Мөрдөн байцаалтын явцад оргон зайлах, хэргийн мөрдөн байцаалтад саад болж болзошгүй гэсэн үндэслэлээр цагдан хорьдог. Гэтэл яагаад миний үйлчлүүлэгчийг цагдан хорьсон нь ойлгомжгүй.

Энэ хэрэгтэй холбоотойгоор Л.Гансүхийн өмгөөлөгч Л.Цэндсүрэн, Ц.Баасандорж, А.Зүмбэрэл (н.Төмөрбаатарын өмгөөлөгч), Ц.Шаравнямбуу (н.Мөнгөнтуяа, н.Даваахүү нарын өмгөөлөгч) нар өнгөрсөн баасан гарагт сэтгүүлчдэд мэдээлэл хийлээ.

Тэд Л.Гансүх нарыг үндэслэлгүйгээр цагдан хорьсон гэх асуудлаар мэдээлэл хийсэн юм. Өмгөөлөгч нар АТГ-ын саатуулан шалгах болсон шийдвэрийг хууль бус хэмээн үзэж байгаагаа илэрхийлсэн бөгөөд таслан сэргийлэх арга хэмжээг нь буруутгасан юм. Үйлчлүүлэгчтэй уулзах эрхийг хязгаарласан нь Монгол Улсын Үндсэн хуульд заасан хүн өмгөөлүүлэх, өмгөөлөх эрхтэй гэсэн заалтыг зөрчсөн гэж үзэж байгаа гэнэ.

Л.Гансүхийг хоригдсоны дараахан өмгөөлөгч Л.Цэндсүрэн түүнтэй уулзахаар очсон боловч Төв аймгийн хорих ангийн удирдлагууд АТГ-аас уулзах зөвшөөрлийн бичиг заавал авчир гэсэн шаардлага тавьсан байна. Хуульд заасны дагуу өмгөөлөгч үйлчлүүлэгчтэйгээ уулзах эрхийг хаан боогдуулж байгаа ШШГЕГ-ын ажилтнууд хууль зөрчсөнийг прокуророор шалгуулна гэлээ.

Мэдээллийн үеэр Л.Гансүх нарын өмгөөлөгч нар өөр өөрийн байр сууриа илэрхийлсэн юм.

Ерөнхий сайдын зөвлөх Л.Гансүхийн өмгөөлөгч Л.Цэндсүрэн “Цагдан хорьсон, таслан сэргийлэх ажиллагаа буруу байна гэж үзэж байгаа. Дөрвөн сарын өмнө Л.Гансүхэд таслан сэргийлэх арга хэмжээ авч, батлан даалтад гаргасан.

Энэ хугацаанд Л.Гансүх гуай ямар нэг байдлаар хууль зөрчсөн, оргон зайлах гэсэн, мөрдөн байцаах ажиллагаанд саад учруулсан зүйл байхгүй. Тийм нотлох баримт, фактууд ч байхгүй байгаа. Гэтэл таслан сэргийлэх арга хэмжээг дөрвөн сарын хугацаанд зөрчөөгүй байхад хүндрүүлж, цагдан хорих ямар шаадлага байсан юм бэ. Энэ нь өөрөө хууль зөрчсөн үйлдэл. Энэ үйлдэлд нь прокурор, шүүх нь оролцоод явж байгаа юм. Бид Шүүхийн шийдвэрийн Ерөнхий зөвлөл байдаг юм уу, Ерөнхий шүүгчид нь хандаж энэ асуудлыг тавина.

Түүнээс гадна, долдугаар сарын 30-ны өдөр буюу цагдан хоригдсоных нь маргааш би 14:20 цагийн үед Төв аймаг дахь цагдан хорих төв дээр очсон. Улмаар тоо бүртгэгчтэй нь уулзаад, үйлчлүүлэгчтэйгээ уулзах хүсэлт тавьсан. Үнэмлэхээ үзүүлсэн. Тэгэхэд дэд даргатайгаа орж уулзаад, буцаж гарч ирээд надад “Уулзах боломжгүй. АТГ-аас заавал зөвшөөрөл авах ёстой” гэсэн шаардлага тавьсан. Тэгэхээр нь “Ийм хуулийн заалт байхгүй. Та нар хүний эрх зөрчиж байна. Даргатай чинь уулзая” гээд би дэд даргатай нь орж уулзсан.

Тэгэхдээ хууль зүйн туслалцаа үзүүлэх гэрээ болон өөрийгөө тодорхойлох бичиг баримтаа үзүүлж уулзсан юм. Тэгэхэд дэд дарга нь “Уучлаарай, гэрээтэй юм байна. Бид оруулъя” гэж хэлээд надад зөвшөөрөл өгсөн. Тэгээд өмгөөлөгчтэй уулзах уулзалтын өрөөнд ороод үйлчлүүлэгчээ хүлээгээд сууж байх зуур намайг дахиад дуудсан. Тэгээд дахиж гэрээг чинь үзье гэсэн. Тэгээд хууль зүйн туслалцаа үзүүлэх гэрээг дахин дахин үзэж байснаа “Наад гэрээ чинь жинхэнэ биш байна” гэх маягийн юм ярьсан.

