болон уул уурхайн салбарт барьж буй бодлогын хэрэгжилтийн талаар ярилцлаа

-Уул уурхайн салбарт хөрөнгө оруулагчдын чуулга уулзалт өнгөрсөн долоо хоногт боллоо. Гэтэл өмнөх жилүүдтэй харьцуулахад оролцогсдын тоо цөөрсөн байна. Үүний хэрээр манай улсад орж ирэх хөрөнгө оруулалт ч буурсаар байгаа. Тиймээс салбарын яам хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх чиглэлд хэрхэн ажиллаж байна вэ?

-Энэ тал дээр Канад, Австрали, Япон, Солонгос, Герман зэрэг улстай хамтран ажиллахын тулд “Хөрөнгө оруулалтаа Монгол Улс руу хандуулна уу” гэсэн саналыг байнга тавьж байгаа. Ер нь хөрөнгө оруулагчдыг урих бодлогыг барьж байна. Овор ихтэй ашигт малтмалын тухайд хоёр хөршийн газар нутгаар дамждаг. Тэгэхээр Хятад улсын газар нутгаар дамжиж далайн боомтоор гарах асуудлыг шийдсэн. Транзит тээврийн, мөн хилийн боомтуудыг ашиглах асуудлыг хурдан ажил хэрэг болговол гурав дахь хөрөнгө оруулагч нэмэгдэнэ гэж үзэж байгаа. Ер нь манай яамнаас энэ салбарын үйл ажиллагааг идэвхжүүлэх, хөрөнгө оруулалтыг татахад тодорхой ажлууд хийж байна. Эхний ээлжинд 106 лицензэд сонгон шалгаруулалт хийж, сэргээхээр болсон. Зөвхөн хайгуулын лицензүүдийг сэргээснээр 1-2 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт орж ирнэ гэж тооцоолсон. Уул уурхайн салбарт төрийн зүгээс хийх гол гол шийдлүүдээ гаргасан. Мэдээж дэд бүтцийн асуудал дээр цаг хугацаа орно. Харин хайгуулын чиглэлд цаг хугацаа орох зүйл байхгүй. Бид зарлаад явахад хөрөнгө оруулагчид орж ирэх бүрэн бололцоотой. Тийм учраас ирэх оны чуулга уулзалтын үеэр тодорхой үр дүнд хүрсэн байна гэж үзэж байгаа. Дэд бүтцийн хувьд хөрш орнуудын төрийн тэргүүнүүд ирэхдээ дэд бүтцийн асуудалд онцгой анхаарал хандуулж, хамтарч ажиллахаа илэрхийлсэн. Төрийн зүгээс тодорхой төслийн нэгжүүд байгуулж, ажилдаа орсон.

-Урд хөрштэй транзит тээврийн асуудлыг шийдвэрлэснээр уул уурхайн бүтээгдэхүүнийг гуравдагч зах зээлд экспортлох боломжтой боллоо. Гэхдээ нүүрсний өрсөлдөх чадварыг сайжруулах, боловсруулах асуудал дутагдаж байх шиг?

-Хятадынх бол эхний зах зээл. Харин нүүрсээ түүхийгээр тээвэрлээд, БНХАУ-ын нутгаар дамжаад далайн эрэгт аваачих ямар ч боломжгүй. Тэгэхээр заавал боловсруулах шаардлагатай. Боловсруулах үйлдвэрүүд тодорхой хэмжээнд бий болсон. Зарим газарт шинээр барьж байна. Ер нь цаашид боловсруулах үйлдвэрүүдээ улам нэмэх шаардлагатай. Мэдээж бизнес эрхлэгчид үүн дээр судалгаа хийж байгаа байх. Гэхдээ одоохондоо улс төрийн ерөнхий шийдэл л гарлаа. Одоо транзит тээврийг хөгжүүлснээр яг ямар үр дүнд хүрэх вэ гэдгийг Зам тээврийн яамныхан судалж байна. Энэ илүү тодорхой болсны дараа хөрөнгө оруулагчид орж ирэх байх. Ямар ч байсан төрийн зүгээс хийх ёстой шийдлүүдээ гаргасан. Харин хувийн хэвшлийнхэн өөрсдөө ажиллаж, ямар чанартай, өрсөлдөх чадвартай нүүрсийг хэрхэн гаргах вэ, гуравдагч зах зээл дээр яаж гарах вэ гэдгээ тодорхойлох хэрэгтэй.

