УИХ-ын гишүүн Д.Сарангэрэлтэй сар шинийн уламжлалт баяр, ёс заншил, гэрийн эзэгтэйн баярын бэлтгэл, гишүүний ажил амьдралынх нь талаар дэлгэрэнгүй ярилцлаа.

-Энэ өдрийн мэнд хүргэе. Парламентад суудалтай эмэгтэй гишүүдэд НАМЗХ-оор дамжуулан санал хүсэлтүүд ирсэн гэсэн. Танд ямар санал хүсэлт ирсэн бэ. Танилцаж амжсан уу?

-Тийм ээ. НАМЗХ нам харгалзахгүйгээр УИХ-ын 11 эмэгтэй гишүүнд хандаж ямар асуудлаар голлон анхаарах талаар олон нийтийн санал бодлыг сонсч байгаа. Гишүүн бүрт хандсан асуудлыг ч нэгтгэж байгаагаа хэвлэлээр зарласан. Удахгүй өгөх байх.

-Та нэлээдгүй хугацаанд хөдөө, орон нутгаар болон нийслэлийн иргэдтэй уулзлаа. Иргэдийн зүгээс төр засагтаа ямар хүсэлтийг уламжилж байна вэ?

-МАН бүхий л төвшиндээ иргэд, сонгогчидтойгоо уулзалт хийж санаа бодлыг нь сонсч байна. УИХ дахь МАН-ын гишүүд, Удирдах зөвлөл, Бага хурлын гишүүд бүх аймаг, нийслэлийн есөн дүүрэгт ажилласан.Одоо ч энэ ажил үргэлжилсээр байна.

Долоо хоног бүрийн мягмар гарагт намын байранд болон гадуур явж уулзалт хийсээр л байна. Уулзаад өнгөрөх бус иргэдийн санаа бодлыг ажил хэрэг болгох, төр засгийн шийдвэр, хууль, тогтоомжид тусгах талаар бид идэвхтэй ажиллаж байна.

Иргэдийн гол ярьж байгаа зүйл ажилтай орлоготой болох, авдаг цалин, тэтгэвэр, тэтгэмж амьдралынх нь хэрэгцээг хангадаг болгоход л төр засаг анхаарах ёстойг хүсч бас шаардаж байна. Бараа, бүтээгдэхүүний үнийг дийлэхээ больж сөхрөх нь гэдгээ хэлж байна.

Цөөн хэдэн монголчууд улстөржиж талцаж байгаад эмзэглэж байна гэдгээ ч мөн хэлж байсан. Ер нь хэзээ амьдрал сайхан болж, амар амгалан аж төрөхийг хэлээд аль гэсэн дээ. МАН-ын намын бүлэг иргэдийн санал хүсэлт, улс орны нийгэм, эдийн засгийн нөхцөл байдалд үндэслэн цалин, тэтгэвэр, тэтгэмжийг нэмэгдүүлэх, тэдгээрийн ялгааг арилгах, малчдын тэтгэврийн насыг наашлуулах, хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг үнийн өсөлтийн индекстэй уялдуулан өөрчлөх, төрийн албаны тухай хуульд өөрчлөлт оруулах зэрэг 10-аад хуулийн төсөл санаачлан өргөн бариад байна.

-Энэ жилийн хувьд хүлээлт үүсгэсэн ямар хуулийн төслүүд дээр ажиллах бодолтой байна. Эмэгтэй гишүүдийн дэмжлэг болон хувь гишүүний зүгээс?

-Юун түрүүнд намын бүлгийн 26 гишүүний хамтран санаачилсан хуулийн төслүүдийг ажил хэрэг болгох нь чухал. Нийгмийн захиалга болсон эдгээр хуулиудыг гаргахад идэвхтэй оролцох үүрэг бидэнд бий.

Түүнчлэн Эмийн талаар төрөөс баримтлах бодлогыг боловсронгуй болгох, амьдрал ахуй болон цаг үеийн шаардлагад нийцүүлэх, шинжлэх ухаан, технологийн салбарын талаархи хууль, тогтоомжийн хэрэгжилтийн байдал, цаашид авах арга хэмжээ, эрдэм шинжилгээний ажилтнуудын цалин, хангамжийг нэмэгдүүлэх зэрэг чиглэлд байнгын хорооны гишүүдийнхээ хамт ажиллахаар төлөвлөж байна.

