сар болох гэж байгаа ч эрх баригчдад амлалтыг нь ард иргэд сануулах эрхтэй. Тиймээс энэ хөтөлбөрийг хэрхэн хэрэгжүүлсэн талаараа Ерөнхий сайдыг өнгөрөгч долоо хоногт тайлагнах үеэр УИХ-ын гишүүдийн хэлсэн, сануулсан, анхааруулсан үгүүдийг эргэн сануулъя.

О.Содбилэг: Яаж хөрөнгөө алдагдалгүй салгаж аваад зугтах вэ гэдэг болж

-Эзэн-100" хөтөлбөр амжилтгүй болсон. Ард иргэд, бизнес эрхлэгчидтэй уулзаж ярилцаж байхад нэг ч өөдтэй юм хэлэхгүй байна. Хөтөлбөр батлагдах үед эрх баригчид гадаадын хөрөнгө оруулалтыг сайжруулна гэсэн амлалт өгсөн. Гэтэл 100 хоногт сайжрах нь бүү хэл Монголд хөрөнгө оруулсан гаднын компаниуд "Яаж эвтэйхэн оруулсан хөрөнгөө алдагдалгүй салгаж аваад Монголоос зугтах вэ гэдэг болж. Exit management гэдэг нэр томъёо хүртэл гарсан" гэж ярьж байна. Хаврын чуулганаар Ашигт малтмалын хууль, Газрын тосны хуулийг баталсан ч үр дүн нь харагдахгүй байна. Энэ Засгийн газарт хүмүүс итгэхгүй байна. Хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх чиглэлээр юу хийсэн нь тайлангаас огт харагдсангүй. Гаднын хөрөнгө оруулагчдыг Монголоос зугтаалгахгүй байх ямар ажил энэ 100 хоногт хийсэн бэ.

Су.Батболд: Амьдрал ямар байгааг гудамжинд гараад хар

-Статистикийн хороо бол сүүлийн 20 жилийн түүхэнд байгаагүй худалч газар боллоо. Статистик мэдээгээр оны эхнээс хойш 54300 аж ахуйн нэгж хаалгаа барьжээ. "Эзэн-100" хөтөлбөрийн хугацаанд 2700 компани хаалгаа хаасан. Энэ бол хүмүүс яаж амьдарч байгааг харуулж байгаа бодитой тоо. Оюутолгойд ажиллаж байсан залуус хэдэн зуугаараа ажилгүй болж гэр рүүгээ буцсан. Бусад уурхайд ч байдал ийм байна. Гудамжинд гараад та нар хар. Хотын төвийн цайны газруудад үдийн цайны цагаар ороод үз. Хоёр жилийн өмнө хотын төвийн хамгийн хөл хөдөлгөөнтэй ресторанд ороход ширээ олддоггүй байсан бол одоо 20 хувь нь л хүнтэй. Хүмүүс мөнгөгүйдсэн байна. “Үл хөдлөх хөрөнгүүдийг зарна” гэсэн зар сонинд маш их гарах болж. Ихэнх нь цайны газар, үйлдвэрлэл явуулж байсан цехээ зарна гэж байна. Эдийн засагт сайн дохио өгсөн бол хэн ч ингэж хөрөнгөө зарахгүй шүү дээ. Хорооллын үйлчилгээний төвүүдийн лангууны 50 хувь хоосон. Байдал ийм болчихоод байхад “Эзэн 100” сайн болсон гэж үзэх нь ёс зүйгүй явдал юм.Аливаа асуудалд нүүрээ ширлэсэн байдлаар хандах хэрэггүй, бодит байдалд буух хэрэгтэй.

