Миний нэг найз " намайг Москвад оюутан байхад хамт байр хөлсөлдөг байсан хүүхнүүдээс нэг нь нэг тийм ойлгомжгүй, сонин эмэгтэй санагддаг байж билээ"гээд доорхи түүхийг хуучилсан юм.Тэр хүүхний нэрийг Поле гэдэг боловч хүмүүс Тереса гэж дууддаг байлаа.Түүний өндөр чийрэг бие,хар үс,өтгөн хар хөмсөг,сүхээр цавчиж урласан мэт том,эв хавгүй нүүр ,хар нүд ,тэрэгчнийх мэт хөдөөрхүү алхаа гишгээ,булчинлаг бие бялдар,бүдүүн дуу зэрэг нь надад нэг л аймшиг төрүүлэм санагддаг байв.Би байрныхаа хамгийн дээд давхарт,тэр манай өөдөөс харсан өрөөнд суух.Би түүний гэртээ байгаа үед нь хаалгаа ер онгорхой орхидоггүй байлаа.

Харин нэг л удаа хаалгаа онгорхой орхисон байсан юм.Тэр надтай шатан дээр,хашаанд таарах үедээ нэг муу инээмсэглэхчээ аядах нь надад нэг л үл ойлгогдом,залирхаг инээмсэглэл шиг санагдах.Заримдаа тэр согтуу,ядрангүй нүдтэй,хааш яайшхан үс гэзэгтэй явах тааралдана.Тийм үедээ тэр "нөхөр оюутан,сонин юу байна даа?"гээд нөгөө л тэнэгдүүхэн инээмсэглэлээрээ инээмсэглэхэд нь миний дургүй хүрдэг байлаа.Тийм болохоор байраа сольдог ч юмуу гэж бодож байсан боловч миний жижигхэн өрөө тун аятайхан,дуу чимээ багатай,гудамж руу харсан цонхоороо юм, юм харчихна,тэвчээд л байлаа.Нэг өглөө хичээлдээ очихгүй байх шалтаг бодож олох санаатай орондоо хэвтэж байтал хаалга онгойж Тереса шагайдаг юм байна.

Тэрээр нөгөө л тааламжгүй дуу хоолойгоороо" эрүүл энхийг хүсье,нөхөр оюутан!"гэдэг байна шүү. " Юу хэрэгтэй болов?"гэж би асуулаа.Тэрээр нэлээд хүлцэнгүй,арга ядсан хүний байдалтай байх нь надад анзаарагдав.Түүний хувь иймэрхүү байгаа нь надад ер бусын санагдаад явчихлаа."Эрхэм ээ,би танаас нэг туслалцаа гуйх гэсэн юм,та тусална биздээ?" Би жаахан бодолхийлснээ сая л ам нээж "хэл л дээ,тэгээд" гэв.

"Би гэртээ захиа явуулах гэсэн юм аа,тэгээд л тэр..." гээд дуу нь нэг л хүлцэнгүй зөөлөн намдуухан болоод явчилаа. "Чөтгөр аваг чамайг гэж " би дотроо бодсон боловч орноосоо ухасхийн босч ширээнийхээ ард суугаад цаас,харандаа гаргаж "наашаа ирээд суу,тэгээд юу бичихээ хэл дээ" гэв. Тэрээр ойртон ирж сандал дээр тун болгоомжтой сууснаа над руу гэм хийсэн мэт нөгөө л хүлцэнгүй харцаараа харлаа."За,хэнд чи захиа бичих гэсэн юм бэ?" Свиептзиана хотын Варшавын гудамж,Болеслов Кашпутад... " "Тэгээд цааш нь" " Хайрт Болес ...амраг минь...миний итгэлт хонгор,бурхан чамайг минь хайрлаг.Алт мэт зүрх сэтгэлт хонгорхон минь азгүй муу жаахан шувуухай Тересадаа захиа бичихээ яагаад алгуурлав даа?" Би золтой л инээд алдчихсангүй.Таван фийт гаруй өндөртэй,чулуу мэт лагс биетэй,яндан дотор амьдрагч тагтаа л байж болмоор хав хар царайтай,бас түүнээ угаадаггүй байж азгүй жаахан шувуухай шүү.