-Эмэгтэй гишүүдийн бүлэг маань он гарсаар нэлээд чимээгүй байна уу даа. Энэ жил та бүхэн хэнээр удирдуулах бодолтой байна?

-Эмэгтэй гишүүд маань урьдын адил идэвхтэй,эрч хүчтэй хэвээр байгаа. Дор бүрдээ л ажилтай завгүй гүйлдээд байна. Одоо Архины хяналтын тухай хуулийн төсөл дээр хамтаараа ажиллаж байна. Гэр бүлийн хүчирхийллийн хуулийн төслийг боловсронгуй болгох чиглэлээр дотоодын болон гадаадын холбогдох хүмүүстэй уулзаж, яриа хэлэлцүүлэг ч хийж байна. Цаашдаа хийхээр төлөвлөж буй ажил бидэнд багагүй бий. УИХ дахь эмэгтэй бүлгийн гишүүд ахлагчаа өөрчлөх тухай яриагүй. Л.Эрдэнэчимэг гишүүн маань сайн ажиллаж байгаа. Удахгүй жилийн ажлаа дүгнэж ярилцах байх.

-Бид хоёрын ярилцлага улстөрч эмэгтэй, сэтгүүлч гэсэн үүднээс бус жирийн гэрийн эзэгтэйн сар шинийн бэлтгэл, хэр сайн ээж, хань вэ гэдгийг нь сонирхоё гэж бодсон юм. Уншигчид маань ч дандаа л улстөрчдийн хууль ярьсан ярилцлага уншсаар байдаг болохоор энэ удаад өөр байлгамаар байна. Та зөвшөөрч байна уу?

-Тийм ээ.

-Модон морин жилтэйгээ золгох сар шинийн бэлтгэл гээд иргэд маань тун завгүй байна. Таны хувьд өнгөрч одсон жил хэр ээлтэй ивээлтэй жил болж өнгөрөв. Ямар амжилтаар нэг жилийг өнгөрүүлсэн байна вэ?

-Төр түшилцэх 76 гишүүний нэг боллоо, өнгөрөгч онд. Намынхаа Удирдах зөвлөлд дахин сонгогдлоо. Амьдрал эрээнтэй бараантай, зовлон жаргал ээлжилж байдаг хойно энэ бүхнийг тойрохгүй дайрч л байна. Бүхэлдээ нэгэн сайхан жилийг үдэж нөгөө нэгэн ялгуусан хэмээх тодотголтой хийморьтой жилийг угтаж байна даа.

-УИХ-ын гишүүний ажил их завтай юм шиг харагддаг ч нэлээд завгүй ажил. Гэрийн эзэгтэйн үүргийг хэр сайн биелүүлж амжих юм?

-УИХ-ын гишүүнийг завтай гэж үзэж болохгүй. Хавтас дүүрэн хуулийн төсөл уншина, холбогдох хүмүүстэй уулзана, уулзалт хэлэлцүүлэгт оролцоно, судлах лавлах зүйл ихтэй.

Ер нь зав чөлөөгүй, өндөр хариуцлагатай алба. Хувийн хэвшилд ажиллахад цаг заваа тааваараа зохицуулаад явж болдог бол Их хурлын гишүүн хүн.

Харин цаг наранд зохицогдож явах шаардлагатай байдаг. Дураараа гадагшаа дотогшоо явахгүй УИХ-ын дарга, бүлгийн даргаасаа чөлөө, зөвшөөрөл авч байж хөдөлдөг. Нөхөр маань муу эзэгтэй гэж хэлж байсангүйг бодоход гайгүй л эхнэр болж таарч байна.

Амттай хоол унд хийгээд, гэр орныхоо хэрэглээний зүйлийг таслахгүйг хичээдэг.Тэднийхээ эрүүл мэндэд анхаарч ямар нэгэн юм болбол дагуулаад л эмнэлгээр явдаг. Ер нь халамжтай талдаа гэж хэлээд өөрийгөө гэмгүй магтчих уу. Цаг наргүй телевизийн ажилд олон жил зүтгэсэн болохоор гэрийнхэн маань ч ойлгож хандаж хэвшсэн л дээ.

Зав чөлөөгүй байлаа гэхэд үг хаяад гомдоогоод байдаггүй. Ер нь хүн хүсвэл бүгдийг амжуулж болно. Тэр тусмаа эмэгтэй хүн гэр орондоо сайхан хоол хийж, халуун дулаан уур амьсгал үүсгэх ёстой гэж боддог учраас түүнд нэг их түүртдэггүй.