Намайг хуурамч гэрээ авчраад үзүүлчихсэн гэх маягаар ярьж, АТГ-аас зөвшөөрөл авчрах ёстой гэсэн. Цаанаа бол надаас үнэмлэх авч үлдээд, утсаар ярьж АТГ-ын байцаагчаас заавар, зөвлөгөө авч байна. Энэ бол Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуульд заасан яллагдагчийн болон өмгөөлөгчийн эрхийг ноцтойгоор зөрчсөн үйлдэл.

Яллагдагч бол өмгөөлөгчтэйгээ ганцаарчлан уулзах эрхтэй, өмгөөлөгч хэрэгт оролцох үеэс эхлэн сэжигтэн, яллагдагч, хохирогчтой ганцаарчлан уулзах эрхтэй байдаг. Мөн сэжигтэн, яллагдагчийг баривчлах, цагдан хорих шийдвэрийг биелүүлэх тухай хуулийн 19 дүгээр зүйлд “Хоригдсон этгээдийн өмгөөлөгч нь хорих байранд нэвтрэхдээ үнэмлэхээ үзүүлж нэвтэрнэ” гэж заасан байдаг.

Эдгээр хуулийн заалтуудыг ноцтой зөрчсөн. Мөн хүний эрхийг ноцтой зөрчсөн үйлдлүүд болсон. Намайг үйлчлүүлэгчтэй маань уулзахгүй гэх үед ШШГГ-ын хариуцлагатай жижүүр рүү залгасан. Энэ хүн “Ямар асуудал болоод байгаа юм бэ” гэж асууж мэдээд, 20, 30 минутын дараа залгая гэсэн. Тэгээд эргэж залгахдаа “АТГ-аас зөвшөөрөл авах ёстой юм байна” гэж хэлээд утсаа тасалсан. Энэ мэтээр АТГ-ын албан тушаалтнууд төрийн албан хаагчийн ажил үүрэгт хөндлөнгөөс нөлөөлж байна гэсэн асуудлыг тавьж байна.

Үүнийг бид зохих байгууллагуудад нь тавина. Цаашид ч бид энэ талаар ярьж, асуудлыг хөндөх болно” хэмээн ярьсан юм. Тэгвэл Л.Гансүхийн өөр нэг өмгөөлөгч болох Ц.Баасандорж “Долдугаар сарын 29-ний өдрөөс эхлэн цагдан хорьсон. АТГ-аас Л.Гансүхийг дуудан хуурч аваачаад байцаагч нь орой 18.00 цагийн үед цагдан хорих захирамжаа үзүүлээд цагдан хорьсон байгаа юм. Гудамж талбайд чирж, зарим нэг УИХ-ын гишүүд, олон нийтийн өмнө чирж, гулдчиж, хүнлэг бус харьцаж авч явсан байна лээ. Цагдан хорих үндэслэлээ маш бүрхэг байдлаар тайлбарлаж байна. Бид тайлбарыг цагдан хорих үндэслэл хангалттай гэж үзэхгүй байна.

Л.Гансүхийг Эрүүгийн хуулийн 273.2, 150.3-т зааснаар буруутган шалгаж байгаа. Цагдан хорих хоёр үндэслэл байдаг. Мөрдөн байцаалтын явцад оргон зайлах, хэргийн мөрдөн байцаалтад саад болж болзошгүй гэсэн үндэслэлээр цагдан хорьдог. Гэтэл яагаад миний үйлчлүүлэгчийг цагдан хорьсон нь ойлгомжгүй. Л.Гансүх оргон зайлаагүй. Ажлаа хийгээд л явж байсан. Хэргийн мөрдөн байцаалтад ч саад учруулсан үйлдэл байхгүй. Дуудсан үед нь АТГ-т очоод л явж байсан. Ийм байхад АТГ Л.Гансүхийг хорьчихлоо.

Түүнчлэн АТГ-аас явуулж байгаа үйл ажиллагаа Засгийн газрын бодлогыг харлуулах гэсэн улс төрийн хэсэг бүлэг хүмүүсийн явуулга гэж үзэж байгаагаа ч өмгөөлөгчид ярьсан юм.

Одоо хүнийг цагдан хорьдог байгууллага нь шүүх биш АТГ болсон байна. Төв аймгийн урьдчилан хорих төв бол бусад хорих ангиа бодвол хамгийн хүнд нөхцөлтэй анги. Гэтэл Л.Гансүхийг Төв аймгийн урьдчилан хорих төвд саатуулсан нь цаанаа улстөрийн ямар асуудлыг илэрхийлж байгааг бид мэдэхгүй байна. Хуулийн дагуу оршин суугаа газрынх нь харьяа цагдан хорих төв буюу 461 дүгээр ангид саатуулах боломжтой байхад заавал Төв аймгийн урьдчилан хорих төвд саатуулж байгаа нь ойлгомжгүй нөхцөл байдлыг бий болгож байна.

