-Бид энэ асуудлаар хандаж болох бүх хүнтэй уулзсан. Өнгөрсөн зургадугаар сард УИХ дахь МАН-ын бүлгийн гишүүдтэй уулзаж, УИХ-ын дарга З.Энхболдод албан бичиг хүргүүлсэн.

Салбарын сайддаа ч хэд хэдэн удаа хандсан.

Бидний ярьж байсан гол асуудал бүтцийн өөрчлөлтөөс илүү дээд боловсролыг бодлогын хүрээнд, МУИС-ийн өөрийнх нь стратеги хөгжлийг тодорхой болгох, хууль эрх зүйн болоод эдийн засгийн хувьд Засгийн газрын зүгээс дэмжлэг үзүүлэхийг хүссэн.

Наад зах нь үндэсний ууган сургуульд судалгааны санхүүжилт хэрэгтэй.

Ер нь цаашдаа ганц МУИС гэлтгүй бүх их, дээд сургуулийг бие даасан академик эрх чөлөөтэй байлгах хэрэгтэй гэж үзэж байгаа юм.

Дээд боловсролын салбар хамгийн ардчилалгүй, хамгийн төрөөс хараат, улстөржсөн байгууллага болчихоод байна.

Энэ асуудлыг шийдэхийг л гэж хүссэн. Сургуулийн Удирдах зөвлөлд төрийн төлөөлөл гээд яамдын газрын дарга нар орж ирдэг.

Тэд мэдээж Засгийн газрын бодлогыг их сургуулиудад тулгадаг.

Гэтэл аль ч улсыг харсан дээд боловсрол нь бие даасны үндсэн дээр хөгждөг.

Бидний эсэргүүцээд байгаа шалтгааныг зүйрлэж ярих юм бол МУИС-ийн захирал эхлээд байшингийнхаа дээврийг хийчихжээ.

Тэгээд хана, багана, суурийг нь тавих гээд зүтгээд байна.

Уг нь бол сууринаасаа эхлэх ёстой шүү дээ. Бид ийм л зарчмын асуудлыг тавьж байгаа.

Одоо хичээл орох гээд бүртгэл эхэлчихсэн байна. Бид өнгөрсөн хугацаанд ярьсан энэ асуудлаа цаашдаа ч ярих болно.

Бүтцийн өөрчлөлттэй холбоотой маш олон зөрчил хийдлүүд гарч байгаа.

Энэ бүхнийг шийдэх ёстой гэдгийг ярьсаар байх болно.

Миний ойлгож байгаагаар хөтөлбөрийн шинэчлэл тооны хувьд цөөрсөн боловч чанарын хувьд хэвээрээ л байгаа.

Жинхэнэ хөтөлбөрийн шинэчлэл гэдгийг манайх хийгээгүй л байгаа байхгүй юу.

Өөрсдийнх нь ярьж байгаа Америкийн ч юм уу, дэлхийн стандарт талаасаа харсан ч тэр өмнө ямар байсан, одоо ямар болчихоод байна вэ гэдгийг харсан ч тэр хөтөлбөр хэвээрээ л байгаа.

А.ГАЛТБАЯР ӨӨРЧЛӨЛТ ХИЙХ ЛИДЕР БИШ

-Багш нар бүтцийн өөрчлөлтийг дэмжиж байна. Харин А. Галтбаяр захирлыг шинэчлэл хийх чадамжгүй гэж үзсэн.

Тэгэхээр энэ тэмцэл А.Галтбаяр гэдэг хувь хүнтэй холбоотой гэсэн үг үү?

-УИХ-ын даргад албан бичиг өгч байх үед нэр бүхий 10 удирдлага А.Галтбаяртай ажиллахгүй гэсэн гарын үсэгтэй бичгээ сайд Ц.Гантөмөрт өгч байсан юм.

Тэднээс тав, зургаа нь ажлаа өгчихсөн бусад нь орны хүнээ шийдээгүй гэдэг шалтгаанаар хүлээлтийн байдалтай байгаа байх.

Багш нарын ярьж байгаа асуудал Галтбаяртай л холбоотой.

Хөтөлбөрийн давхардал зэргийг арилгахдаа суурь цөмөөс нь эхэлж, өөрчлөлтийг хийх ёстой байтал хэдэн тэнхимийг нийлүүлж багасгах, салбар сургуулиудын нэгтгэх гэх мэт тоон дээр л шинэчлэл хийсэн.

