-Засгийн газраас эхлүүлсэн "ЭЗЭН 100" хөтөлбөр хаалтаа хийгээд багагүй хугацаа өнгөрлөө. Үүнд сөрөг хүчин ч мөн дүгнэлт гаргаснаа дуулгасан. Та энэ дундаас яг юуг чухалчлан харж байна вэ?

-Засгийн газар 100 хоногт төгрөгийн ханшийг тогтворжуулж, инфляцийг бууруулах боломжийг ашиглаж чадсангүй. Энэ бол төгрөгийн худалдан авах чадвар, ард түмний амьдрал улам унасан, ядуурлын хүрээг улам нэмсэн 100 хоног болсон.

Төсвийн хэрэгцээгүй үрэлгэн зардлаасаа салах боломжийг муу ашиглалаа. Засгийн газар хэт том бүтэц, бүрэлдэхүүнээсээ ангижирч болох байсан шүү дээ. Гэвч 100 хоногийн дараа л ярьж эхэлж байна. УИХ, Засгийн газар эдийн засгийн нөхцөл байдалдаа анализ, дүгнэлт хийж чадаагүй. 100 хоногт хүрэх зорилтот үзүүлэлт зарлаагүй.

Гэтэл тэр зарласан хугацаанд нь Монгол Улсын гадаад өр төгрөгийн ханшийн уналтаас болж автоматаар улам нэмэгдлээ. “Эзэн 100” гэдэг нь хөтөлбөр биш юм. Яагаад гэвэл зорилтот үзүүлэлт байхгүй. Төр засгийн хийх ажлын жагсаалт төдий баримт бичиг болсон.

-Хөрш хоёр орны төрийн тэргүүний айлчлалын үеэр олон гэрээ хэлэлцээр хийсэн. Мэдээж, түүхэн айлчлалын үр нөлөө их байж таарна. Таны ажиглалтаар гадаад зах зээл дээр Монгол Улсын нэр хүнд хэрхэн өөрчлөгдөж байгаа бол?

-Төмөр замын дамжин өнгөрөх тээврийн талаар Оростой тохиролцоонд хүрсэнгүй, Хятадтай хагас дутуу тохиролцлоо. Энэ талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл ч мөн ил болоогүй байна.

-“Банк оп чайна” манай улсад салбараа нээх тухай яриа гараад удлаа. Зарим нь дотоодын банкуудын өрсөлдөөн чангарч, зээлийн хүү буурна гэж үзэж байгаа бол нөгөө хэсэг нь Төрийн өмчийн банк орж ирэх нь “аюултай" гэж байгаа. Энэ талаар таны бодол?

-Монголын бүх банкийг дампууруулах, улмаар худалдан авах эрсдэл бий болж байна. Том аж ахуйн нэгжүүдийг ч зээлийн өрөнд унагах юм уу, худалдаад авчих боломж байна. Газрыг маань 100 жилээр эзэмшээд эхэлнэ. Үүнийг эдийн засгийн тусгаар тогтнолоо алдах гэж нэрлэдэг.

-Төрийнхөө бодлогоор ажилладаг гадаадын банк манай улсын нийгэм, эдийн засгийн гол салбаруудад зээл олгоод эхэлбэл... гэсэн айдас иргэдийн дунд байна л даа?

-Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл хуралдаж банкны буюу мөнгөний сөкторын, монгол төгрөгийн аюулгүй байдлын үзэл баримтлал, шалгуур үзүүлэлтээ тогтоох хэрэгтэй. Үүний дараа гадаадын банкны ажиллах хүрээ, заагийг тогтоосон хууль гаргах ёстой. Ингэж байж л гадаадын банкийг оруулах ёстой шүү дээ.

Ер нь монголын хоёр том банкны хяналт гадны хөрөнгө оруулагчийн гарт байна. Монголын олон их наяд төгрөг своп солилцооны журмаар гадаадад гарч байгаа. Энэ байдалдаа Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл, УИХ дүгнэлт хийх цаг болсон.

