-Тэгээд ойлголцож чадсан уу. Сүүлийн үед энэ талаар мэдээлэл гараагүйг бодоход та бүхэнд нааштай хариу өгсөн юм болов уу?

-Бид тодорхой хэмжээнд харилцан ойлголцолд хүрч хамтран ажиллаж байгаа. Ардчилсан намын ерөнхий нарийн бичгийн даргын газартай хамтарсан Үндэсний зөвлөлдөх хорооны хуралдаанд бэлтгэх ажлын хэсгийг байгуулсан.

Жигүүр өнгөрсөн хугацаанд Ардчилсан намын дүрэм, журмыг боловсронгуй болгохын төлөө идэвхитэй ажиллаж, Хяналтын ерөнхий хорооны журам, намаас улс төрийн болон төрийн өндөр албан тушаалд нэр дэвшүүлэх журам, намд гишүүнээр элсүүлэх, бүртгэх зэрэг дөрвөн журмыг шинэчилэн боловсруулсан төслийг бэлэн болгосоны дээр ҮЗХ-ны эрх шилжүүлэх болон бусад тогтоолуудыг хүчингүй болгох төслүүдийг бэлэн болгож ажиллалаа.

-Ажлын ямар чиг үүрэг, зорилготой байгуулсан ажлын хэсэг вэ. Ямар асуудал хэлэлцсэн тухайд тодорхой зүйл яриач?

-Нийгмийн хөгжлийг тэргүүлэгч улс төрийн хүчний хувьд бид хууль дүрмээ дээдэлдэг, хууль дүрмийнхээ хүрээнд үйл ажиллагаа явуулдаг, сахин биелүүлдэг байх ёстой. Тиймээс Үндсэн дүрмээ боловсронгуй болгох, дагалдах журмуудыг нарийвчлан харах, зарчмын шинжтэй өөрчлөлтүүдийг хийх шаардлагатай болсон байсан. Түүнчлэн Намын их хурлын эрх мэдлийн асуудлыг тогтоолоор ҮЗХ-нд, ҮЗХ-ны эрх мэдлийн асуудлыг Гүйцэтгэх зөвлөлд тогтоолоор эрхийг нь шилжүүлж шийдвэр гаргах хүрээг хумиж байгаа буруу үзэгдлийг арилгах зорилготой ажилласан. Ер нь товчхоноор хэлэхэд намд шударга зарчмаар ажиллах механизмыг бий болгохын төлөө Ардчилсан намын жигүүр ажилладаг. Уг нь бид журмын төслүүдээ хуваарилж авсан юм. Гэхдээ жигүүрийнхэн өөрсдийн оноож авсан төдийгүй бүгдийг нь сайжруулан төсөл бэлдсэн. Намын ажлын хэсгээс төсөл бэлдэж оруулж ирээгүй. Тэгэхээр жигүүрийнхэн илүү хариуцлагатай ажилласан гэж хэлэх байна.

-Үндэсний зөвлөлдөх хорооны хуралд бэлтгэж байгаа гэхээр ойрын үед хуралдах нь дээ. Яг хэзээ вэ?

-Хэзээ гэдгийг тодорхой хэлж мэдэхгүй байна. Хугацаа хожих нь Ардчилсан намын нийт гишүүд дэмжигчдийн, намын эрх ашигт нийцнэ.

-Тэгвэл намынхаа дүрэм, журамд ямар өөрчлөлт оруулах гэж байгаа юм бэ. Та онцлоод хэлнэ үү?

-Намаас улс төрийн болон бусад төрийн өндөр албан тушаалд нэр дэвшигчдэд тодорхой шалгууртай болгож өгсөн. Тухайлбал, улс төрийн албан тушаалд намаас нэр дэвшсэн хүмүүст ямар шалгуур тавьж байгаа вэ гэхээр олон нийтийн дунд нэр хүндтэй, хүлээн зөвшөөрөгдсөн байх, ардчиллыг тууштай дэмждэг төдийгүй Ардчилсан намын мөрийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхийн төлөө ажиллах итгэл үнэмшилтэй байх гэх мэтийн шалгуурыг бид бий болгож өгсөн. Түүнчлэн намдаа тодорхой хугацаагаар ажилласан байх гэсэн шалгуур орууллаа. Харъяалагдах шатныхаа намын ажилд оролцож ирсэн хувь нэмэр, тухайн шатны сонгуульд жагсаалтаар оролцох бол нэр дэвшигч нь тухайн шатны намын хороо, ҮЗХ, намын удирдлага, Хэрэг эрхлэх газар, Хяналтын хороо, салбар хороонд 4-өөс доошгүй жил ажилласан байхаар тодорхой зааж өгсөн. Хамгийн гол нь зан харилцааны өндөр соёлтой, шударга зарчимч байх, хээл хахууль, авлига, зүй бус үйлдэлтэй тэмцэх чадвартай байх гэсэн шалгууруудыг шинэ журмын төсөлд оруулж өгснөөрөө онцлог юм.