Ж.Энхбаяр: Атар газар эзэмшсэний 50 жилийн түүхэнд хэзээ ч ийм үйлдэл гарч байгаагүй

-Ямар учраас Засгийн газар газар тариалангийн салбарыг унагаах бодлого явуулаад байна вэ. Монгол Улс атар газар эзэмшсэний 50 жилийн түүхэнд хэзээ ч ийм ноцтой үйлдэл гарч байгаагүй. Тариаланчид дөнгөж будаагаа хураагаад эхэлж байхад яагаад импортоор улаанбуудай оруулж ирэх зөвшөөрөл өгөв? Гурилын үйлдвэрүүд яагаад тариаланчдаасаа буудай авах гэж байхад ийм үйлдэл хийж байгаа юм. Тариаланчид асар хүнд байдалд орж байхад та бүхэн "Эзэн-100"-гийн тайлангийн 38 дугаар зүйлд газар тариалан сайхан байна, гурилынхаа хэрэгцээг бүрэн хангана гэсэн дүгнэлт хийчихэж.

Яагаад валютын ханш өсөөд байна вэ, төгрөг яагаад 100 хоногийн дотор дэлхийд хамгийн их суларсан мөнгөн тэмдэгт болчихов оо, Ерөнхий сайд аа. Барилгын ажлын улирал дуусч байхад энэ салбарын хөрөнгө оруулалт 30 хувьтай байна. Ард иргэдээс авдаг торгууль шийтгэврийн хэмжээ хоёр дахин өссөн байтал ард иргэдийнхээ халаасанд үлдээдэг мөнгө өссөнгүй. Цалин тэтгэврийг хэзээ нэмэх вэ. Өргөн хэрэглээний барааны үнэ “Эзэн 100” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсэн 100 хоногийн хугацаанд 10-60 орчим хувиар өссөн. Яагаад гэдэгт хариулт өгөх хэрэгтэй байна. Аливаа Засгийн газар хэр ажилласан нь ард иргэдийн халаасанд үлдсэн мөнгөөр хэмжигдэх ёстой.

Ё.Отгонбаяр: "Болор цом"-ын тэмцээнд зориулсан ХАЙКУ юмуу,

-Ерөнхий сайд Та өөрөө уншиж дүгнэснийхээ дараа тайлангаа УИХ-д өгч болдоггүй юм уу. Засгийн газрын ирүүлсэн тайланг уншаад бүр ангайчихлаа. Эдийн засгийн үзүүлэлтүүд яаж өөрчлөгдсөнийг тайлагнах ёстой биз дээ. "Кызыл рүү автобусаар зорчдог, Эрээн рүү онгоц нисдэг, наадмаар тав хоног амардаг болсон нь" сайн хэрэг. Гэхдээ эдийн засгийн сэргэлтэд энэ бүхэн яаж нөлөөлсөн юм бэ. Монголын малын тоо 60 саяд хүрлээ гэсэн гарчган дор адуу гурван сая боллоо. Унаагаа юүлж уналгаа бэлдсэн болохоор удахгүй гурван сая дахь иргэнээ тосч авахад бэлэн болоод байна. Энэ "Болор цом"-ын тэмцээнд зориулсан ХАЙКУ юмуу, Засгийн газрын тайлан юм уу? Эсвэл ҮХААЯ, Хүн амын хөгжлийн яам хоёр чинь нэгдчихсэн юм уу. Адуунаас болоод хүүхэд өсөөд байгаа юм уу. Юу хэлэх гээд юу бичээд байгаа юм бэ. Та эдийн засгийн үзүүлэлтүүдээ хар даа. Эдийн засгийн өсөлт дөрөвдүгээр сард 7.5 хувьтай байсан бол наймдугаар сарын сүүлээр 5.3, инфляц 12 хувьтай байсан бол наймдугаар сард 14 хувьтай болсон байна. Төлбөрийн тэнцлийн алдагдал дөрвөн сарын хугацаанд 558 сая төгрөгөөр өссөн байна. Төгрөгийн хадгаламж 293 тэрбум төгрөгөөр буурчихаж.

