Эдийн засгийн байнгын хорооны өнөөдрийн хуралдаанаар Засгийн газраас нэн яаралтай хэлэлцүүлэхээр энэ сарын 18-нд өргөн

барьсан Эдийн засгийг эрчимжүүлэх зарим арга хэмжээний тухай УИХ-ын тогтоолын төслийн хэлэлцэх эсэхийг хэлэлцлээ. Уг тогтоолын төсөлд эдийн засгийг эрчимжүүлэх, санхүүгийн тогтвортой байдлыг хангах хүрээнд 23 арга хэмжээг хэрэгжүүлэхээр тусгажээ. Байнгын хорооны хуралдааны эхэнд УИХ-ын гишүүн Л.Энх-Амгалан энэхүү тогтоолын төслийг оройтсон арга хэмжээ болж байгааг шүүмжиллээ. Тэрээр жилийн өмнө олон яамны төлөөлөл орсон ажлын хэсэг эдийн засгийн нөхцөл байдалд дүгнэлт хийж, маш үндэслэлтэй судалгаа гаргасан боловч өнөөдрийг хүртэл УИХ энэ дүгнэлтийг сонссонгүй. Тухайн үед тэрхүү дүгнэлт, судалгааг сонсож хэлэлцсэн бол эдийн засгийн хүндрэлээс аль эрт урьдчилан сэргийлж, арай бага өртэгтэйгөөр хямралаас гарах боломжтой байсан. Мөн оны өмнө Д.Зоригт гишүүнээр ахлуулсан ажлын хэсэг байгуулж, эдийн засгийн нөхцөл байдалтай холбогдуулан авах арга хэмжээний саналуудаа багцлан Засгийн газарт хүргүүлсэн. Гэтэл Засгийн газар эдгээр санал, дүгнэлтийг огт авч хэлэлцээгүй мөртлөө нөхцөл байдал хүндрэнгүүт хэдэн сарын дараа эдийн засгийг эрчимжүүлэх төлөвлөгөөг УИХ-д оруулж ирлээ. Яагаад энэ дүгнэлт, саналуудыг авч хэлэлцээгүй байж одоо тогтоолын төсөл оруулж байгаа юм бэ хэмээн Эдийн засгийн хөгжлийн сайдаас асуулаа.

Н.Батбаяр:

-Валютын ханшийг өсөлтийг дагаад юмны үнэ өсөөд байгаа нь санаа зовоосон асуудал болж байна. Үүнээс гадна дэлхийн эдийн засгийн байдал таатай биш байна. Манай экспортын гол бүтээгдэхүүн болох алт, зэс, нүүрсний үнэ буурч байгаа. Нөхцөл байдалтай холбогдуулан сигналыг бид авч байгаа. Харин энэ тогтоолын төсөл нь валютын ханшийг тогтворжуулах, ингэснээр үнийн өсөлтийг хязгаарлах, эдийн засгийнхаа өсөлтийн өндөр төвшинг хадгалахыг зорьж байгаа.

С.Дэмбэрэл:

-Засгийн газар нэн яаралтай асуудлыг нэн яаралгүй оруулж ирлээ. Эдийн засгийг хүндрэлээс гаргах анхны санаа гарснаас хойш одоо хэдэн сар ч өнгөрөв дөө. Анх 2013 оны дөрөвдүгээр сард эдийн засгийн гадаад дотоод байдлын судалгаа гарсны дараа эдийн засгийг богино, дунд хугацаанд хүндрэлээс гаргах УИХ-ын тогтоол гарах ёстой гэж зарим гишүүд үзсэн. Гэвч тогтоол гарахгүй их удсан. Харин энэ тогтоол яаж үүссэн бэ гэхээр Гарамгайбаатар гишүүний өрөөнд тав зургаан гишүүн уулзаж, миний санаачилсны дагуу эдийн засгаа хүндрэлээс гаргах талаар нэн яаралтай арга хэмжээ авахгүй болохоо болилоо гэдэгт санал нэгдсэн. Гэтэл явцын дунд энэ тогтоолын төслийг Засгийн газраас оруулж ирэх нь зүйтэй юм байна гэж үзсэн ч тэрнээс хойш бас л удаашруулсан. Одоо энэ тогтоолын төслийг хартал өөрчлөгдсөн юм юу ч алга. Яагаад Засгийн газар өөрсдийнхөө хийх ажлыг нэн яаралтай гэж нэрлээд Эдийн засгийн байнгын хороо, УИХ-аар хэлэлцүүлэх гээд байгаа юм. Засгийн газрын ажил эрчимгүй явж байвал түүнийг эрчимжүүлэх үүргийг яагаад УИХ-аар өгүүлэх гээд байгаа юм. Засгийн газар ажлаа эрчимжүүл л дээ.

