амжаагүй барилгуудын төсвийг царцааж аудитын шалгалт хийлгэхээр шийдвэрлэсэн билээ. Аудитын шалгалт 200 гаруй барилгад хийгдсэн бөгөөд хугацаа ёсоор бол нэгдүгээр сард төсвийн тодотголыг хийж царцаасан төсвийг төсөл арга хэмжээнүүдэд өгөх эсэх асуудлыг чуулганаар хэлэлцэх тов гарсан юм. Тэгвэл энэхүү царцаасан барилгуудтай УИХ-ын гишүүн, УИХ дахь АН-ын бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат өнгөрөгч амралтын өдрүүдэд очиж танилцлаа. Тэгэхдээ зүүн аймгууд болох Хэнтий, Сүхбаатар аймгуудын царцаасан барилгуудын хугацаа удааширсан, төсөвт өртөг нь нэмэгдсэн шалтгаантай газар дээр нь очиж танилцсан юм.

Олон хоттой болох бэлтгэл хангагдсан уу

Энэ асуултад бүрэн дүүрэн хариулт өгч чадах бүтээн байгуулалт Сүхбаатар аймгийн Баруун-Урт хотод хийгдэж байгаатай бүлгийн дарга эхлээд танилцлаа.

Зэргэлдээ аймгууддаа үлгэр жишээ болон хөгжиж байгаа сүхбаатарчууд энэ жил 699 мянган хүнээр бүл нэмж, нийт 56347 хүн амтай болсон аж.

Хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэл эрс нэмэгдсэн, өмнөх оныхоос 210 мянган толгой малаар малаа өсгөсөн тэд хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөгөө гаргаж 2020 он хүртэлх хөгжлийн төлөвлөгөөг аймгийнхаа ИТХ-аар батлуулжээ.

Сүхбаатар аймаг Эрчимжсэн хөдөө аж ахуй-Аж үйлдвэрийн парк-Транзит тээвэр-Хил орчмын аялал жуулчлал гэсэн загвараар хөгжих төлөвлөгөө гаргаж тойргийн бүсчилсэн загвараар хөгжихөөр төлөвлөгөөгөө гаргажээ.

Өөрөөр хэлбэл, тойргоор замаа тавьж аймгийн төвийнх нь хүн амын суурьшил 30 мянга хол давсан ч энэхүү тойргоос гарахгүй, тойрог замын маршрутад багтаж бүтээн байгуулалтууд өрнөх юм байна. Аймгийн Засаг дарга Ж.Батсуурь “Бид туршилтын туулай гэдэг шиг бүх зүйлийг туршиж үзэж байгаа.

Есөн тэрбумын хөрөнгө оруулалтаар 100 гаруй тэрбумын ашиг авчирах бүтээн байгуулалт хийлээ. Сүхбаатар аймагт сүүлийн 15 жил тавхан километр зам тавьсан байсан.

Жилд нэг километр гэсэн үг. Харин сүүлийн зургаан жилд 50 километр зам тавилаа. Манай аймагт нэг ширхэг ч ТҮЦ байхгүй. 500 гаруй жижиг ТҮЦ-ийг нүүлгэсэн.

Өнгөрсөн жил бид 100 гаруй айлыг шинэ суурьшлийн бүс рүү нүүлгэж, 300 гаруй айлын газрыг чөлөөлснөөр түүхэн ажил хийж чадлаа. 2009-2013 онд 607 айлын газрыг чөлөөллөө. Бид иргэдтэйгээ ойлголцож чаддаг.

Ус дулааныг нь дэргэд нь аваад ирчихсэн, дэд бүтцийг нь шийдчихсэн хашаа, байшинг нь бариад өгчихсөн бол манай иргэд бүтээн байгуулалтад гар бие оролцож харилцан ойлголцож газраа чөлөөлж өгөөд оронд нь хаус, дэд бүтцийг нь шийдсэн хашаандаа худаг, устай газрыг сонгож байна.

Энд нэг ч удаа бид хүч хэрэглээгүй” хэмээлээ. Сүхбаатар аймагт хийгдэж байгаа хамгийн том бүтээн байгуулалт бол “Жавхлант” хороолол, бага дунд орлоготой иргэдийн 180 айлын “Залуус” бичил хорооллыг барьжээ.