-ОХУ-тай ч бас уул уурхайн салбарт цаашид өргөн хүрээнд хамтран ажиллахаар болсон. Гэхдээ уул уурхай дотроо аль салбарт нь илүү хамтран ажиллах вэ?

-ОХУ-ын ерөнхийлөгч “Эрдэнэт” үйлдвэртээ технологийн шинэчлэл хийе. Мөн хамтарсан “Монголросцветмэт” үйлдвэр-тээ санаа тавьж ажиллая. Бусад салбарт ч бас хамтраад хөрөнгө оруулах боломжтой” гэж хэлсэн. Тэгэхээр хөрөнгө оруулагч, бизнесмэнүүд нь манай талаас хайгуулын тусгай зөвшөөрлийг шинээр олгож эхлэх үед л орж ирэх болов уу. ОХУ-ын Ерөнхийлөгч өөрөө энэ асуудлыг хэлсэн учраас бизнесмэнүүд нь нэлээд идэвхтэй оролцоно байх. -“Уул уурхайн салбарын үйл ажиллагаа идэвхжиж, экспорт нэмэгдэнэ” гэж яриад байгаа ч манай бүтээгдэхүүний үнэ буурах тал бий. Ер нь ирэх онд ашигт малтмалын голлох бүтээгдэхүүнүүдийн үнэ дэлхийн зах зээл дээр ямар байх бол? -Зах зээлээс л хамаарна. Ашигт малтмалын үнэ өөрөө циклээрээ өсч, урууддаг. Энэ цикл ирэх жилийн хувьд ямар ч байсан нэг их унахгүй байх. Гэхдээ тийм огцом өсөхгүй. Харин яваандаа энэ салбарт өсөлт гарах нь зайлшгүй. Тэр болтол бид дэд бүтцийн асуудлаа шийдэж, тээвэр логистикоо сайжруулах шаардлагатай байна.

-Энэ онд манай улс төлөвлөсөн хэмжээний нүүрсээ экспортлох боломж байна уу. Эхний долоон сарын гүйцэтгэлээр экспортын хэмжээ тийм ч хангалттай бус гарсан байгаа. Уг нь нийт 31.2 сая тонн нүүрс экспортолно гэж төлөвлөсөн байх аа?

-Нүүрсний олборлолт, экспорт өмнөх жилийнхээс дутахгүй. Гэхдээ үнийн хувьд бага байгаа ч төлөвлөсөн хэмжээндээ экспортлох боломж бий. Цаашид компаниуд тус тусын үйл ажиллагааны өртгөө багасгах чиглэлд ажиллах хэрэгтэй. Мөн нүүрсний компаниуд бие биетэйгээ өрсөлдөж, үнээ буулгадаг буруу асуудал бий болсон. Үүнийг засахын тулд Эрдэс баялгийн бирж байгуулах тал дээр хамтран ажиллаж байгаа. Ингэснээр нүүрсний өртгөнд нөлөөлж буй хэд хэдэн асуудлыг шийдэх, нүүрсээ дэлхийн хэмжээнд өрсөлдөхүйц үнээр борлуулах боломж бүрдэнэ.

-Манай улс тэгвэл дэлхийн зах зээлд удахгүй нүүрсээр өрсөлдөх нь. Харин одоогийн байдлаар алт олборлолт болон Монголбанкинд тушааж буй алтны хэмжээ ямар байгаа вэ?

