Бид цэнхэр дэлгэцээрээ дамжуулан олон улсын ралли тэмцээний дүн мэдээ, тоймыг үздэг байсан.

Бүхэл бүтэн 10 гаруй хоног зөвхөн машин, мотоциклио жолоодсоор бартаат замыг хэдэнтээ туулдаг тус тэмцээн тамирчны эр зоригийг үнэхээр шалгадаг. Тус тэмцээнд оролцсон тамирчид хоорондоо өрсөлдөж, эхний байрт шалгарахыг төдийлөн эрмэлздэггүй. Харин бүх замаа туулж, барианд орох л хамгийн чухал байдаг тухай мото спортын нэгэн тамирчин дуулгасан юм. Түүнийг Н.Лхамаа гэдэг. Тэрбээр олон улсын “Дакар” ралли тэмцээнд өөрийн эр зориг, авхаалж салбаагаа сорихоор оролцох гэж буй юм. Хэдэн мянган километр замыг техник болон өөрийн тэсвэр хатуужлаар даван туулдаг тус тэмцээнд тэрбээр өнгөрсөн жил хүртэл оролцож, чамлахааргүй амжилт үзүүлсэн юм билээ. Гэхдээ барианд орж чадаагүйдээ нэлээд харамсаж байснаа нуулгүй хэлсэн юм. Ингээд эх орныхоо нэрийг “Дакар” раллигийн замд гаргах гэж буй мото спортын Олон улсын хэмжээний мастер Н.Лхамаатай ярилцсанаа хүргэе.

-Олон улсын ралли тэмцээнд оролцох гэж байна. Мэдээж энэ тэмцээнд оролцохоос өмнө маш олон сорилт шал­гаруулалтуудыг даван гарсан байх. Ер нь энэ тэмцээнд оролцох эрхийг хэрхэн олж авсан бэ?

-Олон улсын “Дакар” ралли тэмцээн 35 жилдээ зохион байгуулагдах гэж байна. Мэдээж энэ тэмцээнд оролцоход шалгуур байдаг. Тодруулбал дэлхийн цомын тэмцээн болох “Дисэрт Челинж”, “Марако” зэрэг тэмцээнд оролцсон байх шаардлагатай. Эдгээр тэмцээнд оролцсон байж гэмээнэ “Дакар” ралли тэмцээнд оролцох эрх авдаг. Бидний хувьд Монголд зохиогддог 7-8 хоногийн уралдаан буюу 3500 километрийн тэмцээнд амжилттай оролцож байсан гэдэг үүднээс бидэнд энэ тэмцээнд оролцох эрхийг өгсөн. Мөн уг тэмцээнд Азиас тамирчид бага оролцдог учраас биднийг оролцуулах сонирхол байсан байх.

-Монголд зохиогдсон тэм­цээнд амжилттай оролцсон учраас “Дакар” раллид оролцох  эрх  өгсөн гэлээ. Өм­нө нь оролцож байсан тэм­цээнүүдийнхээ талаар ярихгүй юу. Ямар тэмцээнд оролцож, хэрхэн амжилт гаргав аа?

-Монголд 1995 оноос хойш өдийг хүртэл зохиогдож ирсэн “Ралли Монголиа” гэх тэмцээн байдаг. Уг тэмцээнийг Японы “Эс эс Би Ар” компани зохион байгуулдаг л даа. Өөрөөр хэлбэл 10 хоногийн  5500 километрийн уралдаан байдаг юм. Одоо уралдах хоног, зай нь багасаад долоон хоногийн 3500 километр болсон. Энэ тэмцээнд Орос, Япон Голланд гэх мэт олон орны тамирчид ирж оролцдог олон улсын чанартай тэмцээн юм. Уг тэмцээнд оролцож багагүй амжилт гаргаж байсан. Мөн  хилийн чинадад болсон “Дакар 13” тэмцээнд оролцсон. Энэ тэмцээн нь Монголын машин мотоциклийнхны ганц мөрөөддөг оргил тэмцээн байгаа юм. Зүйрлэвэл уулчид Эврест рүү гарах хүсэлтэй, бусад спортынхон олимпийн наадамд оролцох хүсэл мөрөөдөлтэй байдаг шиг “Дакар” ралли яг  тийм л тэмцээн л дээ. Ерөнхийдөө “Дакар” ралли тэмцээнд оролцож, барианд орох нь олон улсад “Мотоцикль унадаг хүн шүү” гэдэг ч юм уу, өөрөөр хэлбэл хүлээн зөвшөөрөгддөг гэх үү дээ. Маш олон тамирчин энэхүү тэмцээнд орж, барианд орохыг мөрөөддөг.