-Өдөр бүр орой гэртээ очоод л хоол хийгээд байх зав гардаггүй л болов уу. Долоо хоногийн хэдэн өдөрт гарын хоолоороо дайлж амжих юм?

-Өдөр бүр хоол хийдэг гэвэл худлаа ярьсан болно. Заримдаа хоол хийх нь бүү хэл идэх ч тэнхэлгүй ядрах үе байна. Ер нь аль болох хоол ундаа өөрөө хийхийг хичээдэг.

Би их унтдаггүй болохоор амралтын өдөр эрт босоод будаатай цайгаа чанаж, 2-3 төрлийн хоол, зууш нэг дор хийчихдэг. Гэрийнхэн маань ч тусална. Амралтын өдрийн үдээс өмнө манайхан үндсэндээ гал тогоондоо амьдардаг гэж болно.

-Чөлөөт цаг гэж гардаг уу. Сэтгүүлч гэрийн эзэгтэй, улстөрч гэрийн эзэгтэй хоёрын дунд ялгаа гарах юм уу?

-Би өөрийгөө завгүй л гэж бодоод байгаа. Албан томилолтоор л хөдөө, гадаа явснаас бус хувиараа өнгөрч буй жилд хаашаа ч яваагүй юм байна.

Хэнбугай ч болсон бай, ямар ч оргилд хүрсэн бай хүний эхнэр, хүүхдийн ээж, гэрийн эзэгтэйд цаг заваас бусдаар ямар өөрчлөлт байх вэ.

-Цагаан сарын баяраар Д.Сарангэрэл гишүүн ямар гоёлоор гоёх гэж байна?

-Шинэ жилийн баярт явна гээд үсчин орж үзээгүй гэвэл та итгэхгүй байх даа. Баяр наадамд зориулж дээл хувцас бэлддэггүй. Өөрт байгаагаа, биед эвтэйхэн байгааг нь л өмсчихдөг.

-Та жил болгон сар шинийн баярт зориулаад гоёл урлаж амждаггүй гэсэн үг үү. Ер нь захиалга өгөөд оёулчихдаг салон ч юм уу байдаг уу?

-Ер нь бол тийм дээ. Дээл сайхан оёдог Хандаа, Дууяа гээд хоёр эгч бий. Энэ жил тэр хоёроороо хийлгэсэн дээлнээсээ л өмсөнө дөө.

-Нэг үеэ бодоход залуус маань үндэсний хувцсаа өмсөх гэдэг болчихож. Таныг хараад байхад үндэсний хувцсаа их өмсдөг. Та хэдэн дээлтэй вэ?

-Үндэсний хувцсаа хүүхэд, хөгшидгүй өмсдөг болсон нь сайхан хэрэг. Хуучны хатад, ноёдын өмсч байсан янз бүрийн сүрлэг загварын дээл хувцас өмс болсон нь сонин гойд харагддаг юм. Би уламжлалт, энгийн хийцийг илүүд үздэг. Хоёр жилийн өмнө ташуу захтай дээл хийлгэсэн, эвтэйхэн юм билээ.

-Гэр бүлийнхээ талаар яриач, гишүүн ээ. Нөхрийнхөө гоёлыг өөрөө урлаж байсан тохиолдол байна уу. Та үйлэнд хэр уран бэ?

-За ёстой хоолонд сайн ч үйлэнд сайнгүй шүү. Нөхрийнхөө дээлийг урлаж байсан удаагүй. Манай эмээ, ээжийн эгч нар бүгд уран хүмүүс байсан. Хадам ээж, хадам дүү ч уран. Хийж өгсөн дээлнүүд нь бий. Дээр хэлсэн хоёр эгчээр нөхрийнхөө дээлийг бас хийлгэдэг юм.

-Танайх ер нь бууз, баншаа гэр бүлээрээ хийчихдэг үү?

-Тэгнэ. Яс өөрсдөө хийнэ, бууз баншаа. Аав маань байхдаа бидийг удирдаад дуутай шуутай, хөгжилтэй хийдэг байлаа. Бууз, баншаа хамтдаа хийх нь бараг баяр болчихдог байсан. Ээжийгээ байхад бас бөөндөө цуглаад хийдэг байсан.