Тэгээд нэгтгэсэн нь өөрөө их ойлгомжгүй байдлыг бий болгосон.

Ийм төрийн өмчит, Монголын оюун санааны хамгийн том өлгий сургуульд шинэчлэл хийхдээ алсын хараагүй асуудалд хандсан.

Ингэснээр хүн,сургалт, хөтөлбөр гээд олон зүйл дээр ойлгомжгүй байдлыг үүсгэсэн.

Тиймээс А.Галтбаяр энэ өөрчлөлтийг хийх лидер биш. Үзэл санааны хувьд ойлгомжгүй, тодорхойгүй шийдвэрүүдийг гаргаад, цаашлаад бүх асуудалд хутгалдаж орсон.

Уг нь тэнхимүүдийн болон багш нарын бие даасан байдлыг тодорхой хэмжээгээр хангах ёстой.

Түүнээс биш дээрээс шууд тулгаж, захирах нь шинэчлэл биш.

САЛБАРЫН ЯАМНЫ БОДЛОГО ОЙЛГОМЖГҮЙ БАЙСААР ИРСЭН

-Салбарын сайдад хэд хэдэн удаа хандсан гэсэн. Энэ үл ойголцоод байгаа асуудлыг нааштайгаар шийдвэрлэх ямар хариу өгсөн бэ?

-Ц.Гантөмөр сайдад зөндөө албан бичиг явуулсан.

Эхэн үедээ ч уулзаад ярилцдаг байсан л даа. Сүүлдээ ямар ч хариу өгөхөө больсон.

Бидэнд ирүүлсэн албан бичигтээ өөрөө ч гарын үсэг зурдаггүй. Дэд сайд Ургамалцэцэгийн гарын үсэгтэй хоёр албан бичиг хүлээж авсан.

Нэг албан бичигтээ бидний үйл ажиллагааг дэмжсэн байсан. Нөгөө нь эсэргүүцсэн агуулгатай албан бичиг явуулсан.

Үүнд гайхаж, “Яагаад нэг өдөр хоёр агуулгатай албан бичиг ирүүлж байгаа юм бэ” гэж дэд сайдын туслахаас нь асуусан.

Тэгэхэд “Угаасаа тийм байдаг юм. Нэг нь Галтбаяр захиралд явуулсан бичиг, нөгөөх нь Багш нарын холбоонд явуулсан бичиг” гэж хариулсан.

Өөрөөр хэлбэл, сургуулийн удирдлага, багш нарыг нэг ойлголцолд хүргэх агуулгаар салбарын сайдууд маань хандсангүй.

Багш нарт болохоор “та нарын эсэргүүцлийг дэмжиж байна” гэчихээд , Галтбаярт болохоор “Танай сургуульд хийж байгаа бүтцийн өөрчлөлтийг мөн адил дэмжиж байна” гэсэн байгаа юм.

Төрийн бодлого гэдэг өөрөө цаасан дээр байдаг зүйл. Албаны шугамаар бичгээр явдаг гэж хэлэх гээд байгаа юм.

Энэ мэт зүйл нь ийм зөрчилтэй байгаа болохоор салбарын яамны бодлого юу болж байна вэ. Ойлгомжгүй байгаа юм.

-Оюутнуудын сургалтын төлбөртэй холбоотой 300 гаруй сая төгрөгийн асуудлыг яаж шийдсэн бэ. Үүнээс болж өнгөрсөн хавар төгсөх ангийн оюутнууд жагсаал хийсэн санагдана?

-Төлөвлөгөөний өөрчлөлтөөс болж кредит цагийн ийм их төгрөгийн зөрүү гарч ирсэн л дээ.

Одоо гурав, дөрөвдүгээр дамжааны оюутнууд 2008 оны төлөвлөгөөгөөр явж байгаа.

Гэтэл МУИС 2012 онд сургалтын төлөвлөгөөгөө шинэчилсэн юм. Эндээс зарим хичээл судлах, улирал солигдох эсвэл зарим хичээл огт байхгүй болох, цоо шинээр өөр хичээл нэмэгдэх зэрэг асуудал үүссэн.

Энэ хүрээнд 120 кредит биелсэн ч гэсэн оюутнуудын хувьд 6-8 кредит хичээл илүү судлах шаардлага гарч байгаа юм.

Шинэ төлөвлөгөөний хүрээнд тэдгээр хичээлийг заавал үзэж, судлах ёстой болж байгаа юм л даа. Хэрэв судлахгүй бол төлбөрт унах болчихоод байсан юм.

