг хүртэж байсан удаагүй гэхэд буруудахгүй болов уу.

Харин одоо малын эрүүл ахуйг малчинд нь даатгаад орхидог цаг өнгөрчээ. Учир нь махаа экспортлоё л гэж байгаа бол гадаад зах зээл чанарыг нэхэж байна. Тухайлбал, ОХУ-ын Ерөнхийлөгч В.Путин манай улсад айлчлах үеэрээ "Танайх мал эмнэлгийн ариун цэвэр, эрүүл ахуйн стандартын шаардлагаа биелүүлчихвэл мах авахад бэлэн" гэсэн. Тэгвэл мах экспортлоход манайх бэлэн байна уу. Өчигдөр болсон "Сайдын 30 минут"-аар Үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн сайд Ш.Түвдэндорж мэдээлэл хийсэн юм. Энэ үеэр тэрээр ярихдаа, малын эрүүл ахуйн тухайд одоогоор шүлхийн вакцинийг нийтэзр нь хийж байгаа. Мөч бруцеллёзийн эсрэг тарилга хийж байгаа гэсэн. Мөн Малын эрүүл мэндийн тухай хуулийн төслийг Засгийн газарт өргөн барихад бэлэн болоод байгааг дуулгасан.

УЛААНБААТАРТ ОХУ-ЫН ХУДАЛДААНЫ ТӨЛӨӨЛӨГЧИЙН ГАЗАР БАЙГУУЛНА
ОХУ руу мах экспортлохтой холбоотойгоор түүнээс зарим зүйлийг тодрууллаа.
-Одоогоор зарим нэг уламжлалт вакцин тарилгаа л хийх хэмжээнд малын эрүүл ахуйг хангаж байгаа юм байна. Цаашид өөр ямар ажил төлөвлөж байна вэ?
-Саяхан миний бие ОХУ-д ажлын айлчлал хийсэн. Энэ үеэр ОХУ-ын ХАА-н сайд Федров, Мал эмнэлэг хорио цээрийн албаны
дарга Данкв,ерт нартай уулзсан. Монголоос ОХУ-д экспортлож байгаа мах махан бүтээгдэхүүн, хөдөө аж ахуйн зарим уламжлалт бүтээгдэхүүнд ОХУ-аас ногдуулж байгаа татварыг тэглэх, Махны экспортын хорио цээрийг хөнгөлөх хүсэлт тавьсан. Энэ асуудлаар Монгол, Оросын Засгийн газрын хоорондын комисс нэлээд үр дүнд хүрсэн гэж бодож байгаа. Улаанбаатарт ОХУ-ын Худалдааны төлөөлөгчийн газар байгуулагдах гэж байгаа. Тэр газарт мал эмнэлгийн хорио цээрийн асуудал хариуцсан нэг хүн ажиллуулж өгөөч гэсэн хүсэлт тавьсан. Үүнийг Эдийн засгийн яамтайгаа ярьж шийддэг юм билээ. Хэрвээ манайд хорио цээрийн асуудал хариуцсан байнгын төлөөлөгч суувал махны экспортоор ОХУ-тай харьцахад их дөхөм болно. Манай махны үйлдвэрүүдийг Оросын тал өнгөрсөн хугацаанд адистатчлаад явсан. Тэдний шаардлагад нийцэхгүй зарим нэг компани үлдсэн байсан. Тэднийг зохих төвшинд хүргэж, адистатчлалд багтааж өгөөч гэсэн хүсэлтийг хүлээж авсан.

Мөн Беларусь, Казахстан ОХУ-ын хамтарсан Гаалийн холбоо гэж байдаг юм билээ. Мах экспортлоход энэ гурван улсад албан хүсэлтээ тавих ёстой бөгөөд нэг тал нь дэмжсэн тохиолдолд нөгөө хоёр нь дэмждэг юм билээ. Мөн малын эмч, хөдөө аж ахуйн мэргэжилтэй 100 хүнийг ОХУ-д сургахаар болсон. Тэгэхээр хүний нөөц сайжирна гэж үзэж байгаа. Түүнчлэн ирэх арваннэгдүгээр сард ОХУ-ын экспертийн багийг авчирч ажиллуулахаар болсон.
-Дотооддоо махны үнэ өндөр байгаа. ОХУ руу экспортлоход ямар үнээс худалдах вэ?
-Манай дотоодын махны үнэ өндөр байгаа нь үнэн. ОХУ руу мах экпортлож байгаа гол нөхцөл нь тарифаа цэглэе гэсэн хүсэлт гаргасан. Хэрэв тэгвэл мах экспортлох боломжтой. Энэ жилийн хувьд мах экспортлоё гэвэл 10 мянган тоннын л боломжтой. Цаашдаа 20-40 мянган тонныг экспортлох боломжтой байгаа юм гэв.