-Нас залуухан байхад орох гарах хүн ч тоотой гэж аав, ээж маань ярьдаг. Нас явах тусам гэртээ суух нь ихэсдэг гэдэг. Залуучууд хүндэлж ирээд гарах завгүй болдог бололтой. Та гадуур явж байна уу, эсвэл гэртээ л суудаг насанд дөхөж байна уу?

-Одоо хадам хөгшин болон хамаатан садны зарим ахмадууд байгаа болохоор тэднийгээ сэтгэл тэнүүн цагаан сараа хийхэд нь илүү анхаарч байна.

Бие дааж сар шинийн баяраа хийж эхлээгүй л байна. Цаг нь болохоор ёс заншлаа хүндэлдэг монгол хүний хувьд цагаан сарын баяраа сайхан хийж, бас гоё бэлэг өгч олон хүнийг баярлуулна гэж боддог.

-Шинийн 1-нийг хэрхэн өнгөрүүлдэг вэ. Мэдээж улстөрчид болохоор энд тэнд золголт хүндэтгэлийн үйл ажиллагаа гээд явчихдаг байх?

-Шинийн 1-нд ээж, аав хоёрыгоо байхад хамгийн түрүүнд тэдэндээ очдог байсан. Эгч нартайгаа тохирч байгаад хамтдаа очиж баярлуулдаг байлаа. Энэ жил хадам ээж дээрээ эхэлж очно. Тэгээд төр, засгийн тэргүүн нартаа золгоно. Нэг их олон золголт хийдэггүй ээ.

-Улс төрд орсноос хойш чамгүй л олон улстөрч найз нөхөдтэй болж байгаа. Яг цагаан сараар зорьж очоод золгодог, эсвэл танайд хүмүүс байна уу. Эсвэл чуулганы танхим, Төрийн ордонд тааралдаад золгочихдог уу?

-Цагаан сараар айл нэг их хэсдэггүй ч монгол ёсоороо найз нөхөд төдийгүй таньдаг мэддэг хүнээ тааралдвал бүгдтэй нь золгодог.

-Та сар шинийн ёс жаягийг бүгдийг нь мөрддөг үү. Битүүлэх ёсон, мөн нарандаа мөргөх, мөрөө гаргах, шинийн 1-ний нар харах гэх мэт сар шинийн ёс жаяг тун ч нарийн дэг журамтай шүү дээ?

-Телевизээр жил болгон битүүлэх, шинэлэх гээд золгох ёсны тухай нэвтрүүлгүүд гардаг ч үзэхээсээ уйддаггүй. Их сайхан санагддаг.

Мөрөө гаргах нь шинийн 1-нд хамгийн түрүүнд манай гэрийнхний хийдэг ёслол. Цайгаа чанаад өргөчихнө. Тэгээд л дээлээ өмсөөд золгуут хийхээр гарна даа.

-Монголчууд маань ёс уламжлалаа хэр дээдэлж чадаж байна вэ. Сүүлийн жилүүдэд улам л муудсан гэж ахмадууд шүүмжилдэг шүү дээ?

-Цаг үеэ дагаад уламжлал, ёс заншлаа орхигдуулаад байгаа тал харагддаг. Ялангуяа ахмадаа хүндэтгэх, хайрлах, халамжлах ёсон алдагдаж байна. Тэд маань мэдрээд л шүүмжилж байгаа хэрэг. Энэ бол маш буруу.

Ах захаа хүндэлдэг, уламжлал, ёс заншлаа дээдэлдэг хүмүүжилтэй болж төлөвшинө гэдэг зөв явахын үндэс. Тиймээс эцэг эхчүүд, багш сурган хүмүүжүүлэгчид, төр засаг, хэвлэл мэдээлэл бүхэлдээ энэ асуудалд анхаарах ёстой гэж боддог.

-Хүүхэд насныхаа хамгийн сэтгэлд шингэж үлдсэн сар шинийн баярын дурсамжаасаа манай уншигчидтай хуваалцахгүй юу?

-Биднийг бага байхад аав ээж маань айл руу нэг их авч явдаггүй байлаа. Цагаан сараар бол заавал авч явна. Үүнд нь хачин их баярлана. Бэлэг авахаараа бүр ч баярлана.

Долоон настай л байсан байх. Жамиа ээж гэж авгайлдаг байсан ээжийн том эгчийнд бүгдээрээ очлоо. Бид нарт бүгдээрэнд нь хэд хэдэн хурганы арьс бэлгэнд өгсөн.

