-Н.Вандансанги ямар хэрэгт холбогдон саатуулагдаж байгаа вэ. Яагаад өлсгөлөн зарлах болсон юм бол?
-Энэ хүн хулгайн онц хүнд гэмт хэрэгт яллагдаж байгаа. Гэхдээ анхнаасаа гэмт хэргээ хүлээгээгүй. Ер нь цаашдаа ч хүлээхгүй. Гэмт хэрэг хийгээгүй учраас үзэл бодлоо илэрхийлэх, дуу хоолойгоо хүргэх ганцхан арга зам нь өлсгөлөн зарлах эрх байна. Тиймээс энэхүү ганц эрхээ эдэлж, өлсгөлөн зарлаж эхэлсэн. Нойтон өлсгөлөн зарлаж, өдөртөө нэг аяга ус л ууж байгаа. Гэхдээ тэр ус нь уураг, тэжээлтэй биш зүгээр л крантны тогтсон хэмжээтэй ус уугаад, хөдөлгөөнгүй дээшээ хараад л хэвтэж байна. Улмаар 36 хоног болсон. Гэтэл сэжигтэн ийнхүү өлсгөлөн зарласан үед эрх бүхий албан тушаалтнууд 72 цагийн дотор очиж уулзах ёстой байдаг. Н.Вандансанги дээр 72 цагийн дотор ямар ч албан тушаалтан очиж уулзаагүй.

-Одоо болтол ямар ч албан тушаалтан уулзаагүй байгаа юм уу?
-Сүүлд холбогдох албан тушаалтан нь хэд хэдэн удаа уулзахдаа “Чи үхлээ гээд чи, чиний эхнэр хүүхэд л хохирно. Ямар би чамайг хорих захирамж гаргасан биш. Чамайг шүүх хорьсон. Чи хэрэв үхвэл Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллага хариуцлагыг нь хүлээнэ биз” гэж хүйтэн хөндий байдлаар харьцдаг. Зүгээр л чиний амь нас надад хамаагүй гэж тэд хэлж байгаа. Харин ч бүр “Чи хэргээ хүлээчихвэл, чамайг маргааш л суллах болно. Чи үнэнээ хэл” гэж шахамдуулдаг. Үнэнээ хэл гэдэг нь Н.Вандансангид тулгаж байгаа хэргийг дуугүй л хүлээчих хэмээн тулгаж байгаа нь тэр. Ийм л арга хэрэглэдэг болоод байна.

Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн 13.1-т зааснаар шийтгэх тогтоол хүртэл хэнийг ч гэм буруутайд тооцож үл болно гэсэн заалт байдаг. Гэтэл гэм буруутай нь шүүхээр тогтоогдоогүй байхад тухайн хүнийг хорьж, шийтгэж, залхаан цээрлүүлж байгаа нь хэрэг тулгах гэсэн ганцхан том шалгарсан арга байдаг. Мэдээж үнэхээр хүнд гэмт хэрэг үйлдчихсэн, эрүүгийн засрашгүй гэмт хэрэгтнүүдийг хорьж, шийтгэх арга хэмжээ нь тусдаа байх өөр зүйл ангиар зохицуулагддаг байх хэрэгтэй байна. Гэтэл анх удаагийн хийсэн гэмт хэрэг нь тодорхойгүй хүмүүсийг нийгэмд аюултай давтан хэрэг үйлдсэн буюу хийсэн гэмт хэрэг нь тодорхой хүмүүстэй адилхан цагдан хорих арга хэмжээг нь нэг зүйл заалтаар зохицуулаад өгчихсөн болохоор энэ нь дотроо ялгамжгүй болоод байгаа юм.