Ч.Хүрэлбаатар: Алдаагаа засахгүй бол зургаан сарын дараа байдал улам хүндэрнэ

-Эдийн засгийн голлох үзүүлэлтүүдээр тооцож үзэхэд энэ онд эдийн засгийн өсөлт сайд Н.Батбаярын хэлж байсанчлан 10 хувьд хүрэхгүй зургаан хувьтай л гарна. 2014 оны төсвийн орлого нэг их наяд төгрөгөөр тасарна. Төлбөрийн тэнцэл 2012 онд 1.4 тэрбум ам.долларын ашигтай гарч байсан бол 2014 онд 1.5 тэрбум ам.долларын алдагдалтай гарахаар байна. Одоо 1850 төгрөгтэй тэнцэж байгаа ам.долларын ханш дахиад өсөх нь. Иргэдээ хуурч болохгүй. Аж ахуйн нэгжүүд ямар бизнес хийхээ төлөвлөж эрсдлээ тооцдог. Төгрөгийн ханшийн уналтаа зогсоож чадахааргүй болж байна. Бизнес эрхлэгчдэд үнэнийг хэлэх хэрэгтэй шүү дээ. Өрийн хэмжээ 2011 онд ДНБ-ий 32.7 хувьтай тэнцэж байсан бол оны төгсгөлд өр ДНБ-ий 67.5 хувьтай тэнцэнэ. Гурван жилийн дотор энэ хэмжээг хоёр дахин өсгөчихлөө. Чанаргүй зээлийн хэмжээ оны эхнээс 40 хувиар өссөн. Ханшийн хямрал санхүүгийн хямрал болчих вий. Бодлогын алдаагаа засч чадаагүй учраас энэ мэт сөрөг үзэгдлүүд гарч ирээд байна. Өнөөдрийг хүртэл бид алдаатай төсвөө засч чадаагүй л байна. Оюутолгойн санхүүжилтийг зургадугаар сарын 1-нд шийднэ гэсэн ч одоог болтол сураггүй. Есдүгээр сарын 30-нд шийднэ гэсэн бас л байхгүй. Хөрөнгө оруулалт орж ирэхгүй байна. Ирүүлэх ямар арга хэмжээ авав? Засгийн газар алдаагаа засахгүй бол зургаан сарын дараа нийгэм, эдийн засгийн байдал улам хүндрэх нь ээ.

Д.Оюунхорол: Монгол хүн хэзээ эх орондоо тайван амгалан, тав тухтай амьдрах вэ

-Зээл авсан компаниуд ам.долларын ханшийн савлагаанд маш их хохирол амсч байна. Зээлээ төлөх нь битгий хэл хүүгээ арай гэж төлж байгааг та бүхэн мэдэж байгаа юу? Ажлын байраа цомхотгож байна. Өдий зэрэгт хүргэсэн компанийн түүхээ хайрласандаа арай ч дампуурлаа зарлачихалгүй түр хугацаагаар үүдээ цоожилсон газар зөндөө байна. Монгол хүн эх орондоо хэзээ тайван амгалан, тав тухтай амьдрах вэ гэж ард иргэд асууж байна. Баруун аймгуудад замын ажил олигтой хийгдэхгүй байна. Энэ бүс нутгийн иргэд дэржигнүүр замаар хэдийг хүртэл хүртэл явах юм бэ. Энэ чиглэлээр ахицтай хийгдсэн ажил алга. Хэзээ Улаанбаатар хоттой хатуу хучилттай замаар холбогдох вэ?

Ж.Эрдэнэбат: Яамнаас болж өнөөдөр тариаланчид уйлж байна

-Ард иргэдийн амьдралыг тодорхойлдог үзүүлэлтүүд 100 хоногт өсдөггүй юмаа гэхэд ядаж тогтворжих ёстой. Гэтэл бүгд уруудсан байна. Эрх баригчид та бүхэн ард иргэдтэй уулздаг бол арай ч амьдрал сайхан байна гэж ярихгүй байлгүй дээ. Танайхны зарим гишүүд хэлж байгаа, иргэдтэй уулзахад үнэхээр нүүр халуун байна шүү гэж. Сэлэнгэ аймгийнхан хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүний 50 хувийг үйлдвэрлэдэг. Энэ жил 120 мянган тонн улаанбуудай хураана. 120 мянган тонн улаанбуудайбол манай улсын бүтэн жилийн хэрэгцээний гуравны нэг шүү. Энэ буудайг авч чадахгүй бол энэ жилийн гуравны нэгд нь иргэд өлсгөлөн байна гэсэн үг,Ш.Түвдэндорж сайдаа. Дээр нь ард иргэдийг эрүүл хүнсээр хангах Засгийн газрын зорилт тасалдана. Ерөнхийлөгч Сэлэнгэд очсоны дараа тариаланчид асуудлаа шийдүүлсэн гээд ихэд баяртай байсан. Гэтэл яамны урагшгүй бодлогын уршгаар өнөөдөр бүгдээрээ уйлж байна. Тариа хураах бол цаг нартай уралддаг ажил. Салбарын сайдта яагаад анхаарахгүй байгаа юм бэ? Танд хандаж бүгд хэвлэлээр үг дайж байна, жагсаж байна. Монгол Улс тариагаа тарьж чадахгүй бол гадаадаас авна, цаашлаад нефтийн араас л орох эрсдэлтэй шүү.