Асуудал нь нэн яаралтай боловч Засгийн газар нэн яаралгүй, монгол хүний тайван, уужуу хүлээцтэй байдлаар оруулж ирж байна. Яагаад ийм байдлаар асуудалд хандаж байгаа юм бэ, яасан Засгийн газар гэж энийг хэлэх юм бэ, яагаад ажил нь ийм удаан явдаг юм бэ гэж өөрсдөөсөө асуух цаг болжээ.

Тогтоол нь нэн яаралтай гэчихээд ямар ч хугацаа байхгүй. Хэтэрхий ерөнхий, яах гээд байгаа нь тодорхойгүй тогтоол болжээ. Дахин боловсруулалт хийх хэрэгтэй. Судалгааг анхаарах ёстой. Валютын ханшийг 1450 төгрөгөөр тооцож байгааг юу гэж үзэх юм. Хэн яаж гаргасан тооцоо вэ. Тодорхой хариулт өг. Инфляцид валютын ханш нөлөөлөөд ард иргэдийн худалдан авах чадвар муудсан бол ингээд яваад л байх юм уу. Ядуурлыг бууруулах чиглэлээр яагаад тодорхой үүрэг өгөгдөхгүй байгаа юм бэ. "Newsweek "-т бичсэнээр Монгол Улсын нэр хүнд унаж байна. Дэлхий гэж их ярьдаг хүмүүс дэлхий, бас хөрөнө оруулагчдад ямар хариу өгөх гэж байна. Сүүлийн мэдээгээр 1000 гаруй  компанид татварын асуудлаар эрүүгийн хэрэг үүсгэгдсэн гэж сонслоо. Яагаад татварын реформ, өршөөлийн тухай энэ тогтоолын төсөлд оруулаагүй юм. Монголын эдийн засгийг сайжруулъя гэвэл яаралтай асуудлаа цаг хугацаатай нь шийдвэрлэх ёстой. Яагаад Монгол Улсын талаар олон улсын байгууллагууд өөр өөр байр суурьтай, яагаад Монгол Улсын төрийн байгууллагууд нь олон цонхоор яриад байна вэ. Үүний хариу болгож Засгийн газар ба хөгжлийн түншлэлүүдийн өмнө нь хийгдэж байсан уламжлал уулзалтуудыг яагаад хийж болдоггүй юм бэ. Яагаад гэсэн асуулт зөндөө байна. Би хариулт авахгүй. Хариултаа та нар энэ тогтоол дээрээ тусгачих.

С.Бямбацогт:

-Өнөөдөр бүх юм болоод байгаа ч юм шиг, үгүй ч юм шиг,  сайн ч юм шиг, муу ч юм шиг, бүгдээрээ буруутай ч юм шиг, үгүй ч юм шиг. Ерөөсөө ойлгогдохгүй байна. Энэ тогтоол бол эдийн засгийг эрчимжүүлэх гэсэн утгатай. Хэрвээ эрчимжүүлэх гэж байгаа юм бол нэг их яараад хэрэггүй байх. Тэгсэн мөртлөө Засгийн газар энэ тогтоолыг нэн яаралтай хэлэлцүүлье гэж байгаа. Аюулын дохио, харанга дэлдэж байгаа учраас дараарал харгалзахгүй хэлэлцүүлье гэсэн санал гаргасан гэж ойлгож байна. Гэтэл Эдийн засгийн хөгжлийн сайд нь бүх юм сайхан байгаа, эдийн засаг хүндрээгүй гэж хэлэх юм. Харин Монголбанкны ерөнхийлөгч нь болохоор бүх юм хүндэрсэн гэж хариулах юм. Хэн нь үнэн, хэн нь худлаа яриад байгаа юм бэ, ойлгохгүй байна. Үүнд тодорхой хариулт өгөөч.