Энэ асуудлаар оюутнууд захиралтай уулзаж чадалгүй нэг тийшээ болсон байх. Өнгөрсөн хавар төгссөн ихэнх оюутнууд зөрүү мөнөгөө төлөөд л дипломаа авсан.

ЗАСГИЙН ГАЗАР СУДАЛГАА ХИЙЛГЭН САНХҮҮЖИЛТИЙГ ШИЙДЭЖ БОЛНО ШҮҮ ДЭЭ

-Ер нь их сургуулийн өөрчлөлтийг яаж хийх ёстой юм бэ. ШУТИС-д хийх өөрчлөлтийг мөн л багш нар нь эсэргүүцэж байгаа.

Энэ нь эргээд нийгэмд шинэчлэлийг эсэргүүцэгчид гэсэн сөрөг хандлагыг бий болгож байгааг анзаарч байгаа юу?

-Өөрчлөлтийг хийхэд хамгийн нэгдүгээрт их сургуулийн бие даасан байдлыг хангах ёстой.

Удирдах зөвлөл, сургуулийн удирдлагын төвшинд захирлаа багш нар нь сонгодог байх жишээтэй.

Бие даасан академик эрх чөлөө гэж үүнийг хэлээд байгаа юм.

Их сургуулийн шинэчлэл гэдэг хөтөлбөрийн, сургалтын агуулгийн шинэчлэл шүү дээ. Түүнээс биш байшин барилга, тэнхим, багш нарын тооны өөрчлөлт биш.

Багш нарт асуудлаа шийдэх эрхийг нь өгөх хэрэгтэй.

Их сургууль хөгжиж дэвшихийн тулд ямар бодлоготой байх ёстой вэ гэдэг зарчмаа тогтох ёстой.

Үүний дараа хос сургалт, хавсрах сургалт хөтөлбөрүүд рүүгээ орох ёстой юм.

Хамгийн гол нь санхүүгийн бие даасан байдал чухал. Төрөөс сургалтын төлбөрөө нэмлээ, багасгалаа гэж шаардлага тавьж, 100 хувь оюутны төлбөрөөр санхүүж гэж тулгах нь утгагүй болчихож байгаа юм.

Жишээ нь, Засгийн газраас их сургуулийн төсвийн 20-30 хувийг захиалга, судалгаа хийлгэн санхүүжүүлж болно. Хуулийн, нийгэм, эдийн засгийн гээд олон талын судалгаа хийж болно.

Тодорхой магистрант, доктарантуудыг улсаас тэтгэлгээр сургаж болно.

Тухайлбал, улс орны өмнө тулгамдсан нэг асуудлаар сэдэв зарлаад үүгээр нь магистрант сурвал судалгаанд нь тэтгэлөг өгөөд тэр нь профессорын багт төсөл болж очдог. Ингээд явах юм бол их сургуулийн судалгааны чанар өөрөө аяндаа дээшилнэ.

Өрнөдийн сургуулиудад хичээл заадаггүй, зөвхөн судалгаа хийдэг багш нар байдаг учраас судалгааны чанар өндөр байдаг.

Манайх шиг багш болгон судалгаа ч хийдэг, сургалт ч явуулдаг байхаар хүч тарамдаж байгаа юм.

Дэлхийн шилдэг сургуулиуд судалгааныхаа чанараар л эрэмбэлэгддэг.

“ЕРӨНХИЙ ЭРДЭМ ГЭДГЭЭ ЮУ ГЭЖ ОЙЛГОЖ БАЙНА” ГЭЖ БИ УДИРДЛАГУУДААС АСУУСАН

-Сургуулийн данхайсан бүтцийг цөөллөө гээд оюутнуудад ямар давуу тал бий болж байгаа вэ?

-Хичээл сонголтоо оюутнууд өөрсдөө хийдэг болно гээд байгаа. Гэхдээ энэ огт шинэ зүйл биш. Хоёр жилийн өмнөөс манай сургууль дээр хэрэгжиж байсан.

Хөтөлбөрийн шинэчлэлийн хүрээнд юу бий болсон бэ гэхээр ерөнхий эрдмийн тоог нэмсэн.

Үзэх ёстой хичээлийн багц цагийг нэмсэн. Оюутны хувьд сонголтын том орон зай нээгдэж байгаа гэдэг утгаараа сайн талтай.

