төлөөх эхний шатны тэмцээнийг давж чадсангүй. Зүүн Азийн хөлбөмбөгийн холбооноос Монголын хөлбөмбөгийн холбооны
гишүүнчлэлийг түдгэлзүүлсэн гурван жилийн хугацаа дууссан тул 'Талын хөх чононууд" энэхүү сонгон шалгаруулах тэмцээнд эргэн ирсэн юм. Гэсэн ч эрхийн төлөөх эхний шатны тэмцээнийг зохион байгуулагч Гуамын шигшээ баг долоон оноотойгоор тэргүүлж, Макау дөрөв, Монгол, Умард Марианы арлууд тус бүр гурван оноотойгоор тэмцээнээ өндөрлүүллээ. Монгол Улсын шигшээ багийнхан өчигдөр Улаанбаатарт газардсан юм. Монголын хөлбөмбөгийн холбоо Зүүн Азийн хөлбөмбөгийн холбоог 2002 онд байгуулагдахад гишүүнээр элссэнээр 2003, 2005, 2008,2010 оны Зүүн Азийн аварга шалгаруулах тэмцээний эрхийн төлөө тоглож байлаа.

2010 оны тэмцээний эрхийн төлөөх эхний шатны тэмцээн 2009 оны гуравдугаар сарын 11-13-нд энэ жилийн адил Гуамд болж. Гуам, Монгол, Макау, Умард Марианы арлууд гэсэн чансаа багатай дөрвөн баг хүч үзсэн. "Талын хөх чононууд" эхлээд Гуамд 0:1-ээр хожигдож, удаад нь Макауг 2:1, Умард Марианы арлуудыг 4:1-ээр хожиж зургаан оноотой болсон ч хэсэгтээ хоёрдугаар байр эзэлснээр цааш тоглож чадаагүй. Хэсгийг долоон оноотой тэргүүлсэн Гуам Зүүн Азийн аварга шалгаруулах эрхийн төлөөх хоёрдугаар шатны тэмцээнд оролцож байлаа.

2013 оны Зүүн Азийн аварга шалгаруулах тэмцээний эрхийн төлөөх эхний шатны тэмцээн хоёр жилийн өмнө мөн л Гуамд болсон. Монголын хөлбөмбөгийн холбоо тодорхой шалтгааны улмаас эрхээ түдгэлзүүлээд байсан тул дөрөв биш гурван баг тойргоор тоглож, Макау, Умард Марианы арлуудыг илүүрхэн ялсан Гуам мөн цааш явж байв. Зүүн Азийн аварга шалгаруулах тэмцээний эрхийн төлөөх тэмцээнийг нэг өнжөөд эргэн ирсэн манайхны хувьд Гуамын сүүлчийн жилүүдэд тогтоогоод байгаа ноёрхлыг түлхэн унагаж, хоёрдугаар шатны тэмцээнд шалгарч, өндөр зэрэглэлтэй багуудтай тоглохыг зорьж байсан нь дамжиггүй.

Ингэхэд Гуам гэж яг юу билээ. Гуам нь Номхон далайн баруун хэсэгт орших Марианы бүлэг арлын нэг бөгөөд нийт 159 сая хүн амтай (2010 оны дүн). Португалийн алдарт далайчин Фернан Магелланы 1521 онд нээсэн энэхүу арлыг АНУ 1898 оноос эзэмшиж буй. Гуамд далайн цэрэг, нисэх хүчний томоохон баазаа байрлуулсан бөгөөд хүн амын олонхи нь үүний үйлчилгээнд ажилладаг юм.