Цаашлаад 1200 айлын Бага дөрвөлж жишиг хороолол, Баяндэлгэр суманд 24 айлын орон сууц шинээр ашиглалтад оруулсан нь малчин өрх сумдад амьдрах боломжийг бүрдүүлсэн байна. “Моннис” зочид буудал, олон улсын жишиг стандартад нийцсэн усан бассейн, хөлбөмбөгийн талбай, Бичигтийн боомтын захиргаа, түүнд хүрэх 200 гаруй км засмал зам, 1500 айлын эко хороолол, “Олимп” цогцолбор, 900 хүүхдийн суудалтай сургууль, 240 хүүхдийн цэцэрлэг, канад технологиор угсарсан эко орон сууц бүхий “Боловсрол” цогцолбор хотхон гээд хотын жишигт нийцэхүйц их бүтээн байгуулалтууд энд эхэлжээ.

Газрыг нь чөлөөлчихсөн, дэд бүтцийг нь шийдчихсэн, цаашлаад бүтээн байгуулалтууд нь нүдэнд харагдахаар нүдний өмнө илхэн баригдаж байгаа эдгээр ажлуудыг төсвөөс мөнгө харахгүйгээр төр, хувийн хэвшлийн хамтын оролцоо, аймаг орон нутгийнхаа боломж бололцоогоор барьж байгуулж байгаа аж.

Төрөөс өгч байгаа мөнгийг бага их гэж гололгүйгээр ямар байдлаар хэрхэн төсөвлөж, хариуцлагатай компаниудын дэмжлэгтэйгээр орон нутгийг хот шиг хөгжүүлж буй Ж.Батсуурь даргын туршлагаас Хэнтий, Дорнод зэрэг залгаа аймгуудын дарга нар туршлага судлахаар иржээ.

Д.Эрдэнэбат дарга “Хөдөө, орон нутагт хөгжиж болдог юм гэдгийг сүхбаатарчууд яруу тодоор харуулж чадаж байна. Төсвийн хөрөнгө оруулалтыг арай өөрөөр зарцуулж, амаа ангайж мөнгө нэхэхгүйгээр хот босгож байгаа Ж.Батсуурь даргаар бахархаж байна.

Шинэчлэлийн Засгийн газрын нэг зорилго бол хотын статусыг нэмэгдүүлж, 21 аймгаа хот болгох зорилго юм. Тэгвэл энэ аймагт маш том хот босч байна. Бүх аймгууд ингэж хөгжиж чадвал нийслэлийг чиглэсэн их нүүдэл зогсч, маш сайхан зохион байгуулалттай хотууд бий болох нь” хэмээлээ.

Төр хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагаанаас туршлага суралцах хэрэгтэйг онцоллоо

Бүлгийн даргын хамгийн их таашааж байсан туршлага нь төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагаа байсан юм. Төрөөс газрыг нь өгөөд дэд бүтцийг нь шийдсэн газарт хувийн хэвшлийн компани, аж ахуйн нэгж бүтээн байгуулалт хийж хөдөө, орон нутгийн иргэддээ хямд өртөгөөр зардал багатай үйлчилгээ үзүүлэх боломжийг бүрдүүлдэг аж.

Үүний нэг жишээ болсон Зүүн бүсийн худалдааны төвийн нээлт Баруун-Урт хотод болсон юм. Бүлгийн дарга тус аймагт ажиллаж байгаа үед худалдааны төв нээлтээ хийж, худалдаа эрхлэгчдийн үзэсгэлэн худалдаа явагдаж байсан учраас төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааны туршлагаас судлахаар тэрбээр нээлтэд оролцлоо. Сүхбаатар аймагт томоохон худалдааны төвүүд ч олон байдаг гэнэ.

Дорнод, Өмнөговь, Дархан, Эрдэнэт гээд хэдхэн том газар салбараа нээсэн “Номин” сүлжээ дэлгүүрийн салбар тэнд ажиллаж хамгийн их ашигтай ажиллаж байгаа ажээ. Худалдааны төвийн газар, дэд бүтцийг нь орон нутгийн удирдлагуудаас шийдэж, харин хувийн хэвшлийн компани таван сарын хугацаанд 2.4 сая төгрөгийн өртөг бүхий 3000 метр квадрат, Дүнжингарав худалдааны төвийн жижигрүүлсэн хувилбар бүхий хүнсний төвийг барьж өгчээ.