Их сонин санагдаж, хурганы арьсаа баахан эргүүлж тойруулж, илж үзээд хэрдээ л бужигнасан. Ээж дараа нь хурган дотортой дээл хийлгэж өмсч байж билээ.

-Таны багад сар шинийн баярыг хэрхэн тэмдэглэдэг байв. Айл бүхэн л нэг зүйлээрэ өвөрмөц байдаг шүү дээ?

-Тийм. Жамиа ээж маань хоёр, гурван хурганы арьс өгч байсан нь өвөрмөц бэлэг байсан байгаа биз. Одоо бодоод байхад цагаан сараар ямар ч байсан бэлэг өгдөг, тэгэхдээ нэг их чихэр, жимс өгдөггүй байсан байх шүү.

Баахан хэвийн боов гэрт цуглачихсан байдаг байсан. Нэг сайхан зүйл нь гэвэл халуун уур савсуулаад бууз, банш гаргаж байгаа нь гоё санагддаг байж.

-Сар шинийн бэлэг эмх замбараагаа алдчихаж. Нэг хэсэг нь хятад барааг нэг нэгэндээ дамжуулж нөгөө хэсэг нь үнэтэй зүйлээр бусдаас ялгарах гэж хичээдэг. Танай гэр бүлийн хувьд бэлэг өгөхдөө сонголтоо хэр хийж байна вэ?

-Юугаараа баян түүгээрээ гэдэг үг бий. Гэхдээ Хятадын чанар муутай бэлэгнээс татгалзъя гэдэг телевиз, сонин хэвлэлийнхний уриалгыг хуваалцдаг. Харьцангуй гайгүй болж байгаа дүр зураг ч харагдах болсон. Үнэтэй бэлэг өгөх бололцоотой бол сайн л байна, үүнийг шүүмжлээд байх хэрэг юун.

Зарим нь бэлгээр ер нь яадаг юм гэж хэлдэг. Цагаан сараар гар цайлгадаг нь энэ баярын маань нэг салшгүй хэсэг болсоор ирсэн.

Тэгэх тусмаа хөгшчүүлээ хүний гар дээр тавих бэлэггүй сар шинийн баярыг нь хийлгэж яаж болох билээ. Бэлэг сэлттэй холбоотой хувийн бодлоо хуваалцахад цагаан сараар айлд ирээд бэлгийг нь голдог монгол хүн гэж үгүй дээ.

Гол нь гэртээ ирсэн зочид гийчдээ хүндэтгэлтэй хүлээн авч, халуун дулаан яриа хөөрөө өрнүүлээд үдэхэд гар дээр нь ганц чихэр тавьсан ч ямар ч хүн тэр айлаас сэтгэл тэнэгэр гардаг.

Орж ирсэн зочиндоо сүү болсон сайхан цай барьж, уур савссан халуун буузаа өмнө нь тавихад л ханцуйгаа шамлаад тухалдаг монгол зоны заншил гайхамшигтай сайхан.

-Уламжлалт баярынхаа талаар, бас гэрийн эзэгтэй амьдралаа бидэнтэй хуваалцсан танд баярлалаа. Сар шинэдээ сайхан шинэлээрэй. Ирж буй модон морин жил танд болон танай гэр бүлд аз жаргал, эрүүл энхийг авчрах болтугай гэж уншигчдынхаа өмнөөс хүсэн ерөөе.

-“Монголын мэдээ” сонины хамт олон та нартаа “Ялгуусан” хэмээх модон Морин жилд түмэн олноо мэдээллээр хангахын зэрэгцээ сайныг дэлгэрүүлж, саарыг шүүмжлэн хөгжлийн хөтөч болдог онцгой албандаа арвин их амжилт гаргаж, эрүүл энх байхыг хүсье.

Мөн танай сонины уншигчид болон нийт ард түмэндээ сар шинийн мэнд дэвшүүлж, элгээрээ энх амгалан, төрлөөрөө төвшин амгалан байхын ерөөл өргөн дэвшүүлье.

Б.Өнөртогтох

Эх сурвалж: www.mminfo.mn

Д.Сарангэрэл: Ах захаа хүндэлдэг, ёс заншлаа дээдэлдэг хүмүүжилтэй болж төлөвшинө гэдэг зөв явахын үндэс
Tweet
Bolod.mn