Монголын шигшээ багийг энэ удаагийн тэмцээнд Воислав Бралушич, Зоригийн Баттулга нар удирдаж оролцлоо. Дасгалжуулагчдын багийг цухас танилцуулъя. Серб мэргэжилтэн Бралушич UEFA буюу Европын хөлбөмбөгийн холбооны дасгалжуулагчийн "В" зэрэглэлтэй. Манай улсад өсвөрийн хөлбөмбөгчдийн "Дэрэн" клубийг удирдахаар 2011 оны сүүлчээр ирсэн. "Дэрэн"-гийн дараа Монголын үндэсний лигийн "Эрчим" клубт туслах дасгалжуулагчаар ажиллаж байгаад өдгөө ахлах болсон, манай улсын хөлбөмбөгийг сайн мэдэх нэгэн. "ДЦС-4" ТӨХК-ийн клубийн Азийн хөлбөмбөгийн холбооны "Ерөнхийлөгчийн цом"-ын тэмцээнд үзүүлэх амжилт жилээс жилд өсч буй нь энэхүү дасгалжуулагчтай салшгүй холбоотой. З.Баттулга нь сүүлчийн хоёр жилийн турш МонгОлдоо босоо байгаа "Эрчим" клубийн гол тоглогчийн нэг бөгөөд бөгөөд Монгол Улсын шигшээ багт уригдаж, цөөнгүй тоглолтод оролцсон туршлагатай. Тоглохын хажуугаар дасгалжуулагчийн ажилд хүчин зүтгэдэг бөгөөд Азийн хөлбөмбөгийн холбооны дасгалжуулагчийн "В" зэрэглэлтэй, энэ чиглэлээр өндөр амжилт үзүүлэх боломжтойгоо өнгөрсөн жилүүдэд өсвөрийн ангилалд хангалттай харуулсан, Японд боловсрол эзэмшсэн нэгэн. З.Баттулга серб мэргэжилтэй хамт "Дэрэн" клубт дасгалжуулагчаар ажиллаж байсан бөгөөд өдгөө "Эрчим"-д удирдлагад нь тоглодог, ойлголцоход асуудалгүй нь туслах дасгалжуулагчаар сонгогдоход гол нөлөөлсөн нь тодорхой.

'Талын хөх чононууд" эхний тоглолтоо долдугаар сарын 21-нд Умард Марианы арлуудтай хийж, 4:0-ээр хожсон. Дасгалжуулагч 4-2-3-1 хувилбарыг сонгосон бөгөөд хаалгачаар БАриунболд, хамгаалагчаар (Баруун талаас) Б.Мөнгөнтулга, Ц.Энхжаргал, Б.Гарьдмагнай (С), Г.Билгүүн, төвийн хагас хамгаалагчаар ХДэнд-Аюуш, АЧинзориг, довтлох чиглэлийн хагас хамгаалагчаар БДашням, МТөгөлдөр, АМөрөн, ганцдовтлогчоор С.Гал-Эрдэнэ нар гарч тоглосныг бид мэдээлж байсан билээ. Үүний дараа Гуам Макаутай тоглоход бороо орсон нь талбайн эздийн тоглолтод нөлөөлж, маш олон боломж алдсанаар 0:0-ээр тэнцсэн юм. Ингэснээр Монголын шигшээ баг хэсгээ ганцаар тэргүүлэх болов.

Манайхан долдугаар сарын 23-нд Гуамын эсрэг хийсэн тоглолтын протоколыг харахад дасгалжуулагч нь нэг өөрчлөлт хийж, өмнөх тоглолтод гарааны бүрэлдэхүүнд гарсан хамгаалагч Б.Мөнгөнтулгыг суулгаж, хагас хамгаалагч Н.Наранболыг оруулж ирсэн байлаа. Монгол тамирчдын хурд хүч эсрэг багийнхнаас илт дутуу тул ахлах дасгалжуулагч хамгаалах тактик барьсан юм билээ. Өмнөх 4-2-3-1 ч өөрчлөгдөж 4-1-4-1 болсон бөгөөд үндсэн бүрэлдэхүүнд хаалгачаар БАриунболд, хамгаалагчаар (Баруун талаас) Б.Дашням, ЦЭнхжаргал, Б.Гарьдмагнай (С), Г.Билгүүн, хамгаалах чиглэлийн хагас хамгаалагчаар Х.Цэнд-Аюуш, төвийн хагас хамгаалагчаар АМөрөн, АЧинзориг, М.Төгөлдөр, Н.Наранболд ганц довтлогчоор С.Гал-Эрдэнэ тоглосон. Гэвч эсрэг багийн Райн Гэй тоглолтын 16 дахь минутад хийснээр манайхны байдал тун хүнд болсон юм. Хожигдоод эхэлсэн тул хоёрдугаар үед довтлохоос өөр аргагүй болов. Ингээд урагш шахалт хийж тоглосон ч амжилт олсонгүй. Зэрэгцсэн дөрвөн хагас хамгаалагч нэг зэрэг шахаж чадахгүйгээс болоод санасандаа хүрч чадахгүй байлаа. Харин эсрэг багийн сөрөг довтолгоо маш аюултай болж байсан. Манайхан хоёрдугаар үед өмнөх тоглолтын 4-2-3-1 хувилбартаа эргэн шилжсэн ч 75 дахь минутад эсрэг багийн Шэйн Мальколм манай хаалганд хоёр дахь бөмбөгийг хийсэн. Ахлах дасгалжуулагч Воислав туслах дасгалжуулагч З.Баттулгыг хоёрдугар үед талбайд гаргаж тоглуулсан байна.