Яаж ийгээд инээдээ барьж байгаад асуулаа."Болест гэж хэн юм бэ?" " Болес,нөхөр оюутан" гэснээ миний нэрийг нь бяцхан алдаж хэлсэнд жаахан гомдонгүйгээр" Болес гэж миний залуухан хархүү" гэв. "Залуу хархүү?" " Юунд нь тэгтлээ гайхна вэ,эрхэм оюутан?Би ийм нэг охин залуухан хархүүтэй байж болохгүй юу?" гэв. Энэ үү дээ,охин байдаг гэнэ ээ.За яахав,тийм байж."Өө,тэгэлгүй яахав" гэж би хариуллаа."Болохгүй юм гэж байхгүй л дээ,хэдэн жил чи энэ залуу хархүүтэйгээ үерхэж байгаа юм бэ дээ,тэгээд?" "Зургаан жил" “Тийм байдаг гэнэ ээ” гэж би дотроо бодсоноо "За цааш нь захиагаа бичье” гэв.Яг нуулгүй үнэнийг хэлэхэд би хэрвээ тэр Болес байсансан бол мэдээж Тересаг огт сонирхохгүй нь тодорхой байсан болохоор одоо юу гэхэв. "Чин санаанаасаа үнэнхүү өгөөмөр туслалцаа үзүүлсэнд баярлалаа" гэж Тереса надад их л хүндэтгэлтэйгээр хэлэв."Би өөрт чинь олигтой тусалж чадсан юм болов уу даа?" "Чадалгүй яахав,би чамд үргэлж үнэн санаанаасаа талархаж явах болно.Эрхэм оюутан,магадгүй таны өмд ,цамцыг нөхөж цоолдох хэрэг гардаг юм бол би тусална шүү." Хувцас хунарын минь тухайд сэтгэл тавьсанд ичиж нүүр улайсан ч ямар нэг тус дэм хэрэггүй гэдгээ би түүнд хэллээ.Тэр ч тэгэсхийгээд шуудхан гараад явчихлаа.Түүнээс хойш,нэг байна уу,за ер нь хоёр долоо хоног өнгөрсөн байх.Үдэш л байсан юмдаг.Би цонхныхоо наана исгэрсэн шигээ бодолд дарагдчихсан сууж байлаа.Тэнгэр муухай,жаахан уйдчихсан байсан хэрэг.Гадагшаа гармааргүй,хичээлийнхээ талаар бодож,өөртөө дүгнэлт хийгээд сэтгэл жаахан хямарч байсан боловч юм хийх дур хүрч өгөхгүй,тийм байгаадаа ч санаа зовохгүй,нэг л тийм сонин байлаа.Тэгтэл хаалга онгойдог юм."Бурхан намайг адислаг ,хэн нэгэн ороод ирэх нь тэр." Тереса байлаа.Овоо доо.

”Өө,эрхэм оюутан,чамайг завтай байгаа болов уу гэж бодоод” “ Тийм ээ,юy болов?” “Би чамаас асууя гэж бодсон юм,эрхэм оюутан,өөр нэг захиа бичиж өгч болох болов уу гэж.” “Бололгүй дээ,Болест биздээ?” “Үгүй ээ,энэ удаа түүнээс ирэх захиа…” “ Юу гэсэн үг вэ,наадах чинь?” “Миний хувьд тэнэг хэрэг,гэвч надад захиа бичих өгөх биш өөр хүнд,миний нэг найзад юм аа.Найзад ч бас биш,танилд,эрэгтэй танилд.Тэр маань хайрттай,над шиг,Тереса шиг.Ийм л учиртай юм.Тэгэхлээр чи тэр хайртад нь,өөрөөр хэлбэл Тересад захиа бичнэ гэсэн үг.” Түүний нүүр царай зовиуртай,хуруунууд нь чичирч байх нь надад анзаарагдав.Би эхлээд түүний үгний учрыг ойлгоогүй боловч сүүлдээ таамаглалаа.”Миний ойлгосноор бол бүсгүй минь,Болес ч,Тереса ч ер нь аль нь ч байгаагүй,чи өөрөө надад баахан худлаа ярьсан юм биш үү.Цаашдаа ингэх хэрэггүй дээ.Би чиний одоо захиаг нь бичүүлэх гэж байгаа танилын хувьд ч ямар нэг байдлаар өмнөхөө давтахыг хүсэхгүй байна.Ойлгож байгаа биздээ?” Миний энэ үгэнд тэр гэнэтхэн учиргүй барьц алдаж эвгүй байдалд орон байран дээрээ хөлөө сэлгэж ямар нэг юм хэлэх гээд хэлж чадахгүй байгаа хүн шиг ээрүүтэн түгдчив.Надад өөрийгөө ойлгуулах гэж ирсэн түүнийг хий хоосон хардаж алдаа хийсэндээ би жаахан харамсаж юу хэлэхийг нь хүлээж суув.Үнэндээ түүний бодсон,миний хэлсэн хоёрт маш том ялгаа байсан хэрэг.”Эрхэм оюутан” гэснээ “баяртай” гэж гараараа дохиод огцом эргэж гарч одов.

