Одоогоос арав гаруй жилийн өмнө хоёрхон хүнтэй бизнесийн гараагаа эхэлж байсан Ү.Батбаяр өдгөө 120 гаруй

хүнийг ажлын байраар ханган ажиллаж байна. Тавилгын засвараас эхэлсэн түүний бизнес өнөөдөр “Best буйдан”, “Best house”, “Best Style”, “Best Service” гэсэн төрлөөр үйл ажиллагаа явуулдаг компани болон өргөжжээ. Түүнийг “Бизнес, хөгжил” буландаа урилаа.

-Та бизнесээ анх яаж эхлүүлж байсан бэ?

-Би багаасаа модоор ор, ширээ сандал зэрэг тавилга хийдэг байсан. Бага зэрэг гарын дүйтэй байсан маань энэ салбарт хөл тавихад дөхөм болсон. Дунд сургуульд байхаасаа модоор жижиг сажиг зүйл их хийдэг байлаа. Оюутан болоод ч орхиогүй.

2000 оны эхээр монголчууд ихэвчлэн урд хөршөөс тавилга, буйдангаа авдаг байсан үе. Өнгө үзэмж сайтай ч гарын ая даахгүй, удаан хэрэглэх боломжгүй эвдрэх нь их. Тиймээс 2004 онд тавилга засвар нээхээр шийдэж “Best тавилга засвар”-ын бизнесээ эхлүүлж байсан түүхтэй. Өөрөөсөө гадна нэг туслахтай, айлаар явж эвдэрсэн тавилгуудыг засдаг байсан нь надад их туршлага болсон. Монгол хүн яагаад буйдангаа хийж чадахгүй гэж бодох үе ч байв. 2011 оноос үйл ажиллагаагаа өргөжүүлж “Best” буйдангийн үйлдвэрээ нээж, буйдан үйлдвэрлэх болсон. Анх таван хүнтэйгээр буйдангаа хийж эхэлсэн. Айлаар тавилга засч явахдаа технологийн хувьд судалгаа хийсэн гэх үү дээ. Юунаас болж эвдрэл гардаг шалтгааныг нь олохыг хичээсэн. Ингээд сайн чанартай буйдан хийх хүсэлдээ хөтлөгдсөөр өнөөг хүрлээ.

-Эрхэлж байгаа бизнесийнхээ талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөхгүй юу?

-Одоогийн байдлаар буйдан үйлдвэрлэж, канад технологийн байшин барьж байна. “Best Style” компани нь барилга, байшингийн бүх төрлийн дотоод тохижилтыг хариуцан ажилладаг. Харин “Best Service” компани хивс, буйдан цэвэрлэгээний чиглэлээр үйл ажиллагаагаа явуулж байна.

-Анх бизнесээ эхлүүлэхдээ дэмжлэг авч байв уу?

-2011 онд жижиг дунд үйлдвэрлэлээс 11 сая төгрөгийн зээл авч байсан. Одоо төлөөд дууссан. Мэдээж энэ нь дэмжлэг болж байгаа. Гэхдээ төр, бизнес эрхлэгч хоёрын холбоо муу байдаг. Үндэсний үйлдвэрлэл нэртэй үзэсгэлэн, худалдаа жил бүр зохион байгуулагддаг. Очоод үзэхээр эсгий шаахай, дээл, түрүүвч, ноолууран бүтээгдэхүүн, үндэсний хувцас, даршилсан ногоо л байдаг. Төрөөс дэмжлэг үзүүлж байгаа нь сайн ч яг ямар чиглэл, салбарт илүү анхаарч ажиллаж байгаа нь тодорхойгүй. Тиймээс энэ төрлийн зохицуулалт байнга үгүйлэгдэж байна.

-Таны бодлоор төр, бизнес эрхлэгч хоёрын хоорондын харилцаа ямар байх ёстой юм бэ?