-Алтны хэмжээ өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс гурав дахин нэмэгдсэн. Яагаад гэвэл өнгөрсөн хугацаанд алтны олборлолт, тушаалтыг судалж үзэхэд олборлолтын хувьд буурсан төлөв ажиглагдаагүй. Харин Монголбанкинд алтаа тушаах нь огцом багассан байдаг. Нэг үед 20 тонн алтыг Монголбанкинд тушааж байсан бол сүүлийн жилүүдэд хоёр тонн хүрэхгүй алт тушааж байна. Нийтдээ энэ жил 10 тонн алт тушаана гэсэн төлөвлөгөөтэй байгаа. Одоогийн байдлаар долоон тонн гаруй алтыг тушаасан байна. Ес, аравдугаар сар олборлолтын оргил үе. Тиймээс төлөвлөгөөний дагуу хангалттай олборлоно гэж үзэж байгаа. Өмнө нь 68 хувийн татвар, мөн хуулийн өөрчлөлтүүдээс болоод алт тушаагчид их цөөрсөн. Үүнийг судлаад үзвэл зарим нь алтаа банкинд барьцаанд тавих, хууль бусаар хил давуулах зэрэг сөрөг үзэгдлүүд байсан учраас Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулсан. Энэ хуульд өмнө нь үндсэн суурь тав, дээр нь өсөн нэмэгдэх тав, нийт 10 хувийн татвар төлдөг байсан бол үүнийг одоо зөвхөн экспортод гаргасан тохиолдолд авдаг болсон. Харин Монголбанкинд тушаавал зөвхөн нөөц ашигласны 2.5 хувийн төлбөр төлнө. Нүүрс, жоншны үнэ унасантай холбоотойгоор үүнийг нөхөж байгаа зүйл нь газрын тосны экспорт болон алтны олборлолт болж байгаа. Алтны олборлолт болон Монголбанкинд тушаах нь нэмэгдсэнээр вальютын нөөцийг бүрдүүлэх, мөн Монгол Улсад орж ирж байгаа татварын хэмжээнд чухал ач холбогдолтой.

-Яамнаас цаашид ямар бодлого барьж ажиллах вэ?

-Алтыг олборлон боловсруулж, Монголбанкинд тушаах журмыг бэлтгэж байгаа. Мөн нөөцийг нь тогтоосон хэд хэдэн томоохон үндсэн ордыг ашиглалтад оруулах бодлогыг барьж байна. Эдгээр ордод 150 орчим тонн алтны нөөц бий. Үүнийг ээлж дараатай ашиглах, цаашлаад алтаа дотооддоо цэвэршүүлдэг болох бодлогын зорилтуудыг тавьж байна. Ингэж чадвал Монгол Улсын вальютын нөөц хангалттай болж, ам.долларын ханшийг нэг төвшинд хамгаалах боломж бүрдэнэ. Энэ жил алтны холбоотой санамж бичиг олныг байгуулсан. Өөрөөр хэлбэл, бидний зүгээс ямар нэгэн хүндрэлгүйгээр компаниудад дэмжлэг үзүүлэх, компаниудын хувьд олборлосон алтаа Монголбанкинд тушаах, мөн хариуцлагатай уул уурхайг хөгжүүлэх, олборлосон газраа нөхөн сэргээж орон нутагт нь хүлээлгэн өгөх гэсэн үүрэгтэй санамж бичгийн хүрээнд хамтран ажиллаж байна. Цаашид алт цэвэршүүлэх үйлдвэр барих судалгааны ажил хийнэ. Судалгаанаас харахад 10-аас дээш тонн алт төсөвлөж байж л алт цэвэршүүлэх үйлдвэр барих боломжтой байгаа юм. Яваандаа Оюутолгойн алтыг хэрхэх вэ гэдэг дээр ярилцаж байна. Учир нь тус ордын алт зэсийн баяжмалтайгаа хамт гарч байгаа. Гэхдээ алтны 10 хувийн татвараа төлдөг. Харин цаашид дотооддоо зэс хайлуулах үйлдвэр барьснаар алтыг нь Монголбанкинд тушаах боломж бүрдэнэ. Энэ чиглэлээр ажлын хэсэг гараад ажиллаж байна.

-Ярилцсанд баярлалаа.

М.НАРАНБОЛД

Монголын үнэн

Б.Батхүү: Түүхий нүүрс тээвэрлээд далайн эрэгт аваачих ямар ч боломжгүй
Tweet
Bolod.mn