Миний сэтгэл тун ч таагүй үлдлээ.Хөөрхий бүсгүй хаалгаа хүчтэй савах сонсогдох нь их л ууртай,тавгүй байгаагийн шинж гэж би мэдэж байлаа.Би түүнийг дуудаж оруулж ирээд бичих гэсэн захиаг нь бичиж өгөх нь зөв юм байна гэж бодов.Очлоо. Намайг орж очиход тэр ширээнийхээ ард шанаагаа тулаад сууж байлаа.”Би нэг юм хэлье.” Чин үнэндээ бол ийм үед хэзээ ямагт би тун ч эв хавгүй тэнэгдүү байдаг хүн дээ.За тэр ч яахав.”Нэг юм хэлэх гэсэн юм” гэлээ.Тэрээр суудлаасаа ухасхийн босч над руу цоргисон харцаар ширтэн ойртож ирээд хоёр мөрөн дээр минь гараа тавьж шивнэсэн үү,нөгөө тааламжгүй баргил дуугаараа аялгуулан хэлсэн гэх нь ч онох юм болов уу даа,”хар л даа,чи,Болес ч,Тереса ч байхгүй л байгаа биздээ.Тийм байгаа биз.Нэгэнт тийм байгаа болохоор чамд үзэг цаас нийлүүлэх амаргүй байж таарна,тийм үү?Ямар байна,хонгорхон үст ангаахай минь?Энд Болес ч байхгүй,Тереса ч байхгүй,ганцхан би л байгаа биздээ.Байгаа тэр ганц хүн нь чамд ямар харагдаж байна?”Түүний тэр үгэнд мэл гайхахдаа би” уучлаарай,тэгээд л болоо юу,тэгэхлээр Болес худлаа болж таарах нь уу?” гэв.”Тийм ээ,Болес гэж байхгүй.”

“Тереса бас байхгүй хэрэг үү?”

“Тийм ч биш юм аа,Би өөрөө Тереса.”Би юу ч ойлгосонгүй.Би түүнийг тэр үед гайгүй сайн тогтоон харсан бөгөөд Тересагийн бодлыг,тэр дундаа нөгөөгийнх нь талаарх сэтгэгдлийг олж харахыг хичээв.Тэр буцаад сууж байсан ширээнийхээ ард очсоноо ямар нэгнийг тунгаан бодсон бололтой над руу дахин ойртож ирээд гомдонгүйгээр “Болест бичиж байсан захиа чинь энэ байна,хэрвээ түүнд захиа бичих чамд хэцүү байгаа бол надад бичээд өгөх хүн олдонo оо” гэв.Миний өмнө нь Болест бичиж байсан захиа гарт нь харагдана.”Чөтгөр аваг”.”За,Тереса!Үүнийг чинь би юу гэж ойлгох вэ?Миний аль хэзээний биччихсэн захиаг эзэнд нь явуулаагүй байгааг юу гэж ойлгох ёстой болж байна?”

“ Хаашаа явуулах ёстой гэж?”

“ Юу гэсэн үг вэ,Болест л биздээ?”

“ Тийм хүн байхгүй шүү дээ.” Үнэхээр би юу ч ойлгохоо болив.Хэлэх ч үг алга,гэвч түүнийг сонсохоос.Тэр тайлбарлаж байна аа.”Юу ч гэмээр юм бэ дээ” гэж тэр аанай л гомдонгүй хэлснээ “Тийм хүн байхгүй гэж би хэлээ биздээ” гээд тэр өөрөө ч яагаад тийм байгаагаа ойлгохгүй байгаа мэт хоёр гараа сунгав. “Би түүнийг,Болесыг байлгамаар байна шүү дээ....Би бусдын адил хүмүүн төрөлтөн мөн биздээ?Тийм ээ тийм, би өөрөө ойлгоод байгаа юм,ойлголгүй яахав...Хэн нэгэнд захиа бичих нь бусдад хоргүй байж таарна аа даа,аан…”

“ Уучлаарай,хэнд захиа бичих тухай ярьж байна?”

“Мэдээж Болест байхгүй өөр хэнд байх вэ.”