Ө.Энхтүвшин: Сонины гарчгуудын түүсэн мэт л болж

-100 хоногийн хөтөлбөр нийгэмд хүлээлт бий болгосон байсан. Гэхдээ хөтөлбөр хэрэгжих хугацаа нь наадам дөхсөн, 140 сумын 90 жил, бүсийн наадмууд тохиосон үетэй давхцсан. Хугацааны хувьд ч анхнаасаа анхаарах ёстой байсан. "Эзэн-100" хөтөлбөрийн тайлан үнэхээр хангалтгүй байна. Ерөнхий сайд тайланг боловсруулах биш, унш гээд бэлтгээд өгч байгаа хүмүүсийн боловсрол дэндүү чамлалттай юм. Энэ тайлан засгийн нэг нөхөр амарч орж ирээд сонинууд уншаад гарчгуудыг түүгээд бичсэн мэт л болж. Тайланд олон юм бичсэнээр дүгнэгдэхгүй. Хамгийн гол нь төсвийн орлогыг нэмэгдүүлэх, зардлыг бууруулах, үнийн өсөлтийг хязгаарлах, гадаадын хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх чиглэлээр ямар арга хэмжээ авч ямар үр дүнд хүрснээ тайлагнах ёстой байсан. 100 хоногт гаднын хэчнээн компани хөрөнгөө оруулах сонирхлоо илэрхийлсэн бэ. 888 төсөлд зориулж хэчнээн төгрөгийн санхүүжилт хийсэн бэ гэдэгт ямар ч хариулт алга. Ядахнаа УИХ-аар баталсан жагсаалтын ард биелэлтийг нь бичсэн бол илүү ойлгомжтой байх байж.

Л.Энх-Амгалан: Төсөв хэмнэх үүргээ биелүүлсэнгүй

-"Эзэн-100" хөтөлбөрийн тайлан энд тэндээс түүсэн эрээвэр хураавар ажлын жагсаалт болжээ. УИХ-аас Засгийн газарт үүрэг болгосон 25 чиглэлийн ажил биелсэн эсэхийг тайлагнах ёстой байсан. Уг нь мал төллөсөн хойно энэ хөтөлбөрийн тоолуур гүйж эхэлсэн юм шүү дээ. Гэтэл малтай холбоотой бүхий л мэдээллийг хамаад тайланд оруулчихсан байх юм. Мал тооллого ч жилийн эцсээр болдог. Хөтөлбөрт зориулж дахин тоолсон юм шиг л харагдаж байна, энэ тайлангаас үзэхэд. Хөтөлбөр хэрэгжсэн хугацаанд ДНБ өссөн уу, эдийн засгийн өсөлт хэрхэв гэдэг хэдхэн асуултад хариулах ёстой. Дэндүү өрөөсгөл дүгнэлт болжээ. Хамгийн гол нь энэ хугацаанд төсвийн хэмнэлтийн горимд шилжүүлэх ажлыг цаг алдалгүй авч хэрэгжүүлэх ёстой байсан. Энэ талаар Засгийн газар юу ч хийсэнгүй, тайландаа ч тусгасангүй. УИХ-аас төсвийн зардлыг 20 хувиар бууруулах үүрэг өгсөн. Өөрөөр хэлбэл, 100 хоногт хийх ажлаа хийгээгүй тул Засгийн газар өөрөө хариуцлага хүлээх ёстой.

uls.mn