Энэ худалдааны төв цаашид илүү өргөжсөнөөр дээрх гурван аймгийн иргэд Нарантуул руу ирэхгүй болж хямд зардлаар, хямд өртөгтэй барааг тэндээ авах боломжтой болох аж. Худалдааны төвийн нээлтэд АН-ын бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат үг хэлсэн юм.

Тэрбээр “Худалдааны төвийг нээж байгаа явдал нь Монгол Улсад зах зээл яаж хөгжих ёстой юм бэ гэдгийг яруу тодоор харууллаа. Би долоон жилийн өмнө Сүхбаатарт ирж байсан. Харин эргээд ирэхэд тэр үеэс тэнгэр газар шиг ялгаатай болжээ.

Би үнэхээр сүхбаатарчуудаар бахархаж байна. Өөрсдөө сэтгэл гаргавал ямар хөгжилд хүрч болдог юм бэ. Төр хувийн хэвшлийн ялгаа нь юундаа байна вэ гэдгийг улс орон даяар тод томруун харууллаа. Амьдралын үнэн жишээг тавхан алхамын зайд харлаа.

Төрийн мөнгө идэж, төсвөөс зулгааж зургаан жил балгас болж байгаа барилга яг энэ худалдааны төвийн дэргэд байна. Гэтэл энд төр хувийн хэвшлийн хамтын хамгийн хямд үнээр боссон тавхан сарын хугацаанд барьж байгуулсан олон улсын жишигт нийцсэн том худалдааны төв баригдсанд би хувьдаа маш их баярлаж байна.

Улс орны эдийн засагт том түлхэц болсон, төрдөө санаж сэрэхийн үлгэр жишээ болсон худалдааны төвийг бүтээж босгосон зүүн бүсийн аймгуудын удирдлага, иргэд та бүхэнд баярлаж байна. Чин сэтгэлийн талархал дэвшүүлье” хэмээлээ. Энэ худалдааны төв баригдахад маш том үүрэг гүйцэтгэсэн хүн бол УИХ-ын гишүүн М.Зоригт юм.

Баруун-Уртын бэрхшээл сургууль, цэцэрлэг гэв

Нээлтийн үйл ажиллагаанд оролцсоны дараагаар АН-ын бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбаттай Баруун-Уртын иргэд уулзлаа. Бүтээн байгуулалт, аймгийн удирдлагуудынхаа хийж байгаа ажилд сэтгэл хангалуун байдаг тэдэнд сургууль, цэцэрлэг маш олноор барих талаар төрөөс илүүтэй анхаарч өгөх чин хүсэлтэй байгаа гэдгийг энэ үеэр хэлж байлаа.

Сүхбаатар аймгийн хамгийн тулгамдсан асуудал нь сургууль цэцэрлэгийн асуудал. Тиймдээ ч шилдэг аймаг, шинэ бүхнийг сэрж сэдэж байгаа тэдний үр хүүхдийнх нь сурч боловсрох орчныг хангахад төрийн дэмжлэг зайлшгүй хэрэгтэй аж. Ядахад 640 хүүхдийн суудалтай сургуулийн барилга нь царцаасан төсөл арга хэмжээний жагсаалтад ороод гацчихжээ.

Дөрөвдүгээр сургуулийнх нь барилга чанаргүй, удаан баригдаж байгаагаас болж тэр сургуулийн багш, сурагчид дөрвөн сургуульд тарж, тун ч тухгүй ажиллаж, амьдарч байгаа гэнэ. Тиймээс сургуулийнх нь асуудлыг хурдан шийдэж, царцаасан барилгын жагсаалтаа хурдан хэлэлцэж, сургуулийнх нь барилгыг нэг талруу нь шийдэж өгөөч хэмээн иргэд нь Засаг даргатайгаа хамт бүлгийн даргад учирлав.