Эдийн засгийн хөгжлийн сайд болохоор УИХ буруутай гэж хэлэх юм. УИХ-ыг яагаад буруутгаж байгаа юм бол гэж бодохоор УИХ мөнгөний бодлогыг баталдаг, мөнгөний бодлогыг хэрэгжүүлэх үүргийг Монголбанкны ерөнхийлөгч хариуцдаг. Тийм болохоор инфляц, валютын ханш өсч байгаа нь УИХ-ын баталсан бодлого буруу байсных, Монголбанкны ерөнхийлөгчийн муу ажилласных гэж хариулах юм.

Гэтэл Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Та төсөв батлах үед ам.долларыг 1380 төгрөг болгоно гэж хэлээд оруулж ирсэн. Тэрний дагуу долларыг энэ ханшаар тооцсон байгаа. Харин өнгөрсөн долоо хоногт татварын хууль хэлэлцэхэд ам.долларыг 1450 төгрөг болгоно гэсэн санал оруулж ирсэн. Гэвч бодит байдал дээр доллар 1800 төгрөгт ойртсон.

Засаг нэг гараараа хувийн хэвшлийг дэмжинэ гэх боловч нөгөө талд маш олноороо хаалгаа барьж байна. Мал өссөн нь Засгийн газрын ажил гэж хэлэх юм. Уул нь малыг малчид хариулдаг, малыг хуц ухна хээлтүүлдэг. Засгийн газар энэ ажлыг өөртөө наах хэрэггүй гэж хэлсэн чинь эргээд малчдыг доромжиллоо, уучлал гуй гэх юм. Уг нь өөр хийх ажил баймаар л санагдах юм. Өнөөдөр бүгдээрээ улстөрждөг. Бүр малчдыг хүртэл улстөржүүлдэг болсон байна.

Сайн болгоныг өөртөө наах гээд байгаа юм бол алдаатай бүхнээ та бүхэн өөрсөддөө бас нааж болохгүй юу. 100 хоногт эдийн засгийг эрчимжүүлнэ гэсэн. Хоёр жилийн дотор эдийн засгийг ийм байдалд оруулчихлаа. Ард иргэдийн амьдрал ямархуу байна. Монгол Улс өрийн сүлжээнд орчихсон байна. Өмнө нь хуримтлалтай байсан. Импорт яагаад буурав гэж асуухаар тансаг хэрэглээ буурсантай холбоотой гэж тайлбарлах юм. Харин өмнө нь хүмүүс зарлагаасаа илүү орлоготой байсан, бий болсон хуримтлалаасаа машин тэрэг худалдаж авдаг байсан. Өнөөдөр хуримтлал байхгүй болж. Тиймээс сайд нар ийм байдлаар асуудалд хандмааргүй байна.

Л.Энх-Амгалан:

-Монгол Улсад эдийн засгийн хямрал буюу "төлбөрийн балансын, ханшийн хямрал" нүүрлээд байна. Оношоо зөв тавих хэрэгтэй.Асуудлыг улстөржүүлж, улс төрийн намууд оноо цуглуулах гээд байгаа юм алга. МАН, АН-ын эдийн засаг гэж тусдаа зүйл байхгүй.Үрэлгэн данхар бүтэц, төсвийн бодлогооэргэж харцгаая. Мөнгөний бодлого, Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөрийг эргэж харцгаая. Татварын бодлогын шинэчлэлийг яаралтай хийцгээе. Бизнесийн болон хөрөнгө оруулалтын орчныг сайжруулахын тулд УИХ дорвитой шийдвэр гаргамаар байна. 
Бусад улсын туршлагыг авч хэрэгжүүлцгээе. Азийн орнуудын бэлээхэн жишээ байна. Олон улсын байгууллагуудын зөвлөгөөг хүлээж авч ажиллах хэрэгтэй байна.