-Төрдөө татвар төлөх нь иргэн хүний үүрэг. Гэхдээ татвар төлдөг, татварт хувь нэмрээ оруулдаг хүнээ бодлогоор дэмждэг байх нь чухал. Би иргэний үүргээ ухамсарлаж, аж амьдралаа дээшлүүлэх гээд бизнесээ эхлүүлсэн. Жижиг үйлдвэрлэл маань өргөжиж одоо 120 гаруй хүнийг ажлын байраар хангаад явж байна. Одоо байгаагаа ахиулаад цаашаа дахин нэг алхам ахих бодол байна. Гэвч бидэнд тэр алхам дэндүү хол байна. Юм хийж байгаа үед бусдаас тусламж авах биш өөрөөсөө боломжийг хайдаг. Энэ үед л төр гарч ирэх хэрэгтэй гэсэн үг. Жишээ нь, ажлын байрыг бий болгоно гээд яриад байдаг. Гэтэл гааль дээр даавуунд ногдуулах татвар өндөр. Бид даавууг даавуу чигээр нь зардаггүй. Түүнийг оёж, боловсруулж, бүтээгдэхүүн болгож зарж байна гэдэг ажлын байр бий болгож байгаа хэлбэр юм. Даавууг дагаад ажлын байр гэдэг ойлголтыг бий болгож, татвараас хөнгөлөх болон бодлогын хэмжээнд хийж болохуйц арга хэмжээ авбал энэ салбар хөгжих боломжтой. Төрөөс үзүүлсэн дэмжлэг буцаад боломж болж, орж ирэх ёстой. Төр татвараа авдаг ч буцаад бизнес эрхлэгчдэд боломжийг олгох хэрэгтэй. Мөн утааг бууруулах талаар олон жил ярьж байгаа. Зөвхөн зуух солих зэргээр асуудал шийдэгдэхгүй. Харин дулаанаа хадгалах чадвартай канад технологиор барьсан байшинг түлхүү бариулах асуудлыг бодлогын хэмжээнд хэрэгжүүлбэл хэн хэндээ хэрэгтэй юм. Төрөөс ийм төрлийн арга хэмжээг авч чадвал жинхэнэ утгаараа хөрсөнд шингэсэн бодлого болж чадна.

-Үндэсний үйлдвэрлэлээ бодлогоор дэмжиж байгаа гэдэг. Мэдээж ноолууран бүтээгдэхүүн, үндэсний хувцасны салбар түлхүү хөгжиж байна. Харин танай салбарын хувьд?

-Манай салбарын хувьд нурсан гэж хэлж болно. Өөрөөр хэлбэл, нийгэм солигдох тэр үеэс энэ салбар нурсан. Социалист нийгмийн үед боломжийн салбар байсан. Нэгдэл дундын үйлдвэр, модон завод, мод боловсруулах үйлдвэрт 10 мянга гаруй хүн ажлын байраар хангагддаг байсан. Харин эдгээр газар хувьчлагдсанаас хойш манай салбар хүний нөөцгүй болсон гэж хэлж болно. Учир нь БНХАУ-аас тавилга, хэрэгсэл их хэмжээгээр орж ирсэн. Модон тавилга, хэрэгслийн хувьд урд хөршид ийнхүү зайгаа тавьж өгснөөр салбар хөгжихгүй байна. Сүүлийн хоёр жилээс энэ салбар сэргэж байна.

-Бизнес, эрсдэл хоёр салшгүй холбоотой байдаг. Таны бодлоор бизнес эрхлэгч эрсдэлийг яаж даван туулах ёстой вэ?