Нөгөө талаар манайх ерөнхий эрдмийн баахан хичээлүүдийн цуглуулга болчихоод байна.

Түүхийг гэхэд л дотор нь дөрөв, тав салаалж үзнэ. Ерөнхий эрдмийн хичээл гэдэг чинь тухайн мэргэжлийг хүүхэд сурахад зайлшгүй судлах ёстой хичээл. Гэтэл сэтгүүлч мэргэжлийг эзэмших гэж байгаа хүүхэд физикч болох гэж байгаа хүүхэд хоёр яг адилхан ерөнхий эрдмийн хичээл үзэж байна.

Уг нь бол сэтгүүлч мэргэжлийн ерөнхий эрдэм тусдаа, физикч нь бас тусдаа баймаар байгаа юм.

Ингэж ялгаж, салгахгүй бүгдийг нь нэг тогоонд хийгээд сонгуулах гээд байгаа нь буруу.

Нэгдүгээр дамжааныхан хичээлээ сонгох гээд бөөн л юм болж байна.

Энэ жил Боловсролын яамнаас заавал судлах ёстой дөрвөн хичээл гээд баталсан.

Би удирдлагуудаас ерөнхий эрдэм гэдгээ та нар юу гэж ойлгоод байгаа юм. Бүх хичээлүүдээ нийлүүлээд нэг тогоонд хутгахыг хэлээд байгаа юм уу гэж асуусан.

Гэтэл үгүй байхгүй юу.

Өмнө ч гэсэн заавал үзэх 24 кредит хичээлийг оюутнуудад тулгаж байсан. Англи хэл, эдийн засаг, түүх заавал үзсэн байх ёстой гэж. Энэ бол буруу байсан.

Гэтэл энэ гаж тогтолцоо өнөөдөр ч өөрчлөгдөөгүй үргэлжилсээр л байна.

Тооны хувьд өөрчлөгдөөд, чанарын хувьд хэвээрээ л байгаа гэсэн үг.

ТЭЭР ЖИЛ ЕРӨНХИЙЛӨГЧ ГАЗАР ХӨДЛӨЛТИЙН ТУХАЙ ЯРИХАД ЯАМ НЬ ЭНЭ ХИЧЭЭЛИЙГ ЗААВАЛ ҮЗ ГЭЭД ОРУУЛЧИХСАН

-Багш нар өөрсдийн энэ байр сууриа цаашдаа ч илэрхийлнэ гэж байна. Нэг сургуулийн удирдлага, багш нар бие бие рүүгээ ар нуруугаа харуулаад байхаар цаашдаа юу болох вэ?

-Их сургуулийн хөгжил тодорхой хэмжээгээр зогсонги байдалд орно. Өөрөөр хэлбэл, зөвхөн төлөвлөгөө өөрчлөхөд 6-8 кредитийн мөнгийг оюутнууд илүү төлөх асуудал үүссэн. Хөтөлбөр өөрчлөхөд ямар их ойлгомжгүй байдал үүсэх нь тодохой байна.

Энэ бүхний хор уршиг өнөөдөр, маргааш гарахгүй. Хожим, хэдэн жилийн дараа гардаг. Тэр үед нь дахиад л засч залруулах юм байлгүй.

Би нэг зүйлийг гайхаад ойлгохгүй байгаа юм. БШУЯ нь өөрөө дээд боловсролыг юу гэж үзээд байгаа нь ойлгомжгүй байна. Ямар бодлого барих гээд байгаа нь тодорхойгүй.

Нэг л их бүтцийн өөрчлөлт, шинэчлэл яриад байдаг эцсийн дүндээ зорилго нь юу вэ гэдгийг олж харахгүй байна.

Дэлхийд стандартад зориулж шинэчлэл хийх гээд байгаа юм уу Монголдоо тааруулах гээд байгаа юм уу би л хувьдаа энэ бүхнийг ойлгохгүй байгаа.

Ерөөсөө л нэг цонхоор дээд боловсролыг харж чадахгүй байна.

Засаг өөрчлөгдөхөд дахиад л нэг өөр хүн гарч ирдэг. Тэр нь бас л энэ шинэчлэл биш ээ гээд өөрийг хийнэ.

Жишээ нь, заавал үзэх ёстой хичээлд л гэхэд сонин зүйл их байгаа. Гамшгаас хамгаалах менежмэнт ч гэх шиг. Тээр жил ерөнхийлөгч газар хөдлөлтийн тухай ярихад яам нь энэ хичээлийг заавал үз гээд оруулчихсан.