Энэ тоглолтын дараа хөлбөмбөг сонирхдог хүмүүс "Өмнө нь хангалттай хождог байсан Гуамаа ч барахаа болилоо" хэмээн ярьж, бичсэн нь их. Гэхдээ энэ удаа шигшээ багийнхаа өмөөрмөөр байна. Олон улсын хөлбөмбөгийн холбооны албан ёсны сайт й&.сот руу орж харахад Монгол Гуамыг 2003 онд Хонгконгг 2:0, 2004 онд Балбын Тхимпхуд 5:0, 2005 онд Тайваньд 4:1, 2007 онд Макауд 5:2-оор хожсон ч 2009 онд нэг, энэ удаа хоёр гоолын зөрүүтэй хожигдсоныг харж болно. Бидний зүрх сэтгэлд Туам бол муу" гэсэн ойлголт бий болоод удаж буй болохоос биш нөхцөл байдал үнэхээр өөр болжээ.

Гуамын шигшээ баг америкжаад эхэлсэн тухай 2009 оноос л сонсч байсан. Энэ жил нийт тоглогчийн гурав нь цэвэр гуам, бусад нь эрлийз эсвэл АНУ-д төрсөн байна. Ихэнх тоглогч нь АНУ-ын коллежүүдэд сурч, "соккер"-оор тогтмол хичээллэдэг бөгөөд шигшээ баг нь тоглох болохоор Гуамд ирдэг болоод багагүй хугацаа өнгөрчээ.

Гуамын шигшээ багийн Адольф Жозеф ДеЛаГарса нь АНУ-ын "Мэжор лиг"-ийн "Лос-Анжелес Галакси" клубийг төлөө 2009 оноос хойш 140 тоглолтод оролцсон "Хатуу самар"."Лос-Анжелес Галакси" клубийг алдарт Дэвид Бекхэм тоглодог байснаар, Лэндон Донован, Робби Кин нар тоглодог байснаар нь бид мэднэ. Гуамын шигшээ баг ийм л байна. Тэгээд ч манайх тэдэнд нутаг нь хоёр хожигдсон. Аль ч спортод нутгийн дэвжээ гэж айхавтар зүйл бий. Хэрвээ Улаанбаатартаа авчраад тогловол арай өөр байх болов уу.

Ерөнхийдөө Гуамд хожигдсоноор эхний шатанд нэгдүгээр байр эзэлж, цааш тоглох магадлал маш бага болсон. Ингээд долдугаар сарын 25-нд гурав дахь тоглолтоо Макаугийн эсрэг хийв. Эргээд 4-2-3-1 хувилбарт шилжсэн бөгөөд гарааны бүрэлдэхүүнд хаалгачаар Б.Ариунболд, хамгаалагчаар (Баруун талаас) Б.Мөнгөнтулга, Д.Лүмбэнгарав, Б.Гарьдмагнай (С), Ц.Энхжаргал, төвийн хагас хамгаалагчаар Х6Дэнд-Аюуш, АЧинзориг, довтлох чиглэлийн хагас хамгаалагчаар БДашням, М.Төгөлдөр, АМөрөн, ганц довтлогчоор С.Гал-Эрдэнэ тоглосон. Зарим хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр ташаа мэдээлэл яваад байгаа тул энд нэг зүйлийг зориуд тодотгож хэлмээр санагдлаа. Монгол Улсын шигшээ багийн албан ёсны ахлагч нь Б.Гарьдмагнай юм. ДЛүмбэнгарав олон жил Монголын хөлбөмбөгийн нуүр царай болж, шигшээ багийн ахлагчийн үургийг гүйцэтгэсэн. Гэвч бэртлийн улмаас 2011 онд Мьянмартай хийсэн 2014 оны ДАШТ-ий эрхийн төлөөх шатны тоглолтод оролцоогүй тул шигшээ багийн ахлах үүргийг дэд ахлагч Б.Гарьдмагнай хүлээсэн. Өөрөөр хэлбэл албан ёсоор нэгдүгээр ахлдагч болчихоогүй байсан. Тиймээс ч "Талын хөх чононууд" 2013 оны хавар Азийн хөлбөмбөгийн холбооны "Challenge Cup" тэмцээний эрхийн төлөө Лаос, Афганистан, Шри-Ланкатай тоглоход Д.Лүмбэнгарав ахлагчийн туузтай тоглож байлаа. Харин серб дасгалжуулагч Б.Гарьдмагнайг нэгдүгээр ахлагчаар сонгож, Д Лүмбэнгаравтай хамт гарааны бүрэлдэхүүнд. гарсан ч гэсэн ахлагчийн туузтай тоглосон юм. Хэдийгээр багийн ахлагчийн туузгүй ч гэсэн Д Лүмбэнгарав, Ц.Энхжаргал нарын туршлагатай тоглогчийн багт үзүүлэх нөлөө их гэлэг нь ойлгомжтой.