Ж.Батсуурь даргын хэлсэнчлэн “цүнхтэй” компаниуд сургууль, 700 хүний суудалтай “Спорт” цогцолборынх нь ажлыг гацааж, яам руу хэчнээн хандсан ч шийдэгдэхгүй явсаар царцаасан төсөвт барилгын жагсаалтад орчихжээ. Тиймээс энэ хоёрын гацааг арилгаж, хурдхан барьж ашиглалтад оруулмаар байна гэж байсан юм. Дөрөвдүгээр сургуулийн барилга 2011 онд эхэлсэн ч мөн л мөнгө нь өссөөр энэ оныг хүрчээ.

Д.Эрдэнэбат дарга “Мэдээж та бүхэнд хамгийн хэрэгтэй байгаа асуудал бол сургууль байгаа нь үнэн. Гэхдээ энэ барилгын дүгнэлтийг уншиж байхад маш олон зөрчил гарч ирсэн байна. Хөрс нь зохиомол, краны бичиг баримт дутуу байсан гэж байна. Ийм газар яаж үйл ажиллагаа явуулах юм бэ.

За яахав дутууг нь гүйцээгээд бариад өглөө гэж бодъё. Тэгтэл тэр олон мянган хүүхэд дээрээс нурчихвал хэн хариуцлага хүлээх вэ. АН-ынхан барьж өгсөн барилга нурчихлаа гэж хэлнэ. Харин би та бүхэнд нэг зүйлийг хэлж чадахаар байна. “Боловсрол” цогцолбор хотхонд баригдах 240 хүүхдийн цэцэрлэгийн барилгын асуудлыг төсвийн тодотгол дээр М.Зоригт гишүүн бид хоёр зүтгүүлнэ.

Харин сургууль үнэхээр хэцүү баригдсан учраас аудитын шалгалтад унах нь тодорхой юм байна. Тэгэхээр эх үүсвэрээр нь илүү чанартай бүтээн байгуулалт хийх нь зөв гэж бодогдож байна” гэв. “Спорт” цогцолборын асуудал ч яг адилхан түүхтэй. Мөн л таван жил төсвийн мөнгийг идсэн атлаа “араг яс” төдийхөн байгаа энэ барилгад хэний лобби орсон бэ гэдгийг шалгуулна гэдгээ бүлгийн дарга хэлж байлаа.

Хэнтийд төсөвт өртөг нь нэмэгдсэн 15 барилга байна

Сүхбаатар аймгийн сайныг нь магтаж, саарынх нь учир шалтгаантай танилцсан Д.Эрдэнэбат дарга ням гарагт Хэнтий аймагт ажиллалаа. Бүлгийн дарга Хэнтий аймгийн бүтээн байгуулалт, мөн томилолтын гол зорилго болох царцаасан төсвийн барилгуудтай танилцлаа.

Хэнтийчүүдийн нэг бэрхшээлтэй асуудал нь орон сууц. Аймгийн төвийн иргэдийн 10 хүрэхгүй хувь нь орон сууцанд амьдардаг аж. Мөн шилжилт хөдөлгөөн ихэсч, Багануур, нийслэлийг иргэд нь маш ихээр зорих болжээ. Энэ бүхний шалтгаан нь орон сууц, ажлын байрны асуудал.

Гэхдээ тэд хийж чадахгүй нь гээд хараад суугаагүй гэдгийг аймгийн төвд асар хурдан хугацаанд баригдаж, ашиглалтад орж байгаа орон сууцны хорооллууд харуулж байв. Тухайлбал, Хэнтий аймагт 1000 айлын орон сууц баригдаж эхэлжээ. Дэд бүтцийг нь бүрэн шийдсэн хамгийн хямд буюу метр квадратыг нь 650 мянган төгрөгөөр үнэлсэн ШШГГ-ын ажилтнуудын орон сууц бодит жишээ болж байв.