Өмгөөлөгчдийн зүгээс энэ нь цаанаа олон учир шалтгаантай гэж харж байгаа. Хоригдсон өдрийнх нь маргааш өмгөөлөгч Н.Цэндсүрэн уулзах гээд очсон боловч ШШГЕГ-ын байгууллага уулзуулаагүй байна лээ. Өдөр 13.00 цагаас 18.00 цаг хүртэл хүлээсэн байсан. Эрүүгийн байцаан шийтгэх болон Үндсэн хуулийн дагуу гэмт хэрэгт сэжиглэгдэж буй этгээд өмгөөлөгч авах, өмгөөлөгчтэйгээ уулзах эрхтэй. Энэ эрхэнд АТГ ч тэр, ШШГЕГ ч тэр халдах эрхгүй.

Гэтэл Л.Гансүхийг өмгөөлөгчтэй нь уулзуулаагүй. Энэ эрх ШШГЕГ-т байхгүй. Тиймээс бид Төв аймгийн урьдчилан хорих төвийн даргыг албан тушаалаа урвуулан ашигласан гэсэн үндэслэлээр шалгуулна. Гомдол гаргана. Энэ дарга бол өмгөөлөгчийн үйлчлүүлэгчээ өмгөөллөөр хангах үйл ажиллагаанд ноцтой халдсан.

Ингэснээрээ өмгөөлөгчдийн нэр хүндийг нийгэмд унагаж байна. Бид үйлчлүүлэгчээ батлан даалтад гаргах хүсэлтээ хүргүүлсэн. Одоо шүүгч батлан даалтад гаргах асуудлыг эцэслэн шийднэ. Шүүх сүүлийн цагдаа, прокурор, АТГ-ын хорих гэсэн хүн болгоныг хорьдог байгууллага болсон байна. Зүгээр цаас гаргаж өгдөг л субьект болж.

АТГ-аас хорихоор өгсөн хүсэлтүүдийн бараг дийлэнхийг нь шүүхээс хорьж байна. Хуулиараа яагаад хорих захирамжийг шүүх гаргаж өгдөг юм. Шүүхэд хорих үндэслэлийг баталж, нотолж байж л хорих эрхийг олгосон. Гэтэл өнөөдөр хоръё гэсэн болгоныг хорьж байна. Тиймээс бид шүүгчийг бас шалгуулна.

Шүүхийн Ерөнхий зөвлөлөөс ч гэсэн зөвлөмж гаргасан байдаг. Хүнийг хорихдоо нотлох баримтад тулгуурлаж, шүүхээс гэм буруутайд тооцоогүй бол хорихоосоо өмнө баримтыг цуглуулж байж хорих захирамж гаргах ёстой гэж. Гэтэл өнөөдөр шүүх хорьё гэсэн болгоноо хорьж байна. Энэ бол Монгол Улс хүний эрхийг ноцтой зөрчиж байна” хэмээн ярьсан юм.

Түүнээс гадна тэрбээр ард иргэддээ хямд нүүрсээр хангасан “Нүүрс” хөтөлбөрийг харлуулах гэж байгаа АТГ-ын үйлдэлд харамсч буйгаа өмгөөлөгчид илэрхийлэв. Учир нь ирэх өвөл Засгийн газар “Нүүрс” хөтөлбөр хэрэгжүүлэхгүй бол ард иргэд үнэ нь хөөсөрсөн нүүрсийг худалдаж авах болно.

Гэр хороололд өндөр үнэтэй нүүрс худалдан авах чадваргүй нялх нойтон хүүхэдтэй айл олон байгаа. Тэднийг даарч, хөрөх асуудлыг хэн хариуцах вэ гэсэн юм. Мөн “Нүүрс” хөтөлбөрт нягтлангаар ажиллаж байсан н.Мөнгөнтуяаг АТГ-аас саатуулж, дөрвөн сар шахам хорьж байгаа.

Энэ хугацаанд АТГ-аас бүх бичиг баримтыг нь шалгасан ч ямар тайлбаргүйгээр үргэлжлүүлэн хорьж байгааг ч өмгөөлөгч нь хэллээ. Мөн Л.Гансүхэд холбогдох хэргийг шүүхээр эцэслэн шийдвэрлээгүй байхад АТГ-аас 3.6 тэрбумыг идсэн, хувьдаа ашигласан хэмээн буруутгаж, хэвлэлээр нэр төрд нь халдаж байгаад харамсч буйгаа түүний өмгөөлөгчид хэлж байна. Түүнчлэн АТГ-аас явуулж байгаа үйл ажиллагаа Засгийн газрын бодлогыг харлуулах гэсэн улс төрийн хэсэг бүлэг хүмүүсийн явуулга гэж үзэж байгаагаа ч өмгөөлөгчид ярьсан юм.

Н.Болд

Монголын мэдээ