-Мөн нөгөө талд гадны банк Монголд үйл ажиллагаа явуулснаар бусад хөрөнгө оруулагчдыг ч татна, Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийн зээл нэмэгдэнэ гэсэн таамаглал бий. Үнэндээ энэ итгэж болох шалтгаан мөн үү?

-Монголчууд цэнгээр хожиж, лангаар алддаг гэж эртний хятад үг бий. Ийм л зүйл болох вий дээ. Энэ асуудлыг өндөр уулан дээр гарч зогсож байгаад томоор, хол хармаар байна.

-Хэрэв эрсдэлтэй гэж үзэж байвал цаашид манай улс санхүү мөнгөний зах зээлээ нээхэд хэдий хэр хугацаа шаардлагатай юм бол. Эсвэл үндэсний аюулгүй байдал гээд санаа нэгдэж чадахгүй мэтгэлцсээр байх уу?

-Эдийн засгийн аюулгүй байдлын үзэл баримтлал, хууль маань сайн болж чадаагүй тул үүнийгээ яаралтай засах ёстой. Бурхангүй газар бумба галзуурна гэдэг. Хуульгүй газар гадныхан галзуурвал бид дийлэхгүй. Гадны цэрэг орж ирэх том шалтаг бий болгож болохгүй.

-Үүнээс гадна манай улсын арилжааны банкуудын зээлжих зэрэглэл цаашид буурч магадгүй гэсэн шинжээчдийн таамаг бий. Энэ талаар...?

-Засгийн газар мөнгө цацсан, үрэлгэн хэвээр байвал Монгол Улсын зээлжих зэрэглэл улам буурна.

-Мөн нийслэлийг нүүлгэх талаар сүүлийн үед ярих болж. Үүнд та ямар байр суурьтай байгааг тань сонирхмоор байна?

-Нийслэлийг нүүлгэх нь улс төрчдийн, ялангуяа Өвөрхангай аймгийн улс төрчдийн ярьдаг сэдвийн нэг. Ц.Элбэгдорж нийслэлийг Хархорин хот руу нүүлгэнэ гэж хүчтэй дуугардаг байсан. УИХ-д нэр дэвших пиар ажлын нэг байсан болов уу гэж би боддог

-Энэ удаа Нийслэлийн МАН-аас энэ асуудлыг хөндсөн?

-Энэ асуудлыг ярьж бэлтгэж байх нь зөв. Ямар нэг “юм" тохиолдож. Нийслэлийг нүүлгэх асуудал гарч ирвэл 1-2 газрыг эртнээс сонгосон, Ерөнхий төлөвлөгөө нь батлагдсан байвал зүйтэй.

Саяхан болсон Нийслэлийн МАН-ын зөвлөгөөн дээр эдийн засагч хүний хувьд намайг урьж санал сонссон. Нийслэлийг нүүлгэх асуудал сайн боловсруулагдаагүй байгаа нь харагдсан. Ерөнхий төлөвлөгөөний зургууд, хөрөнгө оруулалтын хэмжээ, санхүүжих арга замуудаа тооцоолж ярих учиртай.

Ямар байгуулагууд нүүх, дэд бүтцээ хэрхэн шийдэх, цахилгаан дулаан хүрэлцэх юм уу гэдгээ ч тооцсон байх шаардлагатай. Гэвч хамгийн гол нь сонгогчид маань хүлээж авахгүй байх л даа.

Иргэд орон сууцгүй аж төрж байхад тансаг зэрэглэлийн орон сууцтай төр засгийн байгууллагад дахиад л байр, ажилчдад нь орон сууц барьж өгөхийг мэдээж зөвшөөрөхгүй. Үүнийг нийслэлчүүдийн санал асуулгаар судалчихаад асуудлыг хэлэлцүүлэх нь зүйтэй байв.