Ширүүн бороон дунд болсон тоглолтын эцсийн дүнд япон дасгалжуулагчтай, шинэ залуу тоглогчидтой Макау манайхныг 3:2-оор хожсон. 1:0-ээр хожигдожявахад буюу 54 дэх минутад ДЛүмбэнгарав булангийн цохилтоос ирсэн бөмбөгийг мөргөж тоог тэнцүүлсэн ч дараалан хоёр гоол алдсан юм. Тоглолтын 89 дэх минутад тоо 1:3 байхад сонирхогчдын "Континенталь" багт тоглодог АЦолмон хаалганаас ойгоод гараад ирсэн бөмбөгийг мөргөж хийсэн нь манайхны сүүлчийн амжилт байлаа. Энэ тоглолтод манайхан гоолын цөөнгүй боломж алдсанаар эхний шатны тэмцээнд гуравдугаар байрт орж, таван жилийн өмнө үзүүлж байсан амжилтаа бууруулсан юм.

Дасгалжуулагч нар тэмцээнд бэлтгэх хугацаа баг байсан болоод ч тэр үү манайхан хоорондоо сайн ойлголцоогүй, тактикийн тал дээр бэлтгэгдээгүй байсан. Багийн уур амьсгал тийм байгаагүйг тоглогч нар ярьж байсныг нуугаад яах вэ. "Нэгийгээ бөмбөг алдахад орилж хашгичих' нь түгээмэл байсан" гэсэн. Монгол Улсын шигшээ багийн дундын шугамд жаахан том толгойтой, их зантай, ах захаа сайн мэддэггүй хэдэн тоглогч байдгийг Монголын хөлбөмбөгийн сонирхдог хэн ч гэсэн гадарлах л байх. Басхүү ахлах дасгалжуулагч Воислав тоглогчдоо чөлөөтэй тоглуулж чадаагүйг сая явж ирсэн цөөн биш хүнээс дуулсан. Серб эр өөртэйгөө өмнө нь ажиллаж байгаагүй хүмүүст хүнд характертайгаа таниулсан бөгөөд бөмбөг авах бүрт нь шахуу зааварлаж, нэг ёсондоо удирдлагатай хүүхэлдэй аятай байлгах гэсэнд нь тоглогчид дурамжхан байсан нь тодорхой. Хэдийгээр З.Баттулга өндөр ур чадвартай тоглогч ч гэсэн анхнаасаа тоглогч биш туслах дасгалжуулагчаар явах нь тодорхой байсан. Өөрөөр хэлбэл бэлтгэл сайн хийгээгүй түүнийг талбайд гаргасан, Умард Марианы арлуудын хаалганд гоол хийсэн БДашнямыг нөгөөдөр нь Гуамтай хийсэн чухал тоглолтод тоглож үзээгүй баруун жигүүрийн хамгаалалтад нь тавьсан, шигшээ багийн гол тоглогчдын нэг П.Алтантулгыг авч явчихаад нэг ч удаа ашиглаагүй зэрэг сонирхолтой үйл явдлууд болж өнгөрсөн юм. Гэхдээ Воислав шигшээ багийг үргэлжлүүлэн удирдах хэрэгтэй, тэр Монголын хөлбөмбөгт юм өгөх хүн.

Эхний шатны тэмцээнийг тэргүүлсэн Гуамын шигшээ баг ирэх арваннэгдүгээр сарын 11-18-нд Тайваньд болох хоёрдугаар шатны тэмцээнд өрсөлдөх эрхтэй боллоо. Тэд Тайвань, Хонгконг, БНАСАУ-тай хүч үзнэ. Эндээс шалгарсан нэг баг яг жилийн дараа манай урд хөршид болох шигшээ тэмцээнд Япон, БНСУ, БНХАУ гэсэн томчуудтай өрсөлдөх юм.

Д.НАНЖИД /ӨДРИЙН ШУУДАН/