Тус байгууллага ажилчдынхаа нийгмийн асуудлыг шийдэх зорилгоор байгууллагынхаа дэргэдэх тоосгоны үйлдвэрийг ашиглаж, мөн тэнд хоригдож байгаа хүмүүжигчдээ ажлын байраар хангаж 40 айлын орон сууцыг зургаан сарын хугацаанд барьж чаджээ. Үргэлжлүүлэн дахин 40 айлын орон сууц барихаар ажиллаж байгаа гэнэ. Төлбөрийн хувьд ч харьцангуй уян хатан бөгөөд 30, 30, 30 гэсэн зарчмаар баригдаж эхлэхэд, дууссаны дараа, ашиглалтад ороход мөнгийг нь авчээ.

Түүнчлэн, Хэнтий аймгийн залуусын төлөөлөл болсон н.Дарьхүү өөрийнхөө компаниа төлөөлөн очиж аймгийн удирдлагуудтай уулзан газраа шийдүүлж метр квадрат нь 1.1-1.3 сая төгрөгөөр үнэлэгдэх 1-3 өрөөний шийдэлтэй 48 айлын орон сууцны барилгыг мөн л зургаан сарын хугацаанд ашиглалтад оруулж, ням гарагт анхны гэр бүлийг оруулж байсан юм.

Орон сууцанд орох иргэд найман хувийн хүүтэй зээлд хамрагдаж, нийтдээ 40 хувь нь зээлд хамрагдсан байна. Бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат “Энэ бол маш зөв жишиг юм байна. Миний хэлээд дэмжээд байгаа төр хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагаа энд бас үр дүнгээ өгсөн байна. Зургаан сарын хугацаанд чанарын хувьд асуудалгүй барилгууд барьж чадаж байна.

Үүнийг цааш нь дэмжээд яваарай Ж.Оюунбаатар дарга аа. Хувийн байгууллага, хувь хүн ийм том бүтээн байгуулалтыг орон нутагт ирээд хийж байна гэдэг сайн хэрэг. Цаашдаа олон ч том барилгуудыг орон нутагтаа барьж өгөөрэй” хэмээн н.Дарьхүүгийн хийсэн ажлыг олон аймгууд хэрэгжүүлэх хэрэгтэйг хэллээ.

Хэнтий аймгийн төв дээр гурван барилга царцаасан төсвийн жагсаалтад оржээ. Өндөрхаан хотын нэгдүгээр сургуулийн барилга, “Хан хэнтий” цогцолбор сургуулийн өргөтгөл, Хан Хэнтий чуулгын барилга байгаа аж. Харин Биндэр, Батширээт, Мөрөн зэрэг есөн сумын сургууль, цэцэрлэгийн барилга, Дадал сумын Онон гол дээрх төмөр бетонон гүүр зэрэг 15 төсөл арга хэмжээ царцаасан төсөвт барилгын жагсаалтад орсон байна.

Сургуулийн барилгын хувьд зөрчил багатай. Барилгын ажил үр дүнтэй явж байгаа ч мөн л төсөвт өртөг нь нэмэгдсэнээс өөрөөр зөрчил бага байв. Харин Хан Хэнтий чуулгын барилга хамгийн асуудалтай. Толгой, хөл, цээжээр нь салгаад хуваачихсан барилга буух эзэн, буцах хаяггүй.

Хэн гэж компани хариуцлага хүлээх нь тодорхой бус. Геологи, уул уурхайн салбарт ажилладаг атлаа барилга барих зөвшөөрөл авсан “Хөвсгөл Геологи” компанийн инженер бүлгийн даргад ажлаа танилцуулсан юм. Тэрбээр “Бидний хувьд карказ, шал, дээвэр хийх ажилтай.

Түүнийгээ бараг хийгээд дуусчихсан. Одоо буцлаа” гэсэн хариулт өглөө. Харин үлдсэн ажлыг нь хэн хийх, дотор чимэглэл, хана, хаалга, цонхыг нь хэн хийх нь тодорхойгүй, орхигдсон балгас шиг барилга тэнд үлджээ. Энэ мэт төсвийн мөнгийг өчнөөн тэрбумаар нь нэхдэг атлаа урагшаа ахисан зүйлгүй, чанар гэж авах юмгүй барилга олон ч аймаг дээр байгааг Д.Эрдэнэбат дарга шүүмжилж байсан юм.