-Олон хоног, урт зам туулахад сайн мотоцикль маш чухал. Өмнө нь та “Дакар 13” тэмцээнд оролцоод ирэхдээ “Техникийн асуудлаа сайтар анхаарахгүй бол болохгүй юм билээ” гэж ярьсан байсан?

-Тэмцээнд оролцох тамирчин мотоциклийнхоо бэлтгэлийг 33 хувь, мөн 33 хувьд өөрийнхөө хувийн бэлтгэлийг хангана, Үлдсэн 30 гаруй хувь нь багийн ажиллагаа гээд жижиг сажиг зүйлээс шалтгаална. Жишээлбэл, би биеэ сайн бэлдсэн гээд дунд зэргийн мотоцикль унаж тэмцээнд оролцсон тохиолдолд баг нь муу ажиллавал барианд орохгүй байх магадлалтай. Ер нь мотоциклийн спорт нь тамирчдаас маш их бэлтгэл шаарддаг. Мөн хөрөнгө мөнгө маш их шаарддаг учраас бид өөрсдийнхөө бололцоонд тааруулж аливаа тэмцээнд оролцдог. Хүндрэлтэй зүйл ч их тохиолддог. Өнгөрсөн жилийн “Дакар”-т н.Болдбаатар бид хоёр оролцсон. Тухайн үед юу ч мэдэхгүй ёстой нэг л “харанхуй” очсон. Тухайн үед бид хоёроос гадна ганц хоёрхон Ази тамирчин байсан. Дээрээс нь дэлхийн нөгөө хязгаарт 30 гарсан хэмийн халуунд уралдаж байсан. Энэ тэмцээнд оролцож байснаа одоо ингээд бодоход сэтгэл зүйн болоод техникийн бэлтгэлээ сайн базаах хэрэгтэй юм билээ. Бидний оролцож, тодорхой амжилт гаргасан нь Монголын хамгийн өндөр амжилт болсон. Тодруулбал 14 үетэй тэмцээний 11 үеийг бүтэн давсан. Харамсалтай нь 12 дахь үеэс хасагдсан.

-Хасагдсан гол шалтгаан нь юу байв. Техникээс болсон уу?

-Тийм ээ. Техникээс бол­сон. Тэмцээнд оролцохдоо франц­чуудтай гэрээ хийж уралдах мотоциклио авсан. Харамсалтай нь жаахан муу мотоцикль авсан. Мөн жижиг сажиг юмнаас болсон доо.

-Удахгүй  болох тэмцээндээ техникийн асуудлаа хэрхэн шийдвэрлэсэн бэ. Олон улсын чанартай тэмцээн болохоор гадаадын сайн сайн тамирчид сүүлийн үеийн мотоциклиор уралдах байх. Та санхүүгийнхаа асуудлыг хэрхэн шийдвэрлэж байна вэ?

-Мэдээж зардал мөнгө маш их шаардагдана. “Зардал мөнгө байхгүй. Байвал ингэх байсан юм. Тэгэх байсан юм” гэх мэтчлэн эрт үеэс уламжлагдан ирсэн асуудлыг нэг их ярихгүй байхыг хичээж байгаа. Найз нөхөд, хамтрагчид дэмжээд хоёр дахь жилдээ “Дакар” тэмцээнд явах гэж байгаадаа маш их баяртай байна.

-Уралдах мотоциклио сон­госон уу. Өмнөх тэмцээнд францчуудтай гэрээ хийж байсан гэсэн. Энэ удаа яах гэж байна?

-Өнгөрсөн оны “Дакар”-т түрээсийн мотоциклиор уралдсан. Мэдээж түрээсийн мотоцикль ямар байх нь тодорхой шүү дээ. Түрээслэгч тал ашгийн төлөө л ажиллахаас биш сайн мотоцикль унуулаад бага ашиг олохыг хэн ч хүсэхгүй. Тийм болохоор энэ жил өөрийнхөө мотоциклиор оролцох гэж байгаа. Техникийн хувьд шинэ ч үйлдвэрийн мотоцикльтой харьцуулшгүй. Тодруулбал энэ төрлийн тэмцээнд оролцох тамирчдадаа унуулахаар үйлдвэрлэдэг тусгай мотоцикль байдаг юм. Уг мотоциклийг 100 хувь гэж үзэхэд бидний мотоцикль 75 хувьтай гэж ойлгож болно.

-Санхүү, хөрөнгө мөнгөний хувьд найз нөхөд тусаллаа гэж хэллээ. Нууц биш бол “Дакар” тэмцээнд оролцоход хэчнээн төгрөгийн шаардлага гардаг вэ. Манай сонины уншигчид сонирхож байгаа байх?

