Битүүмжилсэн хөрөнгийг сураглахуй

2014-04-21

Хадгаламж зээлийн хоршоо (ХЗХ) өөрсдийн буруутай үйл ажиллагаа болон тэдгээрийг зохицуулах хууль эрх зүйн

орчин бүрдээгүй, хяналтын механизмыг орхигдуулсан зэргээс шалтгаалж шил шилээ даран дампуурсан цаг саяхан. Тэр цаг бол 2006 он. Энэ онд уналтад орсон ХЗХ-ны дампуурлаас болж 8301 хохирогч өнөөдрийг хүртэл бүтэн нойртой хоноогүй гэхэд болно. Тэд энэ хугацаанд эрүүл мэнд, сэттэл санааны гүн хямралд орж нийт хохиргчдоос 59 хүн хорвоогийн мөнх бусыг үзүүлж. Гэтэл энэ хугацаанд төр засгийн хэмжээнд энэ асуудалд ямар нэгэн нааштай хариу үзүүлсэнгүй. Бүрэн шийдвэрлэх нь битгий хэл сүүлийн үед хоршоодын хохирогчдын талаар дорвитой хэлэлцэж ярих ч хүн алга болж.

Хохирогчдын хохирлыг барагдуулах нэг удаагийн хуулийг өргөн барьсан ч байнгын хороо уг төслийг дэмжээгүй. Бүхэл бүтэн нэг биш нилээд хүний амьдралтай холбоотой асуудлыг ингээд хаях асуудал биш. Эрүүл мэнд, орон байр, өр зээлтэй сэтгэл санааны хохиролтой иргэдэд цаашид ямар арга хэмжээ авч хохирлыг нь барагдуулах вэ гэдэг бүрхэг байсаар л.
Тухайн үед "Баян-Өндөр сан", "Бизнес кредит", "Бөөн цагаан нуур", "Бүтээн байгуулалт хөгжлийн сан", "Глоб кредит", "Гэр хорооллын барилгажилт", "Европын хөгжил", "Жигүүр инвест", "Зиб", "Итгэл сэтгэл ирээдүй", "Монгол торго", "Нью болор оргил", "Оюу алт", "Си Эм Си", "Хөрөнгө оруулалт хөгжлийн сан", "Эрхэст инвест" зэрэг 29 хоршоо дампуурсан. Хохирогчид тэр үед эрх барьж байсан МАХН-ын үүдэнд олон сар өлсгөлөн зарлаж тэмцсэн ч тусыг эс олж 2014 онтой золгосон. Тухайн үед хоршоод дампуурлын ирмэгт ирж, иргэд сандраддаж байх үед хоршоодын эзэд, "Бид дампуураагүй. Ашигтай хөрөнгө оруулалтууд хийж одоо үйл ажиллагаа явуулж байгаа үйлчилгээний газруудаа ажиллуулаад баригдаж байгаа барилгадаа хөрөнгө оруулалт хийнэ.

Тэгээд орон сууцаа зараад олсон мөнгөөрөө хадгаламж эзэмшигчдээ хохиролгүй болгоно" хэмээн өөр өөрсдийнхөө бизнес төлөвлөгөөгөө сурталчилсан ч бүгдийг нь хоморголон шоронд хийгээд бүх хөрөнгийг нь хүчээр битүүмжилсэн. Тэгвэл эдгээр хөрөнгө хаана байна.

Битүүмжилсэн гэх үйлдвэрүүд, эд хөрөнгө, байр сав, машин тэрэг, газар гээд бүхий я зүйл нь зах зухаасаа гээгдэж, дундаас нь алга болсоор байгаа юм биш биз гэсэн хардлага сүүлийн үед төрөх болов. Энэ тухай төрийн бус байгууллагууд сураглаагүй биш сурагласан. Ингэхэд цагдаагийн байгууллагаас шүүхийн шийдвэр гүйцэттэх байгууллагад шилжих болон шийдвэр гүйцэтгэлийн шатанд олон эд хөрөнгө алга болж буй таагүй мэдээ дуулдах болж. Өнөөдрийг хүртэл хохирч хоцорсон иргэдийн дунд шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх шатанд дуудлага худалдаа бүрхэг, хэрхэн худалдсан нь ил тод биш, борлуулсан гэх үнэ нь зах зээлийн бодит үнээс хэтэрхий доогуур худалдан борлуулсан гэх гомдол байсаар л байна. Хар ухаанаар бодоход битүүмжилсэн гэх олон мянган эд хөрөнгийг өнгөрсөн хугацаанд зүй ёсоор нь зарж борлуулсан бол өдийд бүгд өргүй өөдлөөд зогсохгүй цаана нь хангалттай хэмжээний хөрөнгө, мөнгө үлдэх мэт санагдах юм.