-Миний бодлоор эрсдэл гэдэг бэрхшээл. Хүн бүрт бэрхшээлийг даван туулах чадвар бий. Өөрт байгаа чадвартаа тулгуурлан бэрхшээлийг давж чадвал эрсдэл гэдэг дараагийн ойлголт болно. Мэдээж эрсдэл бий. Тооцоолоогүй эрсдэл гарч ирэх тохиолдол гардаг. Түүнийг урьдчилж харах чадвар, мэдрэмж хэрэгтэй. Манайхан тэр бизнесийг хийвэл ашигтай гэсэн хөнгөн бодлоор туйлшрах нь их. Гэтэл тэр нь маш амархан ажил учраас өрсөлдөгч олон байдаг. Өрсөлдөгч олон байхын хэрээр бизнесийн орон зай хуваагдаж, хөгжих нь бага болдог. Миний бодлоор хэн нэгнийг даган дуурайхаас илүү би энэ салбарт яг юу хийж чадах вэ гэдгээ харж чадах мэдрэмжтэй байх ёстой гэж үздэг. Бизнес хийж байгаа хүн дайчин бас мэдрэмжтэй байх ёстой. Үүнээс гадна алсын хараатай байх нь чухал. Аливаа зүйлийг урьдчилан харах мэдрэмж тодорхой хэмжээгээр байх хэрэгтэй. Мөн туршлага гол үүрэгтэй. Туршлага хуримтлуулж байж бизнес хийнэ. Багаас нь эхэлсэн бизнес унасан ч эрсдэл нь бага, зөөлөн унадаг байх. Харин их хэмжээний хөрөнгөөр том бизнес хийнэ гэж төлөвлөж байгаа хүмүүсийн хувьд эрсдэлтэй гэж боддог.

-Тэгвэл танай барьж байгаа байшин мэргэжлийн төвшинд баригдаж байгаа юу. Бусад канад технологиор барьсан байшингаас юугаараа ялгаатай юм бэ?

-Бидний гол баримталдаг зүйл бол аливаа зүйлийг хийхээсээ өмнө судлах. Канад тенологийн байшингийн хувьд дэлхий нийтээрээ тархсан технологи. Ялангуяа, урд, хойд хөрш маань энэ технологийг их хэрэглэдэг. Чулуу эсвэл тоосгон байшинд хүн ороод амрахад сайн амарч чаддаггүй. Канад технологийн байшингийн хувьд агаарын солилцоо нь өндөр байдаг учир 12 цаг амрах амралтыг дөрвөн цагт авдаг. Мөн дулааны алдагдал бага. Хүйтэн ширүүн уур амьсгалтай Монгол орны нөхцөлд канад технологи шалгарсан арга болоод байгаа. Бусдаас ялгарах бидний онцлог гэвэл энэ технологийг Монголд нутагшуулах гэж байна. Тухайлбал, монгол хүний амьдралын онцлог болон ашиглалтын явцад ямар давуу тал гарах талаар судалж байна. Мөн бага өртгөөр иргэдэд хүргэх нь чухал. Эрс тэс уур амьсгалтай, газраасаа 100 хувь хөлддөг энэ нөхцөлд шалнаасаа дулаалга хийдэггүй. Тиймээс өвөлдөө хүйтэн өвөлждөг. Канад байшингийн хананы хувьд метр 20 см тоосгон хананы хэмжээтэй адил дулаан хадгалах чадвартай. Дээврээсээ дулаалга хийдэг. Гэхдээ манайд барьж байгаа байшингийн дулаан нь шал, дээврээсээ алдагддаг.

-Танайх хэдэн төрлийн буйдан үйлдвэрлэж байна. Байшин болон буйдангийн дундаж үнэ хэд вэ?