ӨМНӨ НЬ МАНАЙХ ОХУ РУУ 35 МЯНГАН ТОНН МАХ ЭКСПОРТЛОЖ БАЙЖЭЭ

Манайх гадаад худалдааны харилцаатай орнуудаас, ОХУ, БНКазак, БНХАУ, Япон, Украин улс, Арабын БНЭмират, Иран, Вьетнам зэрэг улсуудтай мал эмнэлэгийн салбарт хамтран малын гаралтай бүтээгдэхүүн экспортлох, импортлох гэрээтэй байдаг аж. Үүний дагуу манай улс 2009 онд нийт 17.9 мянган тонн мах экпортлож байсан бол 2010 онд 32.9 хувиар өссөн байна. Харамсалтай нь өнгөрсөн жил шүлхий өвчин дэгдсэнээс болж ОХУ манайхаас мах экспортлохоо түр зогсоогоод байсан. Харин одоо тодорхой хэмжээнд мах нийлүүлж байгаа юм байна. Тэгэхдээ, нийлүүлж байгаа үхэр, адууны махны чанарт Оросын тал өөрсдөө хяналт тавьж, Монголын махны үйлдвэрүүдэд аттестатчилал тогтоодог ажээ. Энэ дагуу одоогоор манай аж ахуйн нэгжүүд 4300 тонн адууны мах, 1000 тонн үхрийн мах экспортлохоор бэлтгэж байгаа тухай ҮХААЯ-ны төрийн нарийн бичгийн дарга Х.Золжаргал хэлсэн.

Харин дээрх айлчлалынх нь үр дүнгийн дагуу гаднын зах зээлд хүлээн зөвшөөрөгдөхүйц мах дотооддоо бэлтгэхэд юун түрүүнд орон нутаг болгонд мал нядалгааны газар байгуулах шаардлагатай гэдгийг мэргэжлийн хүмүүс хэлж байсан. Тухайлбал, Арьс шир үйлдвэрлэгчдийн холбооны гүйцэтгэх захирал Т.Баярсайхан хэлэхдээ, "Орон нутагт мал нядалгааны цэг байгуулснаар хүнсний эрүүл ахуйг хангахаас гадна мах дамнан борлуулдаг ченжийн худалдаа зогсох сайн талтай" гэсэн юм. Энэ тал дээр тус холбооныхон Эдийн засгийн хөгжлийн яамтай тодорхой тохиролцоонд хүрсэн тухайгаа тэрээр ярьсан. Тодруулбал, нядалгааны газар малаа өгсөн малчдад урамшуулал олгох мөнгийг бондын мөнгөнөөс гаргах тухай ажээ. Өөрөөр хэлбэл, Арьс шир үйлдвэрлэгчдийн холбоо нядалгааны газрын үйл ажиллагааг хариуцсанаараа төрийн зарим чиг үүргийг хувийн хэвшлийнхэн хариуцах зарчмаар явж байгаа хэрэг. Ингэснээр малын мал төдийгүй арьс шир зэрэг дагалдах түүхий эдийг анхны үнээр нь дотоодын үйлдвэрлэгчдэдээ нийлүүлэх боломжтой болох юм.Гэхдээ нядалгааны газар байгуулах нь огт шинэ зүйл ч биш.

Өмнө нь ч бас манай малын маханд мал эмнэлэг, ариун цэврийн шаардлага хангах асуудал тулгарч байсан учраас Улаанбаатар, Дархан, Чойбалсангийн мах комбинатуудыг байгуулж, улмаар зарим аймгийн төвд мал нядалгааны газруудыг байгуулж байжээ. Түүнчлэн адууг амьдаар гаргахгүйн тулд Финландаас зээл авч Адууны махны үйлдвэрийг Багахангайд байгуулж байсан тухайгаа энэ салбарт ажиллаж байсан хүнсний үйлдвэрийн ахмад инженер Ц.Товуудорж хэлж байна. Мөн тэрээр хуучин махны үйлдвэрүүдийг сэргээхийн хамт, аймаг бүрт орчин үеийн технологи бүхий мал нядалгааны газрыг байгуулах хэрэгтэй гэдгийг бас хэлсэн. Тийм мах комбинаттай байх үед манайх ЗХУ-руу 35 мянган тонн мах, 35 мянган тонн амьд жинтэй мал, 60 гаруй мянган амьд адууг жил бүр экспортолж байсан байна.

Д.СҮРЭН /ҮНДЭСНИЙ ШУУДАН/