Газрын тосны хөрөнгө оруулагчдын сэтгэл гонсойж эхэлжээ

2013-11-06

-“ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАГЧДЫН МӨНГӨ ТӨСӨВТ БИШ ТӨРИЙН АЛБАН ХААГЧДЫН ХАЛААС РУУ ОРДОГ” ГЭВ -

Шаргалтсан элсэн манхны дунд “морин толгой” аажмаар ганц, хоёр дохиж үзэгдэнэ. Нефть агуулах дугуй цагаан байгууламжийг нэлээд олон газар босгожээ. Энэ бол Дорноговь аймгийн Зүүнбаян-Цагаан элсний орд газар. Магадгүй уншигч танд эл нэр эчнээ танил байж магад. Учир нь социализмын үед энэ нутагт Орос, Монголын армийн 10 мянган цэрэг байрлаж байсан бөгөөд мөн газрын тосны нөөцтэй гэдгээр нь монголчууд илүү мэддэг. Тухайн үед хойд хөршийнхөн өөрсдийн хэрэгцээний нефтийг эндээс боловсруулж авч байснаа хожим “Зүүнбаянгаас шатахуун татах нь бидэнд ашиггүй, өртөг өндөр байна” хэмээн газрын тосны боловсруулалтаа зогсоож нутаг буцсан гэдэг. Харин хожим овсгоотой нэг нь “Орос ах нарын” үлдээсэн үйлдвэрийн төмөр эд ангийг өмнөд хөрш рүү гаргаж зөвхөн туурь төдий үлдээсэн нь сэтгэл эмзэглүүлмээр байв.

Тэгвэл өнөөдөр Цагаан элсний хөрсөн доороос Хятадын 100 хувийн хөрөнгө оруулалттай “Доншен” компани нефть олборлож байна. Уул уурхайн яам, Газрын тосны газраас санаачлан сэтгүүлчдийн багийг тус компанийн нефть олборлолтын үйл ажиллагаатай танилцуулахаар авч явсан нь тэр. Өмнө нь газрын тос олборлолтын талаар үнэн, худал нь мэдэгдэхгүй өчнөөн мэдээлэл монголчуудын тархинд шингэсэн. Харин энэ удаад бид эрх биш нүдээрээ үзэж байгаа болохоор Цагаан элсний нефтийн талбайд чухам юу өрнөөд байна вэ гэдгийг бодитоор мэдээлэх боломж бүрдсэн юм.

ТӨРИЙН АЛБАНЫ ШАНТААЖ ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАГЧДЫГ ҮРГЭЭХ НЬ
Бид өнгөрсөн бямба гарагийн өглөө Зүүнбаян багийн төвд орших “Доншен” компанийн бүтээгдэхүүний агуулах, ажилчдын байранд ирлээ. Компанийн ажилчид нь улбар шар хувцас өмсчихсөн хүлээж авав. Тэдний дунд энгийн хувцастай намхан нуруутай нэг эр ирсэн нь Дорнодын талд газрын тос олборлож буй “Петрочайна Дачин Тамсаг” компанийн хуулийн зөвлөх гэнэ. Ямартай ч хоёр компанийн удирдлагатай уулзаж олны анхаарлын төвд байдаг мэдээллүүдийг авах боломж бүрд-сэн нь энэ. Дашрамд дурьдахад Хятадын төрийн мэдлийн Шандун мужийн Шенлигийн газрын тосны удирдах товчооны харъяа Доншен Жингүн Петролеум Дивилопмент Групп Сток компанийн өөрсдийн салбараа Монголд нээх сонирхол 1990 оноос шулууджээ. Улмаар 1997 онд Дорноговийн сав газар хайгуул, туршилтын ажил хийж Зүүнбаян-Цагаан Элсний талбайг 2003 оны хоёрдугаар сарын 15-наас албан ёсоор эзэмших болсон аж.

“Доншен компани” одоогийн байдлаар 180 гаруй цооногоос газрын тос олборлож байгаа юм. Тус компанийн гүйцэтгэх захирал Сүн хуан вү “Бид 2003 оноос Зүүнбаянгийн ордод үйл ажиллагаагаа явуулж байна. 2003 онд газрын тосны хайгуулыг эхлүүлж, олборлолт хийж эхэлснээр нийтдээ 2.9 сая баррель газрын тос олборлож, экспортод гаргасан. Мөн 2003-2012 он хүртэлх хугацаанд 188.5 сая ам.долларын хөрөнгө оруулсан ч газрын тосны олборлолтын хэмжээ бага учраас оруулсан зардлаа нөхөж чадахгүй байна. Газрын тос олборлоход маш их мөнгө зарцуулдаг. Зөвхөн нэг удаагийн өрөмдлөг хийхэд 700 мянган ам.доллар зарцуулна. Гэхдээ ингэж зардал болж өрөмдсөн цооног бүрээс газрын тос гардаггүй. Үнэндээ энэ салбарт аз турших нь элбэг. Түүнчлэн газрын тос нь 37 хэмийн халуунаас доош бол хатуу төлөвт шилжчихдэг. Түүнийгээ боловсруулах гэж цаг, хөрөнгө их алддаг. Өнөөдрийг хүртэл бид Монгол Улстай хийсэн Бүтээгдэхүүн хуваах гэрээний дагуу төлөх ёстой бүхнээ өгч ирсэн. Харамсалтай нь жил ирэх тусам зардлаа нөхөх биш улам бүр алдагдалтай ажиллаж байгаа нь цаашид энд ажиллах сонирхлыг бууруулж байна. Толгой компаниас цаашлаад хөрөнгө оруулалтаа татах асуудлыг яриад эхэлчихсэн” гэлээ.