-Танай жигүүр ҮЗХ-ны гишүүдийг бүхэлд нь өөрчилье. Ротацийн сонгуулийг явуулах шаардлага тавьж байсан. Энэ тухайд ойлголцсон уу?

- Энэ бол жигүүрийн зүгээс намын удирдлагад шаардлага тавьж амжилтанд хүрсэн томоохон амжилтуудын нэг юм. Бид энэ талаар тодорхой ойлголцолд хүрч чадсан. ҮЗХ-ны хуралд бэлтгэж байгаа нь бидний тавьсан шаардлагыг хүлээн зөвшөөрсөн хэрэг. ҮЗХ-ны хурлаар эрх шилжүүлсэн тогтоолыг хүчингүй болгох төслийг бид бэлдээд өгчихсөн.

-Улс төрийн хүрээнд УИХ-ын гишүүн Р.Амаржаргал сенсаац дэгдээлээ. Тэрээр жигүүрийн ажлыг дэмждэг. Та бүхэнтэй уулзсан уу?

- Уулзаагүй. Гэхдээ түүнийг туршлагатай, шударга улстөрч, манай шилдэг сэхээтнүүдийн нэг, улс төрийн өндөр боловсролтой гэж би хувьдаа үнэлдэг. Ер нь бол Р.Амаржаргал гишүүнийг ҮЗХ-ны гишүүнээс татгалзсан нь намын удирдлагад тодорхой хэмжээний асуудал байна гэдгийг харуулж байгаа хэрэг гэж ойлгож байгаа. Түүнчлэн Р.Амаржаргал гишүүнийг УИХ-ын гишүүнээс чөлөөлөгдөх өргөдөл өгсөнд харамсаж байгаагаа илэрхийлж байна. Амраа гишүүн бол Монголын шилдэг сэхээтнүүдийн нэг, мундаг эдийн засагч.

-Тэрээр УИХ-ын гишүүнээсээ чөлөөлөгдөх хүсэлтээ өгчихсөн. Энэ талаар та бүхэн ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-Одоогийн байдлаар энэ асуудлаарх жигүүрийн байр суурийг илэрхийлэх боломжгүй байна. Харин эрүүл саруул сэтгэлгээ, улс төрийн шударга зарчим төрийн эрх барих дээд байгууллагад дутагдаж байна гэдгийг би энэ үйл явдлаас ойлгож байна.

-Танай намын нэг гишүүн парламентаас гарах нь. Ингээд нэг, нэгээр нь алдаад байвал яах вэ?

- УИХ бол ард түмний төлөөллийн байгууллага. Тиймээс ард түмний итгэлийг хүлээж ажиллаж байгаа бусад гишүүд эрүүл саруул хэвээр байгаа бол өөрөөр шийдэх байх. Өөрөөр хэлбэл, УИХ-ын тухай хуульд зааснаар Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны санал дүгнэлтийг үндэслэн нэгдсэн хуралдаанаар санал хурааж шийдвэрлэнэ.

-Зөвхөн ганц гишүүн биш УИХ-ын хэд хэдэн гишүүн танай жигүүрийн үйл ажиллагааг дэмжиж буйгаа илэрхийлсэн гэдэг үнэн үү?

-УИХ-ын зарим гишүүн төдийгүй манай намын олон гишүүд, дэмжигчид жигүүрийн зорилго, үйл ажиллагааг дэмжиж байгаа. Яагаад гэвэл бидний тавьсан шаардлага зөв. Дүрэм, журмын хувьд анхаарах зүйл их байна. Намын ажил дүрмийн хүрээнд явахгүй байгааг бид шүүмжилж байгаа. Зөв зүйлийг хөндсөн учраас дэмжиж байгаа болов уу.

-Та бүхэн цаашид юу хийх вэ. Намын удирдлагуудтайгаа нэгэнт ойлголцсон учир хамтран ажиллах уу?