Гэтэл 29 хоршооны хөрөнгө хаана байгааг, хэрхэн зарж борлуулаад иргэдийн хохирлыг барагдуулах талаар хэн ч мэдээлэл хийж хохирол барагдуулсан юм алга.

Ингээд 1413 хохирогчтой "Бүтээн байгуулалт хөгжлийн сан" ХЗХ-ны өр төлбөр барагдуулах ажиллагааны талаарх мэдээллийг хүргэж байна.

1413 хохирогчдод 15.654.493.376 төгрөгийн хохирол учруулсан "Бүтээн байгуулалт хөгжлийн сан" хадгаламж зээлийн хоршооны үүсгэн байгуулагч Б.Баттөр. Тэрбээр хоршооны үүдээ барих мөчид арван сая төгрөгийн эд хөрөнгөө хураалгаж 10 жилийн хорих ялаар шийтгүүлсэн. Гэхдээ өнөөдрийг хүртэлх хугацаанд эд хөрөнгө хураах ял төлөгдөөгүй байна. Харин Г.Батцэцэг гэгч нь нэг сая төгрөгийн эд хөрөнгө хураах ялыг биелүүлж төлбөрийг барагдуулжээ. Т.Энхтөр, Б.Баттөр нарын эд хөрөнгө хураах ялыг Эрүүгийн хуулийн 76 дугаар зүйлийн 76.1-д зааснаар ялаас чөлөөлүүлэхээр харьяаллын прокурорт хандсан юм байна. Ямартай ч, Сүхбаатар дүүргийн шүүхийн 2007 оны гуравдугаар сарын 27-ны өдрийн 97 дугаар шийтгэх тогтоолоор "Бүтээн байгуулалт" хадгаламж зээлийн хоршооны үүсгэн байгуулагч Т.Энхтөр, Д.Баттөр нараас 15.654.493.376 төгрөгийг гаргуулж нэр бүхий 1413 хохирогч нарт олгохоор шийдвэрлэсэн байдаг. 1413 хохирогчдын хохиролын дүн дээрх бөгөөд 50 хувь болох 7.827.246.688 төгрөгийг төрийн зүгээс барагдуулах ажиллагаа явагдаж ирсэн.

Шүүхийн шийдвэрийн дагуу мөрдөн байцаалтын шатанд битүүмжлэгдсэн 1.144.383.667 төгрөгийн үнийн дүнтэй 27 үл хөдлөх эд хөрөнгө, 428.169.300 төгрөгийн үнэлгээтэй 765 ширхэг хөдлөх эд хөрөнгө хүлээн авахаас 1.572.552.967 төгрөгийн үнийн дүнтэй 392 ширхэг эд хөрөнгө хүлээн авахаас үл хөдлөх эд хөрөнгийг хүлээн авчээ.

Тухайн үед дээрх хадгаламж зээлийн хоршооноос цагдаагийн байгууллага 24 сая төгрөгийн 15 ширхэг хөдлөх эд хөрөнгийг хадгалалт хамгаалтад хүлээн авсан байдаг. Гэвч үрэгдүүлсэн гэх шалтгаанаар хүлээлгэн өгөөгүй байна.

Төрд төвлөрүүлсэн нийт эд хөрөнгө худалдан борлуулж 220.766.076, хоршооны үүсгэн байгуулагчаас 450.000, төлбөр төлөгчдөөс 140.498.817 төгрөгийг төрд төвлөрүүлж, мөрдөн байцаалтын шатанд 34.581.777, банкны данснаас 40.827.822 нийт 437.124.492 төгрөгийг бэлэн мөнгөөр дансанд төвлөрүүлж, 60.105.000 төгрөгийг эд хөрөнгөөр нийт 497.229.492 төгрөгийг төрд төвлөрүүлэн ажиллаж байгаа гэх тойм мэдээ байна.

Өнөөдөр үлдсэн ХЗХ-ны хохирогчид одоогийн зах зээлийн ханшаар хохирлоо барагдуулна гэж зүтгээгүй. Гагцхүү тухайн үед битүүмжилсэн гэх хөрөнгөнөөс хохирлоо барагдуулахыг хүссэн. Гэтэл хүсэвч хясав гэгчээр хохирогчдын хохирлыг барагдуулна хэмээн ХЗХ-ны хөрөнгийг битүүмжилсэн ч хэн, хэзээ, хаана, хэнд худалдан борлуулсан нь мэдэгдэхгүй хохирогчдоос холуур өнгөрч байгааг тэд нуусангүй.

М.АРИУНТУУЛ
СЭТГҮҮЛЧ