-Сэжигтний биеийн байдал ямар байгаа вэ. Гаргах хүсэлт тавьж үзсэн үү?
-Шүүгдэгч уургийн дутагдалд орсон, зүрхний хэм алдагдсан биеийн байдал маш хүнд байгаа. Бид одоо шүүгдэгчийг гаргах хүсэлт тавихгүй. Учир нь гаргах тухай хүсэлт гаргачихвал хэн нэгэн этгээдийг хариуцлагаас чөлөөлж байгаа хэрэг болно. Хэрэв шүүгдэгч гаргах хүсэлт тавиад, гараад хэдхэн хоноод үхвэл хэн хариуцах вэ. Шүүгдэгч нийгмийн амьжиргаагүй буюу нэн ядуу бүлэгт багтдаг хүн. Одоо гарвал уураг нөхөх эм тарианы мөнгө байхгүй. Тиймээс магадгүй тэр хүн тэндээ нас барчихвал дээр байх.

-Сэжигтнийг яагаад хорих газартаа нас барчихвал дээр гэж үзэж байгаа юм бэ?
-Хэрэв хорих газартаа байж байгаад нас барчихвал дараа нь хэн гэдэг этгээд энэ хүнийг хариуцаж байсан, яаж хариуцлага хүлээх вэ зэрэг асуудал нь шийдэгдэх байх. Тэгэхгүй бол энэ хүн гараад нас барчихвал хэн ч хариуцлага хүлээхгүй гэдэг нь ойлгомжтой. Сэжигтэн өлсгөлөн зарлаад 36 хонож байхад хэн ч уулзахгүй байна. Нөгөө олон хүний эрхийн байгууллага, хүчирхийллийн эсрэг төвүүдийн нэг нь ч эргэж, тойроогүй. Тиймээс тэдгээр байгууллагуудыг зүгээр л шоуны байгууллага гэхэд хилсдэхгүй. Би өмгөөлөгч хүний хувиар эрх нь зөрчигдсөн хүмүүсийг дагуулаад эдгээр газруудад хандаж байсан. Тэд өөдөөс “Та бүхний төлөө явахыг хүсч байгаа ч эрүүгийн байцаан шийтгэх үйл ажиллагаанд оролцож эрх бидэнд байхгүй. Тэгээд ч гарах зардал мөнгийг нь хэн гаргах юм. Төр үү, бид халааснаасаа гаргах уу, бидний цалин бага” гэдэг хариулт өгдөг. Ийнхүү жижүүрийн хэдэн үг хэлээд, зөвлөгөө өгөөд л буцаадаг. Гэтэл бид зөвлөгөө авахын тулд хандаагүй шүү дээ. Хатуухан хэлэхэд ийм байгууллага байснаас байгаагүй нь дээр.

-Ер нь сэжигтэн яагаад хэрэгт холбогдсон юм бэ. Хэрэг хийгээгүй гэдгийг нь нотлох баримт бий юу?
-Энэ их онцлог нөхцөл байдалтай гэмт хэрэг. Гэмт хэргийг үйлдсэн жинхэнэ гэмт хэрэгтэн нь н.Авирмэд гэх хүн. Тэр хүний гэрээслэл надад байгаа. н.Авирмэд үхэхийнхээ өмнө “Энэхүү хулгайн хэргийг би үйлдсэн. Н.Вандансанги гэх хүн хэрэгт ямар ч холбоогүй. Би цагдаа нарт зодуулаад арга буюу амиа хорлолоо” гэсэн гэрээслэл үлдээсэн. Тэрээр “Ганц худаг”-т хоригдож байгаад гарч ирээд зочид буудалд өөрийгөө боож, амиа хорлосон. Улмаар тэр хүний бичгийн хэвийг шүүх эмнэлгийнхэн мөн гээд тогтоочихсон.

-Тэгвэл яагаад Н.Вандансангид хэрэг хүлээлгэх гээд байгаа юм бэ?
-Хулгайн гэмт хэргийг эзэнтэй болгох шаардлага хэргийг байцааж байгаа мөрдөн байцаагчдад байгаа учраас ингэж улайрч байгаа юм. Үүний цаана Мөрдөн байцаагчид хэрэг илрүүлснийхээ төлөө албан тушаал ахих ашиг сонирхлын зөрчил байгаа учраас өөр хүнд тохож байгаа. Магадгүй н.Вандансанги түүний хулгай хийж ирсэн зүйлийг зарж борлуулсан байж магадгүй. Харин хулгай хийгээгүй гээд байхад нь тулгаж яллах гээд байгаа.