Эсвэл хүн болгон түүхээ мэдэх хэрэгтэй гээд нэг улс төрч нь хэлэхэд “түүхийн хичээл заавал үз” гээд оруулчихдаг. Ерөөсөө л тоглоом болсон.

Бие даасан байдал энэ мэт асуудалд хэрэгтэй байгаа юм. Физикийн тэнхимийнхэн судлах хичээлдээ түүх байх ёстой юу, үгүй юу гэдгийг өөрсдөө л шийддэг байх хэрэгтэй.

Хүүхдүүд арван жилд үзсэн түүхийн хичээлээ дахиад их сургуульд ороод судлах ямар хэрэгтэй юм. Арван жилийн сургалт нь хангалтгүй байгаа болохоор түүхийн хичээлийг дахиж судлуулаад байгаа юм уу.

Үүнийг шийдэх арга байгаа. Ажлыг нь хийж байгаа хүмүүст эрхийг нь өг. Хариуцлагыг нь үүрүүл. Эрхийг нь булааж авчихаад, хариуцлага яриад байхаар зөрчил үүсээд байгаа юм.

Энэ бүхний шалтгааныг улс төр гэж харж байгаа. Боловсрол улстөрчдийн гол PR болчихоод байна шүү дээ.

БИДЭНД АКАДЕМИК БАЙТУГАЙ ИРГЭНИЙ ЭРХ ЧӨЛӨӨ Ч АЛГА

-Улс төрөөс гадна Дээд боловсролын тухай хууль учир дутагдалтай байгаад байгаа байх. Эрх зүйн орчин нь учир дутагдалтай байгаа болохоор тогтолцоо нь буруу байх шиг байна?

-Манай Дээд боловсролын тухай хууль их учир дутагдалтай. Би энэ хуулийг нэлээдгүй хугацаанд судалсан.

Дээд боловсролын тухай хууль дунд зэргийн хувийн сургуульд зориулсан хууль. Хуулиараа захирал бие дааж бүх шийдвэрийг гаргах эрхтэй. Эрх мэдэл нь захиралд төвлөрчихсөн.

Бие даасан академик сургуульд шийдвэрийг багш нар, эрдмийн зөвлөл гаргадаг.

Хамгийн энгийн жишээ. Өрнөдийн их сургуулиудад бие даасан профессор хамгийн хүндтэй хүн байдаг. Тэр хүн бие даасан профессор гэсэн албан тушаалд очвол насан туршдаа хангамжаа аваад явдаг.

Тэр хүний үзэл бодол буруу байсан ч хүндэтгэдэг. Өөрөөр хэлбэл, хамгийн үнэт капитал нь.

Хамгийн гол нь дуртай үедээ тэтгэвэрт гардаг. Гэтэл манайх яаж байна. 60 нас хүрэв үү үгүй юу хөөгөөд явуулчихаж байна.

Эрдэмтэн хүний хувьд 60 нас гэдэг ид нас. Үзэл бодол нь төлөвшөөд жинхэнэ бусдыг сургахад бэлэн болчихсон байдаг.

Манай сургууль дээр Японоос 70,80 настай эрдэмтэд ирдэг.Тухайн улс нь хамгийн үнэт капитал, манай сургуулийн нэрийн хуудас гээд тэднийг хүндэлж байна.

Саяхан манайх академич Нарангэрэлийг 60 нас хүрэнгүүт нь тэтгэвэрт нь хөөгөөд гаргачихсан.

Нийгмийн салбарын хувьд миний мэдэж байгаа нь энэ. Математик, физикийн салбарт ч байгаа л байлгүй.

Уг нь сургууль тухайн эрдэмтнийг үлдээх эсэхийг шийддэг бол нэрийн хуудас болсон олон хүнээ авч үлдэнэ. Гэтэл бидэнд академик байтугай иргэний эрх чөлөө алга.

Сургуулийнхаа захирлыг ч сонгох эрхгүй. Захирал нь багш нарынхаа үзэл бодол, үгийг сонсохгүй.

Зөвхөн яамнаас хий гэснийг л хийж байна.

Ярилцсан С.Дуламсүрэн

Б.Болд-Эрдэнэ: МУИС-ийн багш нар бидэнд академик байтугай иргэний эрх чөлөө ч алга
Tweet
Bolod.mn