-54 метр квадрат байшин 27 сая төгрөгийн үнэтэй байсан. Метр квадрат нь 500 мянган төгрөг. Валютын өсөлтөөс шалтгаалан энэ жил үнэнд бага хэмжээгээр хэлбэлзэл орж байгаа. Одоогийн байдлаар 70 гаруй төрлийн буйдан үйлдвэрлэдэг. Үүнээс 30 орчим төрлийн буйдан худалдаанд гардаг. Буйдангийн хувьд 450 мянган төгрөгөөс нэг сая төгрөгийн үнэтэй байна. Буйдан хийх технологийн хөгжлийн төлөө гурван жилийн турш бүх мэдлэг, чадвар, чадлаа зориулан ажиллаж байна. Бид зөвхөн хятад буйданг судлаагүй. Бүх чиглэлийн буйданг судалсан гэж болно. Мужааны, оёдлын технологи нь хаанаа байдгийг нарийн судалсны үндсэн дээр хийж байгаа. Манайд гэр хорооллын айл их байдаг. Жижиг талбайтай айлд зориулаад ор болдог буйдан үйлдвэрлэдэг. Мөн тоос, тортогтой орчинд угааж цэвэрлэж болдог буйдангийн бүрээс хийж байна. Хэрэв авч болохгүй тохиолдолд хөнгөхөн цэвэрлэж болох зэрэг Монголын амьдрал, ахуйд тохирсон бүтээгдэхүүн гаргахыг хичээж байна. Бизнес хийнэ гэдэг зүгээр л хийнэ гээд шийдээд хийдэг амар ажил биш гэдгийг энэ хугацаанд ойлгож, мэдэрч явна. Бизнес хийж байгаа хүн эцсийн хэрэглэгч нь хэн байх вэ гэдгийг байнга бодох хэрэгтэй.

-Түүхий эдийн гол хэсэг нь мод. Гэтэл ой, модоо хамгаалах талаар ярьж байгаа энэ үед асуудлаа хэрхэн шийдэж байна вэ?

-Түүхий эдийн үйлдвэрлэл манайд хөгжөөгүй байна.Тиймээс ЗХУ, БНХАУ, БНСУ-аас түүхий эдээ авдаг. Бид Монголд үйлдвэрлэж байгаа бүтээгдэхүүнээ эндээс авдаг. Тухайлбал, модон материал. Болж өгвөл ой цэвэрлэгээнээс гарсан өнгөлгөөний модыг авч хэрэглэдэг. Залуу мод заавал хэрэглэх шаардлагагүй. Гэхдээ өнгөлгөөний модыг хэрэглэлээ гээд чанарын хувьд муу байдаггүй. Байшингийн хувьд БНХАУ-ын канад технологийн байшин үйлдвэрлэдэг албан ёсны газруудаас авдаг. Учир нь энэ төрлийн түүхий эд хийх үйлдвэрлэл манайд хөгжөөгүй байна.

-Адилхан үйлдвэрлэл явуулдаг өрсөлдөгч компаниуд байна уу?

-Хятадууд байна. Тэд Монголд үйлдвэрлэв гэсэн шошго наагаад хятад буйдан зардаг. Ийм төрлийн худалдаа эрхлэхэд ямар ч хяналт байхгүй байна. Ядаж овор ихтэй, бэлэн бүтээгдэхүүний татварыг нэмэх бодлого хэрэгжүүлэх хэрэгтэй. Манайд энэ чиглэлийн 4-5 компани байгаа.

-Монголд бизнес эрхлэх хууль, эрх зүйн орчин ямар байгаа вэ. Хүний нөөцөө хэрхэн сонгож авдаг вэ?

-Бэрхшээлтэй зүйл олон бий. Гэхдээ хүнд хэцүүг нь урьтал болгохгүй аль болох болгох талаас нь хичээн ажиллаж байна. Нэг жижиг жишээг дурьдахад хариуцлага тооцох эрх зүйн орчин алга. Нэг ажилтан маань гурав хоног ажлаа таслаад ирэхэд нь хариуцлага тооцох хууль, эрх зүйн орчин байдаггүй. Манайх мужаан, оёдолчин мэргэжилтэй хүмүүсийг авдаг. Монголд ийм төрлийн хүний нөөц байхгүй учир ажиллах хүчээ өөрсдөө сургаж авдаг. Хамгийн гол нь ажил хийх сэтгэлгээтэй байх нь чухал.

-Худалдан авагч олон байх тусмаа бизнес өргөждөг. Монголчууд үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжих тал дээр хэр идэвхтэй хандаж байна вэ?