Хан Хэнтий чуулга улсдаа л дээгүүр ордог авьяаслаг уран бүтээлчидтэй аж. Гэтэл байр савных нь асуудал он дамжин удааширч, урагшаа явахгүй байгаа учраас энэ барилгыг ямар ч болов 2014 оны төсөвт суулгаж өгөөч хэмээн Ж.Оюунбаатар дарга бүлгийн даргаас хүсэв.

Төсөвт өртөг нь нэмэгдсэн барилгуудтай танилцсаны дараагаар Хэнтий аймгийн иргэдтэй АН-ын бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат, УИХ-ын гишүүн Б.Гарамгайбаатар нар уулзаж, УИХ-аас баталсан хууль тогтоомж, түүний хэрэгжилт, аймаг орон нутгийн бүтээн байгуулалт, төр засагт илгээх санал хүсэлтийг нь сонслоо.

2014 оны төсөвт царцаасан хоёр аймгийн барилгуудтай танилцсаны дараа АН-ын бүлгийн дарга байр сууриа илэрхийлсэн юм.

Д.Эрдэнэбат: Баригдаад эхэлчихсэн учраас хасах нь утгагүй гэдэг гэнэн ойлголт байж болохгүй

-Олон жил болсон барилгууд үнэхээр чанарын шаардлага хангаж чадаж байна уу гэдгийг харах ёстой. Олон жилийн барилгууд дотор үнэхээр шийдчихмээр барилгууд олон байгааг та бүхэн харлаа. Сургууль, цэцэрлэгийн барилгууд байна. Бушуухан барьчихмаар байна.

Гэхдээ эдгээр барилгууд чанар стандартын шаардлага хангасан барилга энд байна уу гэдэг нь өөр хэрэг. Өнөөдөр Сүхбаатар аймагт баригдаж байгаа “Спорт” цогцолборын барилга байна. Дөрвөн жил болсон. Би компанийн удирдлагуудад хоёр сонголт хэлж байгаа.

Нэгдүгээрт, олон жил болсон барилгынхаа чанар стандартыг хангаж чадахгүй бол улсыг хохиролгүй болгох нэг арга зам байна. Нөгөө арга зам нь дахин хяналт шалгалт хийлгээд үнэхээр баталгаатай гэж үзвэл анх батлагдсан хөрөнгө оруулалтад нь багтаагаад ашиглалтад өг гэдгийг хэлсэн.

Мөн дөрөвдүгээр сургуулийн асуудал Сүхбаатарт байна. Хана нь яаж хийсэн нь тодорхойгүй байсан. Бид үнэхээр хүүхдүүдээ бодоод бүх аймгууд дээр байгаа карказан барилгыг барилаа гэхэд дараа нь энэ барилгууд нурахгүй гэх баталгаа алга.

Тэгснээс олуулаа чихэлдээд ч болов хуучны чанартай барилгадаа хичээллээд нэгмөсөн чанартай юм бариулж орсон нь дээр байгаа юм. Нэгэнт баригдаад эхэлчихсэн учраас хасах нь утгагүй гэдэг гэнэн ойлголт байж болохгүй. Хан Хэнтий чуулгын барилга ямар хариуцлагагүй байгааг харууллаа.

Дүгнэлтийг нь уншлаа. Газар зохион байгуулалт хийх явцад амьтны яс гарч ирсэн гэсэн юм явж байна. Тэгээд хэсэг хэсгээр нь хуваагаад хариуцуулчихсан. Яг хэн гардаж хийж байгаа нь тодорхойгүй. Ийм хариуцлагагүй байж болохгүй. Ер нь төр орон нутгийн хөрөнгө оруулалт руу хамаагүй дайрч орохоо больсон нь дээр.

Хариуцлагатай аймгуудад, хариуцлагатай компанитай төрийн түншлэлийг хамтарч хийж байгаа аймгуудад хөрөнгө оруулалтаа өөрсдөө хийдэг цагийг нь олгоё. Маш том бүтээн байгуулалтууд хийгдэж байна. Төр хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагаа хөгжиж байгааг харлаа.

Б.Өнөртогтох

Эх сурвалж: www.mminfo.mn

АН-ын бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат төсвийн мөнгөөр “тоглосон” төсөл арга хэмжээнүүдтэй танилцлаа
Tweet
Bolod.mn