-Манай гэр бүлийн хүн ярилцлага өгөхдөө болж өгвөл мөнгө төгрөг битгий ярьж байгаарай гэсэн. (Инээв). Гэхдээ яах вэ, хүмүүс сонирхож магадгүй. Хамгийн багаар бодоход 50 мянган ам.долларын хэрэг гардаг. “Дакар” тэмцээнд оролцох эрх нь л гэхэд 30 сая төгрөг, тэгээд хувцас бас бус зүйл гээд 80, 90 сая төгрөг болчихдог. Ер нь өртөг өндөртэй спорт л доо.

-Ер нь та ямар ажил эрхэлдэг вэ. 50 мянган ам.доллар гэдэг бол бага мөнгө биш шүү дээ. Та тийм бололцоотой хүн үү?

-Би найз нартайгаа нийлж, зах дээр машин зардаг байсан. Анх хоёр, гурван машин оруулж ирээд л машиндаа хонож өнжин зардаг байлаа. Гэхдээ ченж биш. Тухайн үед машин ч сайн зарагддаг байсан.

-Олон улсын ралли тэмцээнд оролцоно гэдэг хэн дуртай аавын хүүгийн хийгээд, хүсээд байх ажил биш. Дээрээс нь Монголын тамирчин оролцож байгаа нь ганц хоёрхон тохиолдол байх. Ер нь та “Дакар” тэмцээнээс ямар амжилт гаргана гэж бодож байна. Эр хүний дотор эмээлтэй хазаартай морь багтдаг гэдэг дээ. Та төсөөлж л байгаа байх?

-Монголд болдог олон улсын тэмцээнд манай тамирчид амжилт гаргах бүрэн боломжтой байдаг. Харин өөр гадны оронд очиж уралдахад газар зүйн бүтэц, мөн уур амьсгал тэс өөр байдаг. Миний хувьд энэ жил барианд орохыг хүсч байна. Өнгөрсөн жил барианд орчих санаатай уралдсан. Гэвч барианд орох маш хэцүү байсан.

-Оролцох гэж буй тэм­цээнийхээ талаар ярихгүй юу. Хэзээ эхлэх вэ. Мөн маршрут нь сонирхол татаж байна?

-“Дакар” ралли тэмцээн ирэх оны нэгдүгээр сарын 5-нд эхний гараа нь эхлэх юм. Ингэхдээ 13 хоногт 8500 километр замын туулах юм. Маршрутын хувьд Аргентин Болив, Чилийн нутгаар уралдана. Эдгээр нутгийн ихэнх нь элс элсэрхэг газар байгаа. Тэгэхээр маш хэцүү.

-Та мэргэжлийн тамирчин уу, аль эсвэл сонирхогч уу?

-Би мэргэжлийн тамирчин биш. Нөгөөтэйгүүр олон улсын тэмцээнүүдэд оролцож, медаль авсан гэхээр мэргэжлийнх ч юм шиг. Би яг энэ асуудлыг гайхдаг. Миний хувьд өглөөнөөс орой болтол бэлтгэл хийдэг.

-Хэзээнээс эхэлж мото спортоор хичээллэж эхэлсэн бэ?

-Би 15  настайгаасаа мотоцикль сонирхон унаж эхэлсэн. Тухайн үед гоё мотоцикль, гоё хувцас авах хэрэгтэй гэж боддог байсан. Тийм учраас наймаа хийж эхэлсэн гээд хэлчихэд нэг их хилсдэхгүй.

-Он гараад л тэмцээн эхлэх гэж байна. Ажлынхаа хажуугаар бэлтгэлээ хэр хангав аа?

-Бэлтгэлдээ гарчихсан. Долоо хоногийн гурван өдөр эрчимжүүлсэн байдлаар хийж байгаа. Ерөнхийдөө ирэх сарын 15 хүртэл хийнэ.

-Миний ойлгож буйгаар Монголын мото спорт тодорхой хэмжээнд хөгжсөн байна. Учир нь та нар олон улсын “Дакар” тэмцээнд уралдах гэж байна. Таны бодлоор Монголын мото спортын хөгжил ямар шатандаа явж байгаа вэ?

-Бид Монголын мото спортын хөгжилд тодорхой үүрэг гүйцэтгэж байгаа гэж ойлгодог. Учир нь нэлээд хэдэн жилийн өмнө мотоциклийн дэлгүүр ажиллуулж байсан. Мөн сургалт явуулдаг байлаа. Түүнчлэн 80-90 сая төгрөг зарцуулаад “Дакар” ралли тэмцээнд оролцоно гэдэг бол Монголын нөхцөлд маш хэцүү. Үүний анхдагч болж чадсан. Тэгэхээр товчхондоо хөгжиж буй. Хөгжих ч бололцоотой.

-Ярилцсанд баярлалаа. Таны оролцох гэж буй тэмцээнд амжилт хүсэхээс гадна “Дакар” ралли тэмцээний барианд орохыг хүсэн ерөөе.

Ж.Баттуул