-Өнөөдөр бид хэн нэгнийгээ дэмжих хэрэгтэй байна. Тухайлбал, гурван жилийн өмнө монголчууд буйдан хийж чадахгүй гэж дэмждэггүй байсан. Мэдээж гэрээрээ тавилга хийж байгаа хүмүүс байгаа. Үйлдвэрлэлийн хэмжээнд бол өөр хэрэг. Зах зээлийн салбарт танигдахын тулд нэлээдгүй зүйл зарцуулсан. Бидний хамгийн гол зарцуулсан зүйл бол сэтгэл юм. Би тавилга засч байхдаа хэзээ ч үнэ ярьдаг байгаагүй. Тавилгыг нь засч өгөөд та өөрөө мэдээд төлбөрөө өг гэдэг байсан. Нэг хүн ганцхан хадаасыг 15 мянган төгрөгөөр үнэлж байсан үе бий. Тэр хүний гаргасан сайхан сэтгэл нь өөрөө өнөөдрийн 120 гаруй хүний ажиллах нөөцийг бий болгож байгаа юм. Хүн бүр үндэсний үйлдвэрлэлээ гэсэн сэтгэлээр хандвал олон салбар хөгжих болно. Гурван жилийн өмнө Замын-Үүдээс нэг хүн буйдангийн захиалга өгөхөөр ирж байв. Уг нь цаашаа хил даваад л буйдан худалдаж авбал тэр хүнд өөрт нь амар, хямд тусах байсан. Гэхдээ тэр хүн мөнгөө урд хөрш рүү гаргахыг хүсээгүй. Эх орондоо үлдээж үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжье гэсэн сэтгэлтэй байсан юм. Энэ мэт үнэн сэтгэлээсээ үндэсний үзэлтэй хүмүүс олон байгаасай.

-Цаашид бизнесээ өргөжүүлэх талаар төлөвлөж байгаа байх. Танайх орон нутагт салбартай юу?

-Манайх Өмнөговь аймагт салбараа нээсэн. Одоо Өмнөговьчууд хятад буйдан авахаа болиод монгол буйданг сонгож байна. Тэнд амьдарч байгаа хүмүүс хятад руу мөнгөө гаргахыг хүсэхгүй байна. Монголдоо үлдээхийг хүсч байгаа нь сайхан. Бид бүгдээрээ ийм сэтгэлтэй байвал хөгжиж чадна. Монголоос авч байгаа буйдангийн ард монгол хүний амьдрал сайжирч байна. Нэг хүний ард таван хүн байдаг. Өөрөөр хэлбэл, монголдоо оруулж байгаа хөрөнгө оруулалт юм. Байшингийн хувьд нэг үеэ бодвол хүмүүс канад технологийг их сонгодог болсон. Бид 2006 оноос хойш энэ чиглэлийн судалгаа явуулсан. Хоёр жилийн өмнөөс байшин барьж эхэлсэн юм. Энэ жилийн хувьд арай өөр төвшинд байшингаа барихыг зорьж байна. Боломжийн орлоготой, залуу гэр бүлд зориулан байшингаа барьж байгаа. Нөгөө талаас гэр хорооллын гэж ад үзэгдээд байгаа иргэдэд илүү ойртож үйлчлэхийг хичээж байна. Тухайлбал, бидний барьсан 54 метр квадрат талбайтай байшинг цахилгаан паараар халаагаад өвөлжиж байна. Гал түлэх, пийшин барих шаардлагагүй. Харин энгийн байшин дулаан алдахын хэрээр гал түлдэг. Ийм нөхцөлд утааг бууруулах талаар яриад ч хэрэггүй. Гол асуудал нь байшингийн дулаан алдагдалд байгаа юм шүү дээ. Мөн энэ жилээс байшингаа дотроо ариун цэврийн өрөөтэй, устай болгох талаар судалж байна. Дэд бүтэцгүй ч ийм боломж байгаа.

Д.ГЭРЭЛЦЭЦЭГ