“ПЕТРОЧАЙНА ДАЧИН ТАМСАГ” КОМПАНИ ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТАА ХОЁР ДАХИН БАГАСГАНА
Мөн энэ үеэр “Петрочайна Дачин Тамсаг” компанийн хуулийн зөвлөх Ван Пенээс зарим зүйлийг тодрууллаа. Тэрбээр “Манай компани 1998 оноос 2013 оны хоёрдугаар сарын 27-ны өдрийг хүртэл нийт 16.6 сая баррель буюу 1.8 сая тонн газрын тос олборлож, 13.3 сая баррель буюу 1.8 сая тонныг БНХАУ-д экспортолсон. “Петрочайна Дачин Тамсаг” ХХК өнөөдрийн байдлаар нийт 1.8 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийснээс нийт хөрөнгө оруулалтын 17.7 хувь буюу 294.8 сая ам.долларын өртгөө нөхөөд байгаа. Биднийг байгаль орчинд сөргөөр нөлөөлсөн үйл ажиллагаа эрхэлж байна хэмээн Байгаль орчны чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг ТББ-ууд, орон нутгийн удирдлагууд удаа дараа гомдол мэдүүлж, эсэргүүцэл зарлаж, хуулийн байгууллагад өгсөн. Монголын шүүх биднийг гэм буруутай гэж үзэн маш өндөр торгууль тавилаа. Ямартай ч торгуулийг бүрэн барагдуулсан. Гэвч бидний төлсөн мөнгөөр орон нутгийн удирдлагууд байгаль орчны нөхөн сэргээлт хийхгүй зориулалтын бус зүйлд зарцуулж байна. Учир нь тэд барилга байшингийн засвар, машин унаа зэрэгт уг мөнгийг зарцуулдаг юм билээ. Бид байгаль орчинд нөлөө багатай үйл ажиллагаа эрхэлдэг салбарт ажилладаг. Эхний жилүүдэд газрын тос тээвэрлэлтийн явцад олон тооны зам гаргаж байгаль орчинд нөлөөлсөн нь үнэн. Гэхдээ одоо тээвэрлэлтийн замын оронд шугам хоолой татчихлаа. Хэдийгээр маш их хөрөнгө оруулалт хийж, ашиггүй ажиллахын зэрэгцээ шүүхийн шийдвэр шударга бус гарч, торгууль хүлээсэндээ гомдолтой байна. Мөн ирэх онд татвараа төлөх боломжгүй, хөрөнгө оруулалтаа хоёр дахин багасгах зорилготой байгаа. Учир нь хөрөнгө оруулагчдыг дэмжсэн бодлого алга“ гэж байв.
Түүнчлэн Газрын тосны газрын дарга Г.Өлзийбүрэн салбарын талаар ийн ярилаа. Тэрбээр “Бид өмнө нь ОХУ-аас 100 хувь хараат байлаа. Тэр тусмаа “Роснефть” компаниас 97-98 хувь хамааралтай байсан. Орос ноён аль хөл дээрээ босч, ямар зан ааштай байгаа вэ гэдгээс үнэ өөрчлөгддөг байв. Сар болгоны сүүлээр ямар үнэ ирэх бол гэж манай газрынхан түгшдэг байсан. Одоо нөхцөл байдал өөрчлөгдөж, өөр эх үүсвэрүүдтэй болсноор “Роснефть” манай улсын 25 хувийг хангах болсон. Энэ бүхний үр дүнд үнэ овоо тогтвортой байна. Цаашид газрын тосны салбарт хөрөнгө оруулагчдад чиглэсэн хууль эрхзүйн бодлогоо илүү чамбайруулна. Бид энэ асуудлыг анхааралдаа авсан байгаа. Гэхдээ өмнө нь байсан гэрээ контрактуудаа бүрэн шинэчилнэ гэж байхгүй. Хөрөнгө оруулагчид эрсдлээ өөрсдөө дааж, 1-6 жил хайгуул хийн, бүтээгдэхүүн гарч ирсэн цагаас бүтээгдэхүүн хуваах гэрээ ажиллаж эхэлдэг. Газрын тосны салбар улсын төсөвт томоохон үүрэг гүйцэтгэдэг ч, манай талаас эрсдлээ өөрөө бүрэн даах хөрөнгө оруулагчид байхгүйгээс Монгол Улс өндөр зардалтай нефть олборлох, боловсруулах үйлдвэртэй шууд болчихож чадахгүй байна. Тиймээс бид мэдээж гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг дэмжсэн атлаа манай талд илүү ашигтай, сайн хуультай байх нь чухал” гэсэн.

Л.Баатархүү