Ч.Хүрэлбаатар:

-Монголын эдийн засаг "хатгаа" тусчээ. Гэвч энэ "хатгаатай" эдийн засгийг эрх баригчид зөвхөн "чихийг"  нь л эмчилж байна.Ханшийн хямрал болоод байна. Одоо л өнөөдөр л үнэнд гүйцэгдэж Монголбанкны ерөнхийлөгч үнэнээ хэллээ.
Одоо ажлын хэсэг гаргая. Эхлээд үнэнийг нь хэлэх хэрэгтэй. Үндэсний статистикийн хороо тоо засдаг байдлаа одоо болимоор байна. Монголын төр хэзээ ч тоогоо засч хуурч мэхэлж байсангүй. 
Мөнгөний бодлогын өөрчлөлтөө оруулаад ир. Төсвөө оруулаад ир. Цөөн аж ахуйн нэгжид мөнгө өгдөг юмаа битгий оруулж ир. Данхар бүтцээ одоо цомхотгохоос ажлаас эхлүүл. Дэд сайдуудыг одоо боль. "Давхар дээлийн тухай" хуулийг хэлэлцэж байгааг АН ашиглаад Засгийн газраа нэг сайн янзлаад авах хэрэгтэй.

Ц.Нямдорж:

-АН,  МАХН 2016, 2020 онд хамтарч ялах гэрээ байгуулчихсан байхад энд эдийн засаг гэж яриад байх хэрэг байгаа юмуу? АН,  МАХН хоёр нийлээд Монгол Улсын 10 жилийн ирээдүйг шийдчихсэн байхад одоо юу ярих юм. 100 хоногийн кампанит ажил гээд хоёр хуудас юм оруулж иржээ. Энэ тогтоолын төслийн 17-д казино оруулж ирэх заалт байна. Олон юм ярьж бүтэхгүй төсөл оруулж байхаар тэр төмөр замын төслөө оруулаад ирэхгүй яасан юм бэ?
Ухаалаг төртэй болох гээд байгаа юм бол бүтэц бүрэлдхүүнээ эргэж харахгүй юмуу? Ийм бүтэцтэй байхад ажил явагдахгүй, бүтэхгүй. Зарим нь ажлаа өгөх хэрэгтэй. Энэ чинь гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татахад 50 хувийн дэмжлэг болно шүү!
Данхайсан бүтцэд 40 тэрбум төгрөг зарж байгаагаа хэмнэхгүй юмуу? 0 үнийн дүнтэй объектуудаа яах юм? Төсөвт 1380 төгрөг гээд тусгачихсан ам.долларын асуудлаа яах юм? Галзуу хүн л Засгийн газрын тендерт орно шүү. Өнөөдрийн Засгийн газрын хийж байгаа ажил зүгээр л хэвлэлрүү анхаарч байгаа болохоос бүтээн байгуулалтруу анхаарч байгаа юм алга.
Нам дээрээ сайн ярьцгаа. Үндсэн хууль, төр хоёрыг наймаалцсан хуйвалдаанаа одоо зогсоо. Бодитой асуудлуудаа оруулж ир! Төсөв, төмөр замаа оруулаад ир Н.Батбаяр сайдаа.  Юмаа унш. Алийн болгон цаашдаа улс орныг ингэж байлгах гэсэн юм?