-Бид дүрэм, журмын хүрээнд үйл ажиллагаа явуулдаг байя, намын гишүүдийг шударгаар үнэлж , дүгнэдэг, ёс зүйтэй улс төрийн хүчин байя. Өнгөрсөн 20 гаруй жилийн хугацаанд алдаж, онож, тэмцэж олж авсан намынхаа үнэт зүйлсийг эрхэмлэн дээдэлдэг байя, амжилт бүтээлээсээ ухрах биш, ахидаг байхын төлөө, шударга зарчмын төлөө бид чадах бүхнээ хийж ажиллана. Нөгөөтэйгүүр бид шаардлага хүргүүлээд түүний дагуу намынхаа удирдлагуудтай хамтран ажиллаж байна. Жигүүрийн зохицуулах зөвлөл өнгөрсөн долоо хоногт хуралдаж ҮЗХ-ны гишүүн Х.Ганболдыг ерөнхий зохицуулагчаар, миний биеийг дэд зохицуулагчаар санал нэгтэй сонгосон. Жигүүрийн ажлыг илүү хариуцлагатай болгож,үйл ажиллагаагаа албажуулж байгаа хэрэг. Гэхдээ бидний дотор дарга, цэргийн ялгаа байдаггүй, зохицуулах зөвлөлийн 15 гишүүн асуудлаа хамтаараа хэлэлцэн шийддэг.

-Жигүүрийн гишүүдийг намыг хагалган бутаргадаг хүмүүс гэж хардаг шүү дээ?

-Ардчилсан намын жигүүр хагалган бутаргах санааг өвөрлөөгүй юм. Харин ч эсрэгээр намынхаа ажлыг илүү сайжруулъя, болохгүй зүйлийг нь засч залруулж зөв чиглэл рүү оруулъя гэсэн зорилготой байгаа. Энэ зорилгынхоо дагуу ажиллаж олон амжилтанд хүрээд байна.

-Тэгвэл намын дарга, сайд нарынхаа тухайд ямар үнэлгээ өгдөг вэ?

-Бид Засгийн газрын үйл ажиллагаанд шууд үнэлгээ өгдөг субъект нь биш. Гэсэн ч намынхаа мөрийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх талаар санаа тавьдаг. Мөрийн хөтөлбөрөө хэрэгжүүлж ажиллах нь төр барьж буй намын гол зорилго шүү дээ. Цаашдаа төрийн хариуцлагатай албан тушаалд намаас нэр дэвшиж томилогдсон хүмүүс мөрийн хөтөлбөрийг хэрхэн хэрэгжүүлж ажиллаж байгаагаа анх нэрийг нь дэвшүүлсэн намдаа тайлагнадаг байхаар дүрмийн зохицуулалтыг ч бас бидхийж өгсөн.

-Танай намын мөрийн хөтөлбөр хэрэгжиж байна уу?

-Би эх орондоо ирээд удаагүй байгаа. Тодорхой хэмжээнд ажил хийгдэж, гадаа шинэ бүтээн байгуулалт өрнөж, зам сайжирсан байгаа нь тодорхой харагдаж байна. Тодорхой өөрчлөлт харагдаж байгаа учраас мөрийн хөтөлбөр хэрэгжиж байгаа гэж хэлнэ.

-Жигүүрт янз бүрийн ажил, албан тушаалтай хүн байдаг. Та ямар ажилтай хүн бэ. Ардчилсан намд анхнаас нь явсан уу?

-Би Ардчилсан намын төв аппаратад зургаан жил ажилласан, судалгааны албаны даргаар ч ажиллаж байсан. Дөрвөн намын дарга, ерөнхий нарийн бичгийн даргатай хамтран ажиллаж байсан. Сүүлийн хэдэн жил АНУ-д амьдарч байгаад ирлээ. Оюутан ахуй цагаасаа л ардчилсан үзэл санааг дэмжигч байлаа. 1988-1993 он хүртэл ОХУ-д оюутан байхдаа хуучин нийгмийн доголдолтой талуудыг шүүмжилж тухайн үеийн төр засгийн удирдлагуудад хаяглан захидал илгээж тэмцдэг байлаа. “Коммунист системийн дампуурал ба Монгол дахь ардчилсан хөдөлгөөн” гэсэн илтгэлийг сургуульдаа тавьж байлаа. Харин сүүлд АНУ-д Индианагийн их сургууль, Real estate institute- д тус тус суралцсаны дараа “Shore west” үл хөдлөх хөрөнгийн олон жилийн туршлагатай томоохон компанид ажиллаж байгаад ирсэн.

ЗУУНЫ МЭДЭЭ