-Хулгайн хэргийн нийт хохирол нь хэдэн төгрөг болж байгаа вэ?
-Хоёр хөөрөг хулгайлсан юм билээ. Тэр хөөрөг нь 500 мянган төгрөгийн үнэтэй гэсэн. Гэтэл хохирогч нар нь учиргүй их мөнгө нэхсэн. Энэ хэргийн талаар үүнээс их мэдээлэл нийтэд цацаж болохгүй байна. Учир нь шийдэгдээгүй байгаа хэрэг.

-Хэрэг үйлдсэн гэх н.Авирмэдийн гэрээслэл нотлох баримт болж чадахгүй байгаа юм уу?
-Гэрээслэл нь нотлох баримт болох ёстой. Гэхдээ гэрээслэлийг нотлох баримтын хэмжээнд үнэлэх, үнэлэхгүйг шүүхийн байгууллага л мэднэ.

-Та Газрын тосны газрын дарга асан Д.Амарсайхантай нас барахаас нь өмнө уулзсан гэсэн. Энэ талаар тодруулаач?
-Д.Амарсайхан агсантай нас барахаас нь тав хоногийн өмнө би уулзсан. Тухайн үед тэрээр хэлэхдээ “Би хэрэг хийгээгүй учраас шүүх нь тогтоогоод өгнө биз. Шүүхээр эцэслэн шийдэгдэх хүртэл гадуур байцаагдмаар байна. Намайг гадуур байцаагдах талаас хөөцөлдөөд өгөөч” гэж байсан. Тухайн үед би эрх зүйн туслалцаа үзүүлэх гэрээгээ мартсан байсан учраас тав хоногийн дараа дахин уулзахаар явж байхад нас барсан.

-Тэгвэл уулзах гэж байсан өмгөөлөгч нь та байсан юм уу. Одоо энэ хэргийг яах вэ?
-Тийм ээ. Би гэрээн дээрээ гарын үсэг зуруулахаар явж байсан. Одоо сэжигтэн нас барсан учраас хэргийг хэрэгсэхгүй болгоно гэсэн үг. Тэр хүн хуулийн хохирогч, золиос болсон шүү дээ. Буруутай этгээдүүд нь тодорхой байгаа.

-Хэрэг нь эцэслэн шийдэгдээгүй байхад энэ мэтээр сэжигтэнг гэмт хэрэгтэн мэтээр хүмүүс ярих болжээ. Энэ тохиолдолд сэжигтэнг хамгаалах хуулийн зүйл заалт байдаг уу?
-Хэрэг нь эцэслэн шийдэгдээгүй байхад гэмт хэрэгтэн мэтээр ярих нь буруу. Тухайлбал, хуулийн талаас нь авч үзэхэд УИХ-ын гишүүн О.Баасанхүү 2016 оны сонгуульд нэр дэвшихийн тулд тэр н.Сарангэрэл гээд охины нэр хүндийг унагааж, гутаан доромжилсон. Шийтгэх тогтоол гараагүй байхад хэнийг ч гэм буруутайд үл тооцно гэсэн заалт байдаг. Тэр охиныг хар тамхичин гэдгийг шүүхээр тогтоогоогүй байхад олон нийтэд зарласан нь хууль бус. Гэтэл нийгэм н.Сарангэрэл охиныг үнэхээр хар тамхичин мэтээр хүлээн авч байна. Шүүх хурлын өмнө тийм ойлголт төрүүлсэн учраас тэр. Гэтэл О.Баасанхүү өөрөө өмгөөлөгч хүн учраас үүнийг мэдэж л байх ёстой. Ганцхан өөрийнхөө ашиг сонирхолд нийцүүлэн олон нийтэд ийм мэдээлэл цацсан гэсэн үг.

Ж.Отгонмягмар

Монголын мэдээ