УИХ, Засгийн газрын байгууллагууд нүүлээ гэхэд утаа, хөрсний бохирдол харин ч шийдэх мөнгөгүй болж ужигран үлдэх юм биш үү. Улсын төсөв нь хөрөнгө оруулалтад нэг их наяд гаруй төгрөг зарцуулж байгаа нөхцөлд нийслэлийг нүүлгэх хөрөнгө олдохгүй.

Ойрын жилүүдэд “Оюутолгой”-гоос нөөц ашигласны төлбөр гэж жилд 100 сая ам.доллар л орж ирнэ. Энэ бол үнэндээ бага мөнгө. Түүнчлэн нүүрсний үнэ алдагдалд хүрэхээр унасан байна. Ирэх 4-8 жилд бондуудын өр, зээл төлөх асуудал цаана нь байгаа.

Ядахад л нийслэлээ 21 аймагтай хар замаар холбох олон жилийн ажлаа дуусаагүй байна шүү дээ. Ийм байхад дахин нисэх буудал, төмөр зам, зочид буудал барих мөнгө хаана байна вэ. Иргэд сонгогчид ч уурлана.

МАН харин “Шинэ Улаанбаатар”, “Шинэ аймгийн төв" хөтөлбөрүүдийг боловсруулж 2016 оны сонгуульд ард түмэндээ санал болгомоор байгаа юм.

-Ингэхэд таны ярьдаг “Газрын ашгийг газрын эзэнд нь” гэсэн хөтөлбөр юу болсон бэ?

-Газрын ашгийг газрын эзэнд нь” гэсэн хөтөлбөрийг би сүүлийн гурван жил ярьж байгаа. Одоо бол газрын ашгийг нийслэл, түүнийг тойрсон бизнесменүүд хүртэж байна шүү дээ. 10000 айлын орон сууцнаас олон тэрбум ам.долларын ашгийг тэд авна. Энэ мөнгийг газар дээр нь амьдарч буй иргэдэд үлдээх боломжтой юм.

1.5-2 сая хүнтэй "Улаанбаатарын агломөрац" гэсэн төсөл хөтөлбөр хиймээр байна. Энэ бол Улаанбаатар хотыг тойрсон нутаг дэвсгэр, хөдөлмөрийн нөөцийг уялдуулан хөгжүүлэх асуудал юм. Нийслэлийг тойрсон сумдыг ч энэ агломөрацид оруулбал тэдний хөгжил, амьдрал илүү хурдан дээшлэнэ.

Улаанбаатарын хүн ам 1.2 сая хүрсэн боловч ажиллах хүчний хувьд дутагдалтай хэвээр л байна. Цаашид ч дутагдана. Гол усаа дагасан Буян- Ухаа, Шувуун фабрик, Багануур гэх мэт дагуул хотууд үүсгэж нийслэлийн хүн амыг тараан суурьшуулж болно.

Дархан -Эрдэнэтийн агломерац, магадгүй Багануур -Өндөрхааны агломерац гэх мэтээр хөгжүүлэхгүй бол Улаанбаатар руу хөдөөний иргэд шилжиж ирсээр байх болно.

Ер нь бүсчилсэн хөгжлийн зөв бодлого байхгүй байгаа нь Монголын хөгжилд хохирол учруулсаар байгааг бид мэдэж байгаа. Засгийн газар, ЭЗХЯ энэ ажлыг хийж мэдэхгүй, чадахгүй байна.

Тэргүүлж хөгжүүлэх нутаг дэвсгэрээ тодорхой болгомоор байна. 21 аймгаа зэрэг хөгжүүлнэ гэх нь эдийн засгийн хувьд ч, хүн амын тооны хувьд ч боломжгүй л дээ. Харин үйлдвэрлэлийн цогцолборууд, түүнийг дагасан хотуудын хөгжил аяндаа явна. Үүнийг урьдчилж харж төлөвлөж, хөгжлийг нь улам хурдасгах ёстой.

Д.Ганбаатар

Эх сурвалж: Монголын үнэн

Н.Дашзэвэг: Эдийн засгийн тусгаар тогтнолоо алдах гэж үүнийг л нэрлэдэг
Tweet
Bolod.mn