“ Гэхдээ тийм хүн байхгүй шүү дээ.”

“ Ай даа,юу ч гэмээр юм бэ,Тийм хүн байхгүй нь байхгүй л дээ,тэгэхдээ бас байж магадгүй л юм.” Би дараа нь түүнд бодитоор байдаг хүнд захиа бичиж байгаа юм шиг захиа бичиж өглөө.Тереса би юм шиг,тэгснээ Болес ч бас би юм шиг хариу захиа бичилцдэг болов.Сүүлдээ бодлоо.Тэгэн тэгсээр нэг талаар би өөрөө нэг тийм өвчтэй,өрөвдмөөр ичгүүртэй нэгэн болсон мэт өөрт санагдах болов.Надтай цуг,гурван ярд ч хүрэхгүй зайд амьдарч байгаа,өөрт нь аятайхан хандах,хайрлах хүн огт үгүй нэгэн намайг хань татаж байдаг.Бодоод үз л дээ,тэр хүн надад захиа бичээд түүнийгээ би эргүүлээд уншихад өөрөө Болес юм шиг баясаад сууж байдаг.Тэгээд Болесоос Тересад захиа бичихэд захиагий нь авах Тереса нь бас би өөрөө байдаг.Захиаг нь харилцан уншилцаад байхад Болес гэдэг хүн байгаа ч юм шиг санагдаад байдаг болчихов.”Хөлдүү толгойт чамайг чөтгөр аваг!” гэж захиаг уншаад сууж байхдаа ганцаараа ярив.

Тэр цагаас хойш би долоо хоногт тогтмол хоёр удаа Болест захиа бичиж бас хариуг нь хоёр удаа авахдаа Тересад асуулт тавьдаг болов. Асуултаа сайн ч бичиж байлаа.Асуултуудыг Тереса сонсоод нөгөө л архирах мэт дуулддаг баргил дуугаараа уйлдаг ч байлаа.Болесыг байгаа мэт дүрсэлж нулмисыг нь гаргасан тэрхүү захиануудын хариуд тэр миний цоорсон оймс,цамц,бусад ойр зуурын хувцаснуудыг нөхөж янзалж өгдөг болов.Эцсийн эцэст,бид хоёрын тийм юм хийж эхэлснээс хойш гурван сар орчмын дараа байх,тэр ямар нэг хэргээр шоронд орчихдог юм байна.Тэгээд түүнийг удалгүй үхсэнийг мэдсэн юм. Найз маань энэ түүхийг яриад тамхиныхаа үнсийг унагаж болдлогшрон дээш ширтэж “за тэгээд хүн гэдэг амьтан амьдралын гашууныг амсахаараа аз жаргалаар,аз жаргалыг амсаад ирэхээрээ шорвог гашуунаар нь цангаж байдаг юм болов уу даа.Эсбөгөөс бид хүмүүнлэгийн магтуу,номлол сургаальд хэт итгэчхээд хар амиа бодох,өөрийнхөө төгс төгөлдөрийн үзэл онолд төөрөлдчихөөд түүгээрээ бүх юманд хандаад байдаг юм биш байгаа,ойлгоход амаргүй зүйл л дээ.Түүнээс болоод амьдрал бүхэлдээ нэлээд тэнэгдүү,бас харгис хэрцгий болчихоод байгаа юм биш байгаа гэж санагддаг л юм.Доодчуул гэж бид нэг хэсгийгээ үздэг.Тэд хэн юм бэ гэдгийг бид таних ёстой юм болов уу,Тэд бол хамгийн гол нь бидэнтэйгээ адилхан мах цусанд төрцгөөсөн,бас бидэн шиг сэтгэн боддог хүмүүс л байдаг.Үүнийг ч уг нь их л ярьдаг.Хэргийн гол нь хаанаа байгааг чөтгөр л мэдэх хэрэг.Ер нь бид чинь өөрсдөө хүмүүнлэгийн сүр жавхлант магтуунд дүлийрцгээсэн улс юм биш үү?Миний бодлоор бол бид өөрсдөө төгс төгөлдөр бодгаль гэж өөрийгөө тооцох,биеэ тоохын гүн гүнзгий хавцалд уначихаад байгаа доодчуул гэж миний хувЬд боддог юм. Гэвч энэ үнэлэмж маань өөрөө уул толгод мэт нэн эртний агаад хэлэхэд ч ичгүүртэй зүйл л дээ.Тиймдээ ч маш хуучин байгаад байгаа юм,тийм биз!”

Орчуулсан Т.Дашбалдан