Ж.Энхбаяр:

-Өнөөдөр л Засгийн газрын "солиорлын хөөс" хагарч байна. Энэ чигээрээ байвал намар маш хүнд байдалд орно. Үүнд Эдийн засгийн байнгын хорооны хувь нэмэр их байна.Цаг алдаж их хэмжээний хохирол амсаж байна. Төсвийн тасалдал 1.8 их наядаар тогтохгүй. Төсөв, татвар хоёроо эргэж харцгаая. Засгийн газрын данхар үрэлгэн байдлыг цаашид яах вэ? Нийгмийн хамгааллын чиглэлээр ямар ч асуудал энэ 23 төлөвлөгөөнд чинь алга. Ард иргэдээ газар хаяж байгаа юмуу?
Хөгжлийн банкийг байнгын хороо ажлын хэсэг гаргаад шалгах хэрэгтэй. Монголбанк Засгийн газрын кассын машин байхаа болимоор байна.

Д.Сумъяабазар:

-Жилийн өмнө ам.долларын ханш ингэж эрчтэй өсөх шинжтэйг бид анхааруулж байлаа. Уг нь та нарын ажилд сөрөг хүчин туслаад дэмжээд байсан юм. Гэтэл Засгийн газар хэтэрхий биеэ тоож байлаа.Статистикийн тоо, бодит байдал хоёр маш зөрүүтэй байна. Авах арга хэмжээгээ түргэн авцгаая.

О.Содбилэг:

-Монгол Улс их багагүй бүгд өрийн сүлжээнд орчихлоо. Ард түмний халаас хоосон болчихлоо. Косметик засвар хийх гээд ямар ч нэмэргүй. Одоо хамгийн үр дүнтэй асуудлуудаа оруулаад ир, тэрийг ярьцгаая. Сүүлийн үед хамгийн муу муухай мэдээг гадаадын хэвлэлүүд цацаж байна.Гадаадын хөрөнгө оруулагчдаа хорьж цагддаг талаар чинь бичиж байна.Хувийн хэвшилдээ саад болохгүйгээр дэмжээд өгмөөр байна.

Я.Содбаатар:

-Та нарын оруулж ирсэн 23 зүйл арга хэмжээ чинь нэрнээсээ авахуулаад буруу байна. Эдийн засгаа буруу оношилж байна. Ажлын хэсэг байгуулаад тогтоолын төслөө дахиад сайтаар боловсруулж ажилламаар байна. Казино байгуулах, тусгай хамгаалалттай газрууддаа уул уурхайн ажил эрхлэх гэх мэтээс өөр юм бодож олох хэрэгтэй. 
ТЭЗҮ нь бэлэн батлагдчихсан үндэсний компаниуддаа хандъя. Дарга цэрэггүй барьж хорьдгоо больцгоо. Та бүхэн зөвхөн эдийн засгаа хумих бодлого л бариад байна.Олон улсад Монголын үзүүлэлтүүдийг харуулж байгаа тоонууддаа анхаарах хэрэгтэй.Төрийн өмчийн компаниудын үнэн зөв мэдээллийг өг. 

Д.Хаянхярваа:

-Терийн сайд, дарга нарын ярьж байгаа эдийн засгийн салбарын мэдээлэл, баримтууд бvгд зөрvvтэй байна. Та нар vvнийгээ эхлээд янзал. Сул бодлого, тодорхойгvй байдал чинь олон улсын тvвшинд гологдоод шvvмжлэгдээд байна. Тvрvv жилийн өдийд анааруулсаар байхад зvгээр байна гэж ярьсаар сая л ухаан орж "төлөвлөгө" гэж юм оруулж ирж байна. Энэ "төлөвлөгөө" дотор чинь vндэсний томоохон компаниудаа хэрхэн яаж дэмжих вэ, бондуудаас ямар дэмжлэг vзvvлэх вэ гэдэг талаар ямар ч vг vcэг алга. Нэн чухал зvйлсээ тодорхойлох хэрэгтэй. Чанаргvй зээл 92,6 хувиар өслөө. Ажлын байргvй, vйлдвэрлэлгvй болсон аж ахуйн нэгжvvд зээлээ телж чадахаа байлаа. Vvн дээр салбарын яам нь анхаарах цаг болжээ.